دیدنی های دریاچه شورابیل، دریاچه ای شگفت انگیز و زیبا

شورابیل نام یک دریاچه بسیار زیبا در استان اردبیل است که قدمت آن مربوط می شود به اواخر دوره سوم و اوایل دوره چهارم زمین شناسی و با این حساب، از قدمت و تاریخچه ای به مراتب بیشتر از دیگر دریاچه معروف نواحی شمالی کشورمان یعنی دریاچه ارومیه برخوردار می باشد! دریاچه شورابیل از قدیم بستر آب های بسیار شوری بوده که اکنون با گذر زمان و رسیدگی های انجام گرفته بر روی آن و انتقال مقادیر زیادی آب شیرین به داخل این دریاچه کمی از شوری آن کاسته شده است. دیدنی های دریاچه شورابیل دارای موقعیت مکانی بسیار خاص و منحصر به فردی می باشد و دور تا دور آن را شهرک هایی نظیر مهر، ولیعصر، کوثر، دادگستری، راه و ترابری و همچنین دانشگاه هایی از قبیل پیام نور استان اردبیل، دانشکده علوم پزشکی و دانشگاه محقق اردبیلی در کنار مکان دائمی برگزاری نمایشگاه های بین المللی استان زیبای اردبیل فرا گرفته اند. این دریاچه به سبب داشتن پتانسیل های بالای توریستی و گردشگری و همچنین توجه زیاد مردم شهر اردبیل و مسئولان خوش فکر این استان، در حال حاضر تبدیل شده است به یک منطقه کاملا توریستی و تفریحاتی با نام مجتمع فرهنگی و تفریحاتی کوثر! در این مجتمع فرهنگی و تفریحاتی تقریبا همه نوع امکانات رفاهی و خدماتی برای مسافران و گردشگرانی که این نقطه را به عنوان مقصد مورد نظر خود انتخاب کرده، موجود می باشد که بخش کوچکی از این امکانات عبارتند از پیست مخصوص دوچرخه سواری، اسکله قایقرانی، اتوبوس دریایی داخل دریاچه، باغ وحش، رستوران هایی در کنار و داخل دریاچه، هتل های اقامتی شیک و مجهز، نمایشگاه بین المللی، مجموعه تفریحاتی و شهربازی، بازارچه هنر و صنایع دستی استان اردبیل و همچنین تعداد زیادی جاذبه های دیدنی و گردشگری طبیعی که قطعا بازدید از آن ها برای شما عزیزان خالی از لطف نخواهد بود. لازم به ذکر است که تاریخچه دریاچه شورابیل یا همان مجتمع فرهنگی و تفریحاتی کوثر در حدفاصل دو کیلومتری مسیر اردبیل به طرف شهر خلخال و در بخش جنوب شرقی این استان قرار گرفته و این راه دسترسی به دریاچه شورابیل هست.

کمی بیشتر با دریاچه شورابیل

دیدنی های دریاچه شورابیل یکی از بهترین و زیباترین دریاچه های داخلی کشور عزیزمان ایران است که متاسفانه تاکنون در هیچ کدام از کتاب های جغرافیایی به طور تمام و کمال به آن و راه های دسترسی به دریاچه شورابیل پرداخته نشده است! این دریاچه که در گذشته از آب های بسیار شوری برخوردار بوده، برای مردم محلی و حتی سایر مردم نواحی مختلف کشورمان دارای ویژگی های متعدد درمانی بوده که از بارزترین آن ها می توان به استفاده از گل دریاچه برای تسکین دردهای مفاصلی و از بین بردن ناراحتی های پوستی با مالیدن گل آن به قسمت هایی از بدن فرد بیمار اشاره داشت که در حال حاضر با افزودن مقادیر زیادی آب شیرین به محتویات داخلی دریاچه شورابیل، دیگر خبری از این ویژگی های درمانی و گل های معجزه کننده آنکه در روزگاران قدیم حتی به عنوان یک محصول کاربردی از استان اردبیل به سایر نقاط کشورمان فرستاده می شد، نیست. فارغ از این مباحث، در بخش دیدنی های دریاچه شورابیل دو اقامتگاه مناسب و درخور گردشگران عزیز داخلی و خارجی در نظر گرفته شده تا بتوانند با اقامتی چند روزه از تمام پتانسیل های جذاب توریستی و تفریحی تعبیه شده برای دیدنی های دریاچه شورابیل استفاده کرده و از آن لذت ببرند. در بخش ساحل جنوبی دیدنی های دریاچه شورابیل، مجتمع اقامتی و توریستی کوثر قرار گفته که دارای 46 اتاق و سوئیت ویلایی، سالن های ورزشی و بدنسازی، سالن کنفرانس و همایش، دو عدد رستوران، کافی شاپ و کافی نت می باشد و از درجه بندی استاندارد 3 ستاره ای است. ناگفته نماند که مساحت اختصاص داده شده به مجتمع اقامتی و توریستی کوثر 26125 متر مربع می باشد. ناگفته نماند که در بخش شمالی در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل هم یک اقامتگاه شایسته دو ستاره ای نیز برای اقامت شما مسافران و گردشگران داخلی و خارجی در نظر گرفته شده است. همچنین لازم است بدانید که در کنار دیدنی های دریاچه شورابیل یک مجتمع تجاری و تفریحی به نام شوراسنتر نیز واقع شده که می توانید در آن به گشت و گذاری لذتبخش بپردازید و از نزدیک با برندهای معتبر جهانی همچون ZARA و PROMA در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل مواجه شوید.

