همایش ملی جهان ایرانی ماد و هخامنشی برگزار شد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله و گزارشات منتشر شده، همایش ملی جهان ایرانی ماد و هخامنشی برگزار شد.

مصطفی ده پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: این روزها خیلی نگران «جهان ایرانی» هستیم، با مرور تاریخ در می یابیم که چه اندازه این جهان ایرانی مورد هجمه قرار گرفته و همچنان محکم ایستاده است. منتها آدمی دلش آنجا به درد می آید که برخی از این هجمه ها از سمت فرزندان ایران است که همچون مور و ملخ به جان آن افتاده اند.

او با انتقاد از اینکه ما چرا به این اندازه خام و از سواد و آگاهی میراثی به دور هستیم، بیان کرد: شاید متخصصان حوزه باستان شناسی، تاریخ، ایران شناسی و...باید قدری از انزوای علمی خودشان بیرون بیایند و به جهان ایرانی نیز بیندیشند. ما در قبال جامعه مان مسئولیم و جامعه تا نخواهد و به این درک از آگاهی نرسیده باشد نمی تواند از میراث نیاکانش حفاظت کند.

ده پهلوان در پاسخ به این پرسش ها که جهان ایرانی کجاست و چیست و در چه زمانی و با چه نگاهی ما باید به آن بیندیشیم؟ اظهار کرد: جهان ایرانی به مثابه یک روح از چین تا مدیترانه است. در برخی مواقع از این سوی میز می افتیم و گاهی از آن طرف؛ گاهی متعصبانه از این موضوع صحبت می کنیم و گاهی به سادگی از آن عبور می کنیم.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: امروز هر چه بیشتر به نشست هایی نیاز داریم که پژوهشگران بتوانند درآن گردهم بنشینند و بحث ها و جدل های عالمانه داشته باشند تا ما نخست تکلیف خود را در مورد جهان ایرانی و موضوعاتی از این قبیل بدانیم و آن را در جامعه مان نهادیه سازیم، در آن صورت می توانیم جامعه را با جمع بندی های عالمانه در حوزه بحث های علمی و فرهنگی جهان ایرانی همراه کنیم. جهان ایرانی تنها ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیست، جهان ایرانی دوره سلوکی، آمدن اعراب مسلمان، قاجار، پهلوی و ورود فرنگی ها را نیز شامل می شود، مهم است بدانیم جهان ایرانی در مواجهه با این عوامل چه واکنشی داشته است.

این باستان شناس در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اینکه ما باید جهان ایرانی را ببینیم و آسیب شناسی کنیم، گفت: در دانشگاه های نسل چهارم و پنجم نوع نگاه به پژوهش متفاوت شده و جامعه در این دانشگاه ها مسئله ای بسیار جدی و رکن اصلی آن مسئولیت اجتماعی است به این معنی که متخصصان برای جامعه چه اندازه زمان گذاشته اند؟ پرسشی که همواره باید از خویش بپرسیم.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پیرامون اینکه همایش ملی جهان ایرانی ماد و هخامنشی برگزار شد، اظهار کرد: اینکه امروز فرزندان این وطن در سودای پول و مادیات تیشه به ریشه ایرانشان می زنند نشان از گونه ای جهل فرهنگی است.

ده پهلوان گفت: متخصان امروز نه تنها در مقابل مردم و جامعه بلکه در مقابل مدیران سیاسی کشور نیز مسئول هستند و نباید اجازه دهند که ایران و جهان ایرانی به بیراهه و گمراهی برود و امیدوارم بتوان با بحث های عالمانه و روشن کردن مسیرهای درست برای مدیران سیاسی جهان ایرانی را به سمت صلح و همبستگی برد.

شاهین آریامنش، دبیر علمی همایش «جهان ایرانی: ماد و هخامنشی» گفت: برخی زبان فارسی را شناسه جهان ایرانی قلمداد کرده اند و هر جا که زبان فارسی رفته و گسترش پیدا کرده است، آنجا را جهان ایرانی نامیده اند، با این حال باید توجه داشت که جهان ایرانی فراتر از زبان فارسی است.

