هشدار درباره حضور ایرانیان در قونیه

فروزنده اربابی، عضو ایرانی بنیاد بین المللی مولانا با اشاره به پیشینه حضور گردشگران فرهنگی و زیارت کنندگان مقبره مولانا در شهر قونیه اظهار کرد: من 60 سال دارم و از اولین روز تاسیس بنیاد بین المللی مولانا که چیزی حدود 37 سال از آن می گذرد تنها عضو ایرانی آن هستم. قونیه شهر کوچکی بود، گردشگر ایرانی اصلا نبود، منظورم حدود بیست و اندی سال پیش است که نویسندگان و مستشرقین و اندیشمندان خارجی حضور داشتند. انگشت شمار از استادان ایرانی نیز می آمدند. هر سال در آذرماه مراسم سماع داشتند که در یک سالن بسکتبال، فکر کنم خارج از شهر قونیه برگزار می شد.

او افزود: بعد از آقای اردوغان پیشرفت های بسیار چشمگیر و توسعه دور از انتظاری در این شهر رخ داد. قبل از آن، در حدود سی واندی سال پیش، امکانات چندانی در این شهر نبود. اما در این سال ها از حدود 13 سال پیش، خارجی ها و خصوصا ایرانی ها را می بینیم که به قونیه می آیند. امکانات بسیار زیادی هم در این شهر ایجاد شده و شهر توسعه یافته است، در حالی که قبلا یک شهر کوچک با امکانات گردشگری محدود بود. مراسم هم به جای هفت روز، 17 روز شده و باشکوه تر هم برگزار می شود. البته مراسم صرفا سماع نیست و پنل های دانشگاهی هم هست. به دنبال این تغییرات، فروشگاه های خیلی زیادی هم باز شده و همینطور برای آمدن راحت گردشگران قطارهای سریع السیر راس هر ساعت از استانبول و آنکارا راه اندازی شده و سایر امکانات جذب گردشگر و توریست توسعه بالایی پیدا کرده است. حالا مراسم های مولانایی در شهر قونیه در سال نزدیک به یک میلیون و خرده ای شرکت کننده دارد.

اربابی با اشاره به افزایش تعداد مراسمی که سالانه برای مولانا در قونیه برگزار می شود، گفت: قبلا فقط مراسمی به مناسبت وفات حضرت مولانا بود که در 17 دسامبر که شب عروس گفته می شود، انجام می شد. اما حالا دوستان ترک و مسئولان فرهنگی کشور ترکیه و شهرداری قونیه در کنار این مراسم، دو مراسم دیگر هم گذاشته اند و مناسبتی که از قبل در آذر وجود داشت، به سه مناسبت تبدیل شده است. حالا مراسمی برای تولد حضرت مولانا که در مهرماه است و همچنین فستیوال «صوفی سین» برای نمایش فیلم هایی با تم عرفانی در اردیبهشت ماه که به مناسبت آمدن خانواده حضرت مولانا به قونیه است، نیز به این مراسم اضافه شده تا هم جنبه آشنایی با مولانا بیشتر و هم درآمدی برای این شهر کسب شود.

عضو ایرانی بنیاد بین المللی مولانا از نحوه حضور هرساله توریست ها در مراسم شب عروس روایت کرد و افزود: هرسال آژانس های مسافرتی ایران برای شب عروس تورهایی را مستقیما از تهران به قونیه می فرستند تا در این مراسم شرکت کنند. همه ساله هر شخصیتی که رئیس جمهوری کشور ترکیه باشد به همراه هیئت دولت در مراسم شب عرس شرکت می کند. حتی من اطلاع دارم که چندباری رؤسای جمهوری مختلف کشور ما را هم دعوت کرده، اما قبول دعوت نکرده اند. در این ایام به توریست ها در حد عالی سرویس داده می شود و شهر هیچ گونه سختگیری برای آن ها ندارد و هر گردشگری با باورها و اندیشه های درونی خود به زیارت حضرت مولانا می آید. سالانه بیش از سه هزار گردشگر ایرانی، شاید هم بیشتر به قونیه می آیند که بیشترین حضور آن ها در آذرماه است. این تعداد شامل ایرانی هایی است که از ایران می آیند. البته ایرانی هایی هم حضور پیدا می کنند که در ترکیه، اروپا و سایر کشورها مقیم هستند.