پوشش های جانوری و گیاهی دریاچه شورابیل

به غیر از حیواناتی که در باغ وحش دیدنی های دریاچه شورابیل قرار گرفته، نمی توان حرفی دیگر از سایر جانوران رها شده در طبیعت بکر و جذاب این منطقه زد مگر اینکه بخواهیم از تنوع پرندگان مهاجر و بومی در خصوص این دریاچه داخلی صحبت نماییم که در این صورت می توان گفت با فرا رسیدن فصل سرما پرندگان مهاجر زیادی دست به مهاجرت از نواحی شمالی و سرد کشورمان به سوی بخش های جنوبی و گرم ایران می زنند و در این بین تعدادی از گونه های این پرندگان زیبای مهاجر نیز برای مدت زمانی کوتاه (از نیمه دوم آبان ماه به بعد) در حوالی دریاچه شورابیل مستقر می شوند که از جمله این پرندگان مهاجر می توان به اردک چشم طلایی، غاز خاکستری، باکلان کوچک، زنگوله بار، غاز، باقرقره، لک لک سیاه، پلیکان خاکستری و اردک تاجدار در کنار سایر پرندگان بومی این زیستگاه آبی یعنی چنگر، حواصیل، کاکایی، قو، مرغابی، خوتکا، دراج، آنقوت و قرقاول اشاره کرد. در خصوص پوشش گیاهی حوالی دیدنی های دریاچه شورابیل نیز باید خاطر نشان کرد که به دلیل شوری آب در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل، مجال روییدن و ایجاد تنوع برای رشد گیاهان میسر نبوده که البته با فرآیندهای صورت گرفته در یک دهه اخیر و انتقال مقادیر زیادی آب شیرین به آب شور این دریاچه سعی کرده تا میزان شوری آن را کاهش دهند و سبب ایجاد فرصتی مناسب برای کاشت و روییدن گیاهانی سرسبز و زیبا در پیرامون این منطقه شوند. در حال حاضر از جمله پوشش گیاهی قابل رویت در اطراف دیدنی های دریاچه شورابیل می توان به جگن، نی و جنگلکاری های مصنوعی که در حال انجام هستند، اشاره داشت.

نامگذاری در تاریخچه دریاچه شورابیل

نام شورابیل را در تاریخچه دریاچه شورابیل به این دلیل بر روی دریاچه گذاشته که از دیرباز حاوی مقادیر بسیار زیادی آب شور بوده که البته در طول یک دهه اخیر با اجرای طرح های مختلف شیرین سازی آب آن، از شوری بیش از حد این دریاچه کاسته شده و تقریبا می توان گفت از سال 1387 خورشیدی با همت بخش شیلات استان اردبیل، ماهی هایی همچون قزل آلای رنگین کمان، ماهی کپور معمولی، اردک ماهی و همچنین شاه میگو در بستر آب این دریاچه پرورش و تکثیر یافته اند! ناگفته نماند که در سال 1371 با تصمیم مسئولان وقت بخش توریستی و گردشگری استان اردبیل، یک تفرجگاه بسیار کوچک و محدود در نزدیکی مکانی در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل ساخته شد و همزمان با آغاز انجام این پروژه در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل، بخشی از آب رودخانه بالخلو نیز به این دریاچه انتقال پیدا کرد تا هم سبب گسترش وسعت دریاچه از 74 هکتار به 180 هکتار شود و هم سبب افزایش حجم آب شورابیل از 1.1 میلیون متر مکعب به 14 میلیون متر مکعب گردد! البته نباید فراموش کرد که منتهی کردن جریان آبی شیرین از رودخانه بالخلو به طرف دریاچه آب شور شورابیل سبب گشت تا به تدریج شوری، املاح معدنی و گِل و لای این دریاچه رفته رفته کم و کمتر نیز شود.

پتانسیل های توریستی و گردشگری این دریاچه

در خصوص امکانات رفاهی و تفریحی ایجاد شده در تاریخچه دریاچه شورابیل صحبت کردیم و گفتیم که تقریبا همه نوع امکاناتی در کنار دریاچه شورابیل برای استفاده و لذت بردن شما گردشگران داخلی و توریست های عزیز خارجی میسر شده است. حال بد نیست بدانید که دریاچه شورابیل پس از شهر گردشگری سرعین، دومین قطب جاذب و جذاب توریستی و گردشگری در استان زیبای اردبیل است که همه ساله با استقبال زیادی از سوی گردشگران داخلی و خارجی حتی در شرایط فعلی که تقریبا صنعت توریسم کشورمان متوقف شده، رو به رو شده است! مسئولان مربوط به بخش های توریستی و گردشگری استان اردبیل با هماهنگی سازمان محیط زیست این استان و با هماهنگی های انجام گرفته با نهادهای کل کشوری، قصد اضافه کردن امکانات بیشتری همچون ساخت و احداث یک پارک ویژه برای بانوان در مساحتی به وسعت 7 هکتار و جنگل کاری های مصنوعی بیشتری در زمان دسترسی به دریاچه شورابیل را کرده که البته در حال حاضر به توجه به گزارش های منتشر شده در خصوص جاذبه های توریستی و گردشگری پیرامون دریاچه شورابیل باید اظهار داشت که بسیاری از این طرح های مختلف، فعلا تنها در مرحله مطالعاتی و مهندسی ارزش می باشند تا در صورت مشخص شدن موارد سودمندی در تاریخچه دریاچه شورابیل، مورد اجرا و بهره برداری قرار بگیرند.