او در ادامه گفت: آئینی که آن ها با نام آیین سماع دارند، یک آئین مذهبی است و رقص نیست. آقای دکتر توفیق سبحانی هم در کتابشان با نام «مولویه بعد از مولانا» گفته اند کلاهی که در مراسم سماع بر سر می کنند نشان دهنده سنگ قبرشان است و لباس سفیدی که بر تن دارند نشان دهنده کفنشان است و غالباً با اسما الله می چرخند و قبل از آن تلاوت قرآن مجید را دارند و این آیین تماما از دید دوستان و مردمان کشور ترکیه معنی «انا لله و انا الیه راجعون» است و سعی می کنند به طور نمادین آن را در آئین سماع به اجرا بگذارند، کما اینکه شروع سماع حالت جنینی است که پا به عرصه حیات می گذارد و این مراسم مراسمی نیست که به قول شاعر بزرگمان خود جناب مولانا «هیچ آدابی و ترتیبی مجو/ هر چه می خواهد دل تنگت بگو» باشد. این شعر بد معنی شده است. لااقل عده ای آن را بد متوجه شده اند. آئین سماع جز به جزئش آداب و ترتیب دارد و برای مردم ترکیه خصوصا مردم قونیه یک مراسم عرفانی و مذهبی است که در پایان این مراسم تلاوت کلام الله مجید و خواندن زیارت عاشورا و مدح حضرت مولا علی (ع) و امام حسین (ع) را دارند.

اربابی با بیان اینکه برخی هر سال برای مراسم شب عرس به قونیه می روند، اظهار کرد: اما مگر چند بار می شود مراسم سماع را دید؟ در این حالت است که ایرانی ها می مانند چه بکنند و همین باعث می شود نوعی بی برنامگی ایجاد شود که حتی اکثراً در لابی هتل ها یا جاهای مختلف دست به کارهایی بزنند که هیچ گردشگر دیگری یا زیارت کننده ای و حتی خود ترک ها این کارها را انجام نمی دهند. بعضا تا نیمه های شب تعدادی از ایرانی ها جلو بارگاه مولانا مشغول دف زدن و چرخیدن و این قبیل کارها هستند و باز ایرانی هایی را می بینیم که در لابی هتل ها سماع می کنند. در حالی که در آئین مولوی چیزی به اسم مراسم سماع برای زن وجود ندارد و حتی برای آقایان آن هم با شرایط سخت مورد پذیرش است، مثلا در سماع زن نباید در تمام عمرش مشروبات الکلی بخورد، با نامحرم دست نمی دهد و نمازخوان است و خلاصه در یک کلام اول شریعت اسلامی را رعایت می کند و بعد تصوف را آن هم تصوف اسلامی. علاوه بر این کارهایی انجام می شود که ما به عنوان سفیران فرهنگی از ایران معرف این کارها می شویم، چون ما به آنتالیا یا جزایر تفریحی که نمی رویم که البته آن هم دارای اصولی است، به یک شهر مذهبی وارد می شویم که شاعر متصوف بزرگ جهان اسلام، مولانا جلال الدین آدمی است که مسلمان است و بارها بر مسلمان بودنش در مثنوی و غزلیات تاکید کرده است. متاسفانه اخیراً عده ای معدود کارهایی را که کاملاً خارج از عرف هر مملکتی است، انجام می دهند و زمینه ای را فراهم می کنند که بگویند ایرانی ها دارای چنین فرهنگی هستند. این در حالی است که خارجی ها وقتی به آنجا می آیند با رعایت شرایط زیارت می کنند. من به این نتیجه رسیده ام که این ها به زیان کشور ما است.

او با اشاره به بحث هایی که درباره مصادره مولانا توسط ترک ها وجود دارد، بیان کرد: ما کشوری هستیم که اولا ادعای این را داریم که ترک ها مولانا را از ما مصادره کرده که من چنین ادعایی ندارم. برای این که مولانا و بارگاهش و تمام میراثش در آنجا نگهداری شده است برای کل جهان. صاحب یکی از هتل ها به من می گفت «یکی از برنامه هایی را که ایرانی ها در لابی هتل من برگزار کرده بودند به طور زنده در سایت هتل قرار دادم، تا 20 دقیقه از ترک و غیرترک توهین دیدم و جواب دادم که این آئین ایرانی ها است». بنده در جواب ایشان گفتم حرکت ناشایست تعداد اندکی از هموطنان من نمی تواند فرهنگ و آئین ما را نمایندگی کند.