یخ زدگی آب دریاچه شورابیل

برای نخستین بار در تاریخچه دریاچه شورابیل با فرا رسیدن فصل زمستان در سال 1386 خورشیدی، آب دریاچه شورابیل که بر اثر فرآیندهای مختلفی در طول زمان از شوری آن به تدریج کاسته شده بود و تقریبا مزه آب آن به شیرینی گروییده بود، بطور تمام و کمال دچار عمل یخ زدگی شد و همین یخ بستن کل آب این دریاچه سبب حیرت بسیاری از کارشناسان زیست محیطی کل کشورمان شد چرا که تا آن موقع هیچ وقت دریاچه شورابیل دچار یخ زدگی نشده و این اتفاق حتی در سردترین روزهای زمستانی استان اردبیل نیز به وقوع نپیوست! از سال 86 تا کنون تقریبا هر ساله با کاهش دمای هوا و آمدن موج سرما از نواحی شمالی کشورمان، دریاچه شورابیل نیز همانند سایر دریاچه های کشورمان دچار یخ زدگی و یخبندان می شود که البته شاید به لحاظ اکوسیستمی این منطقه از حالت غیر طبیعی خود خارج و به اکوسیستمی منطقی و معمولی تبدیل شده باشد اما دسته کم در طول یک دهه اخیر شاهد کاهش حضور پرندگان مهاجر در این منطقه و حتی ترک کردن همیشگی اقلیم شورابیل و همچنین به خطر افتادن شرایط زندگی سایر جانوران آبزی موجود در این دریاچه بوده که حال باید برای از بین رفتن این معضل کارشناسان و متخصصان زیست محیطی در تاریخچه دریاچه شورابیل دست به کار شوند و آن را مرتفع نمایند. دریاچه شورابیل در حدود 120 هکتار مساحت دارد و می توانیم آن را از جمله 9 دریاچه آب شور کشورمان قلمداد نماییم که جانوران آبزی موجود در بستر آن بر خلاف سایر چنین بسترهای آب شوری تنها به گونه آرتمیاها که از دسته جانداران سخت پوست با قابلیت زندگی و رشد در آب های بسیار شور هستند و از ارزش بسیار بالایی نیز در جهان برخوردار می باشند، بحساب بیاوریم. این دریاچه که قدمت آن حتی از قدمت دریاچه ارومیه نیز بیشتر است و طبق مطالعات زمین شناسان بر روی یک بستر نمکی بسیار وسیع در عصر کهن این مرز و بوم ایجاد شده، تا پیش از مداخلات غیر طبیعی و صددرصد انسانی تعدادی از مسئولان و دست اندرکاران حوزه های توریستی و گردشگری استان اردبیل خصوصا مسئولان استانداری وقت اردبیل، از شرایط زیست محیطی کاملا طبیعی همچون دیگر دریاچه های آب شور کشورمان و حتی سایر دریاچه های آب شور اقصی نقاط جهان برخوردار بود تا اینکه به دلیل ایجاد یک استخر پرورش ماهی در تاریخچه دریاچه شورابیل، مسئولان مربوطه مجبور به ایجاد تغییراتی بنیادی در اکوسیستم این دریاچه شدند و همین اختلالات ایجادی از سوی آنان نیز سبب گشت تا آب دریاچه شورابیل برای نخستین بار در سال 1386 خورشیدی، کاملا یخ ببندد و این یخ زدگی سبب آغاز مشکلات جدیدی در خصوص این دریاچه آب شور کشورمان شود! ناگفته نماند که در حدود هفت سال قبل تر از بروز این یخ زدگی نیز کارشناسان جهاد کشاورزی هشدارها و توصیه هایی را به مسئولان فعال و ذی ربط استانی در خصوص تبدیل نکردن دریاچه شورابیل به یک مکان توریستی و گردشگری که شرط اول این تغییر کاربردی کم کردن میزان شوری آب این دریاچه بوده، نیز داده بودند که خوب هیچگاه این هشدارها و توصیه ها مورد توجه و استفاده مسئولین وقت استان اردبیل قرار نگرفت و سرانجام، فاز عملیاتی انتقال آب رودخانه بالخلو که در بخش جنوبی رشته کوه سبلان جریان دارد به دریاچه شورابیل اجرا شد و در اثر گذر زمان میزان شوری آب این دریاچه به صورت تدریجی رو به کاهش رفت. بد نیست بدانید که طبق ادعای بومیان کهنسال استان اردبیل تا پیش از انجام تغییرات زیست محیطی بر روی دریاچه شورابیل، آب این دریاچه حتی در دمایی نظیر 30- درجه سانتیگراد نیز یخ نمی بست اما اکنون با تغییراتی که بر روی این دریاچه ایجاد شده، آب آن با عبور دمای هوا از 10- به پایین، سریع شروع به یخ زدگی می کند و تبدیل می شود به یک زمین بازی مخصوص اسکی بازان! به گفته محمد درویش، یکی از کارشناسان محیط زیست که از اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع نیز می باشد، منشا اصلی از بین رفتن ماهیت اصلی این دریاچه به زمانی بازمی گردد به اینکه مسئولان استانی بدون هیچ گونه توجهی به زیستگاه جانوری و گیاهی پیرامون بستر آن، در صدد تبدیل کردن دریاچه شورابیل به شیرین بیل برای احداث یک استخر پرورش ماهی بزرگ و همچنین ساخت یک مجموعه توریستی و تفریحی در سواحل حاشیه ای آن برآمدند و با این کار خود در کنار کاهش غلظت نمک سطح آب این دریاچه، سبب نابودی آرتمیاهای موجود در این زیستگاه آب شور بخش شمالی کشورمان شدند و در کنار آن، تمام لجنزارهای