فرزونده اربابی با بیان اینکه کنسرت ها هم بلای جان شده اند، گفت: اکثر آژانس ها این کنسرت ها را می گذارند و چون قبلا با مقامات ترک هماهنگ نشده، یک سالن 150 نفره باید جواب گوی چندهزار ایرانی باشد. حال خود قیاس کنید هرج و مرج به وجود آمده در سالن را. پارسال به پیشنهاد من، خود مقامات ترکیه از استاد شهرام ناظری در مراسم شب عروس دعوت کردند. به آژانس ها هم اعلام شد که این به دعوت وزارت فرهنگ ترکیه و کاملا رایگان است و ورودی ندارد. اما مهم این است ما چه بخواهیم، چه نخواهیم، چه دوست داشته باشیم چه نداشته باشیم از اول تا هجدهم دسامبر چند هزار ایرانی در قونیه داریم که در بین این چند هزار نفر مشتاقان و گردشگران فرهنگی بسیار زیاد هستند. منظور من از گفته های بالا تعدادی انگشت شمار از ایرانیان هستند که در قونیه حضور فرهنگی ندارند.

او در ادامه بیان کرد: چه خوب است که برنامه ای را تدوین کنیم تا در این 18 روز، مکانی را اجاره کنیم و البته مقامات فرهنگی کشور دوست و همسایه ترکیه همکاری های لازم را حتما انجام خوهند داد. مثلا می شود حتی یک اتاق کوچک به نام خانه شمس تبریزی در این چند روز داشته باشیم تا گردشگران فرهنگی حاضر در قونیه چه ایرانی و چه خارجی از همه کشورهای دنیا به خانه شمس تبریزی بیایند و با فرهنگ و ادب و نخبگان بزرگ کشور ما آشنا شوند. می توانیم شب های مثنوی خوانی داشته باشیم و مقامات فرهنگی کشورمان لازم است خود به این کار وارد شوند. کنسرت را خودشان هماهنگ کنند تا موسیقی اصیل و باشکوه ما در شهر قونیه بیشتر معرفی شود. ما حقمان است وقتی چندهزار گردشگر ایرانی به آن شهر می فرستیم از این فرصت استفاده کنیم تا در حضور دیگر گردشگران بتوانیم برای کشور خودمان تبلیغ کنیم. حتی ما باید هرساله در این مراسم در بین ایرانیان و سایر گردشگر خبرنگار داشته باشیم. یکی از مشکلاتی که داریم نبود خبرنگار است. دغدغه اصلی من رفتار ایرانیان به عنوان یک گردشگر ایرانی در یک شهر زیارتی و مذهبی است تا حداقل عرف موجود را در شهری که آمده، رعایت کنند و به جایی نرسیم که مانند برخی کشورها بگویند با شوهرتان یا ولیتان بیایید که از دید من اگر این روند ادامه پیدا کند، این اتفاق هم می افتد.

تنها عضو ایرانی بنیاد بین المللی مولانا در ایران گفت: از بس در این موارد در حد بسیار محترمانه تذکر داده ام دشمنانی چند برایم پیدا شده، که نمونه اش هتاکی و برخورد بی ادبانه یک پسر جوان ایرانی در سال گذشته نسبت به من بود.

فروزنده اربابی در پایان این گفت و گو اظهار کرد: من دغدغه های نه تنها خود بلکه اکثر ایرانیانی را که به قونیه می آیند، بیان کردم و این وظیفه من بوده که آسیب های حضور ایرانیان در قونیه را به اطلاع هموطنان و مسئولان فرهنگی کشورمان برسانم. حال این وظیفه را انجام داده و آسوده خاطر شده ام. در پایان خبر خوشی برای ایرانیانی که در مهرماه امسال به قونیه می آیند، دارم و آن حضور هنرمند محبوب و برجسته کشورمان جناب آقای علیرضا قربانی در فستیوال عرفانی قونیه است.

منبع: ایسنا