حاشیه ای و گل و لای هایی که از خواص درمانی برای مردم نیز برخوردار بوده اند را هم بطور کلی از میان بردند! در خصوص شرایط نه چندان مطلوب دریاچه شورابیل، مهندس باقرزاده کریمی نیز که کارشناس ارشد دفتر تالاب های زیست محیطی می باشد هم لب به سخن گشوده و گفته است که آغاز فاز اجرایی انتقال آب رودخانه بالخلو به بستر آبی شورابیل جهت شیرین سازی آب این دریاچه، هم سبب نابودی دریاچه شورابیل شد و هم سبب از بین رفتن رودخانه بالخلو گشت! با انجام فرآیند شیرین سازی آب دریاچه تقریبا تمامی جانوران آبزی و سخت پوستی به نام آرتمیاها از میان رفتند و با نابودی آنان نیز دیگر پرندگان بومی و پرندگان مهاجر منابع غذایی دیگری نتواسنتند پیدا کنند و در نتیجه این امر سبب شد تا آنان دسته کم تا مدتی منطقه شورابیل را ترک نمایند! آقای باقرزاده کریمی در ادامه صحبت های خود نیز به پرورش اجباری یکی از گونه های غیر بومی ماهی قزل آلا به نام قزل آلای رنگین کمانی اشاره می کند و معتقد است که سازمان شیلات اردبیل با صادر نمودن مجوزی برای این منظور در حقیقت حکم نابودی و از بین بردن سایر گونه های آبی این دریاچه را صادر کرده است. مهندس کریمی در ادامه صحبت های خود، پرده از راز داستان های عجیب دیگری که بعد از تبدیل شدن دریاچه شورابیل به شیرین بیل افتاده نیز در تاریخچه دریاچه شورابیل برداشته و می گوید: با ورود مقادیر بسیار زیادی از آب شیرین رودخانه بالخلو به دریاچه آب شور شورابیل واقع در استان اردبیل، یک نوع پشه به نام کولکس نیز به این بستر آبی راه پیدا می کند و با تولید مثل فوق العاده سریع و غیر قابل کنترل خود سبب می شود تا ظرف مدت زمان کوتاهی استان اردبیل پذیرای تعداد بیشماری از این گونه حشرات موزی شود، سپس افرادی تحت عنوان کارشناسان زیست محیطی برای کاهش این تعداد از پشه ها و همچنین از بین بردن لاروهای تخم ریزی آنان شروع به آوردن یک نوع ماهی لارو خوار به دریاچه شورابیل کردند که در نهایت، ایجاد تمامی این تغییرات کاملا انسانی و غیر طبیعی بر روی دریاچه زیبا و کاملا طبیعی و قدمت دار شورابیل منجر به نابودی و از میان رفتن اکوسیستم منحصر به فرد این بستر آبی شور در کشورمان شد! وی در بخشی از گفته های خود درباره تاریخچه دریاچه شورابیل به این مورد هم می پردازد که غلظت نمک موجود در آب دریاچه تا پیش از بروز تغییرات در بستر آن تقریبا 150 گرم بر لیتر بوده و این مقدار پس از فعل و انفعالات صورت گرفته در یک دهه اخیر به میزانی حتی کمتر از نصف این مقدار رسیده که واقعا جای تعجب و البته تاسف باقی می گذارد که ما با این دریاچه طبیعی چه ها که نکرده ایم! آقای باقرزاده کریمی در بخش پایانی صحبت خود به موارد مختلف دیگری از قبیل یخ بستن آب دریاچه با کم شدن میزان نمک موجود در هر لیتر از آب آن، بیشتر شدن وسعت دریاچه به سبب ورود 2 متر مکعب آب در هر ثانیه از طریق کانال ارتباطی ایجاد شده بین رودخانه بالخلو و دریاچه شورابیل، از بین رفتن گل و لای های کناری و سواحل نمکی این دریاچه و حتی آسیب دیدگی جدی رودخانه بالخلو نیز اشاره کرد! به گفته او اسم رودخانه بالخلو به دلیل ماهی های پرشماری که در بستر آن آزادنه رشد و تکثیر می شوند، بر روی این جریان آبی پرتلاطم گذاشته شده که متاسفانه باز هم به دلیل عدم انجام رفتار اصولی با این رودخانه و وارد نمودن بخشی از آب شیرین آن به دریاچه شورابیل برای تبدیل کردن این دریاچه به عنوان یک منطقه توریستی و فرهنگی جذاب، اکوسیستم این رودخانه همیشه جاری و پر آب نیز کاملا از بین رفته و هنوز هم هیچ دلیل روشن و واضحی برای اینکه چرا مسئولان استانی درصدد شیرین سازی آب دریاچه شورابیل برای پرورش و صید تعدادی ماهی در داخل آن تصمیم به انجام چنین کاری گرفته، پیدا نشده است! ایشان به عنوان جملات پایانی خود از یخ بستن آب دریاچه شورابیل نیز یاد می کند و اطمینان می دهد که با یخ بستن های مجدد و پی در پی این بستر آبی در سال های پیش رو، دیر نخواهد شد که دیگر ما شاهد حضور پرندگان مهاجر و حتی بومی این منطقه در کنار شورابیل یا همان مجموعه فرهنگی و تفریحی کوثر نخواهیم بود چرا که پرندگان به نیت استفاده از جانوران آبی این اقلیم به این نقطه از اردبیل مهاجرت می کنند ولی در نهایت نه تنها چیزی بدست نمی آورند بلکه پاهای آنان به سطح آب های یخ زده می چسبد و سبب می شود تا آنان برای مدت ها به همین شکل باقی مانند و در نهایت به تدریج دچار یخ زدگی شوند و کاملا از بین بروند.