این پژوهشگر پیرامون اینکه همایش ملی جهان ایرانی ماد و هخامنشی برگزار شد، افزود: فرهنگ و تمدنِ پربار ایرانی که به هزاره های دور باز می گردد، سالیانی است پرتوهای درخشان و رخشانش جهان را روشنی بخشیده است. فرهنگ و تمدن ایرانی همچون لاجورد شهوار بدخشان ثمره تابش خورشید است و سعی باد و باران. از این رو شناخت و شناساندن و پاسداری از فرهنگ و تمدن بشکوه و گران سنگ جهان ایرانی، خویشکاری همه ایرانیانی است که دل در گرو این آب و خاک و میراث آن دارند.

آریامنش با طرح این پرسش ها که ایران چیست و جهان ایرانی و ایرانی مأب کجاست؟ درباره ایران و جهان ایرانی و جهان ایرانی مأب گفت: شاید بیش از اینکه ایرانیان به پژوهش پرداخته باشند ناایرانیان به پژوهش پرداخته اند. اصطلاح هایی چون Iranian World یا Persian World یا Persianate World اصطلاح هایی است که برخی از پژوهشگران ناایرانی در کتاب ها و مقاله ها از آن بهره گرفته اند، با این حال تعریفی از جهان ایرانی نشده است.

شاید جهان ایرانی چنان نمایان و آشکار است که نیازی نبوده است تا تعریفی جامع از جهان ایرانی بیان شود. نویسندگان چندی در قلمرو ادبیات و زبان فارسی بوده اند که به جهان ایرانی پرداخته اند و آن را بررسی کرده اند، با این حال به جهان ایرانی از چشم انداز باستان شناسی و تاریخ کمتر پرداخته شده است.

این پژوهشگر اظهار کرد: برخی زبان فارسی را شناسه جهان ایرانی قلمداد کرده اند و هر جا که زبان فارسی رفته و گسترش پیدا کرده، آنجا را جهان ایرانی نامیده اند. با این حال باید توجه داشت که جهان ایرانی فراتر از زبان فارسی است. چنانکه در برخی از سرزمین ها، زبان فارسی سخنور ندارد اما زبان های دیگر ایرانی، در سرزمین های دوردست دیده می شود همچون زبان آسی با گویش هایش همچون ایرونی و دیگوری که در قفقاز سخن ور دارد. افزون بر زبان، نشانه های دیگری جز زبان است، همچون معماری و هنر و چیزهایی از این دست که در سرزمین های دیگر آشکار و نهان دیده می شود که نشان دهنده جهان ایرانی است، از همین رو باید به همه نشانه های جهان ایرانی نگریست.

آریامنش درباره قلمرو جهان ایرانی گفت: ایران و جهان ایرانی را شاید بتوان در سه قلمرو دید و نگریست. قلمرو نخست سرزمین امروزی ما ایران است که میتوان همه ویژگی های ایرانی را کمابیش یکجا در آن دید. قلمرو دوم، سرزمین هایی است که زمانی بخش از قلمرو سیاسی ایران بوده اند و اگرچه امروز جزیی از ایران نیستند، ویژگی های فرهنگ ایرانی را کمابیش در خود دارند. قلمرو سوم نیز سرزمین هایی است که هرگز بخشی از قلمرو سیاسی ایران نبوده اند، اما وامدار ویژگی های ایرانی همچون فرهنگ و هنر و معماری و چیزهایی از این دست بوده و هستند.

او افزود: جهان ایرانی و ایرانی مأب، جهان سیاسی نیست. جهان ایرانی جهانی بس شکوهمند و بشکوه و گران سنگ است. این شکوه فروغین و فره مند را پژوهش ها و بررسی ها و کاوش های باستان شناسی و تاریخی و زبانی بیش از پیش از هزارتوی رازآمیز روزگار بیرون کشیده اند و هر روز جلوه ای از آن در چهار گوشه جهان رخ می نماید و خویشکاری ما پاسداری از این فرهنگ و تمدن گران سنگ جهان ایرانی است. آن هم در هنگامه ایران ستیزی های خودی و ناخودی.

این پژوهشگر گفت: درد امروز ما ایران نشناسان و ایران نشناسی است. شماری از خرفسترانی که در آن سو و این سوی آب ها، بدون آگاهی و دانستن از تاریخ ایران و جهان ایرانی، با گرایش های ایران ستیزانه به تحلیل های تاریخی خام دستانه می پردازند و از هر گونه تاختن به فرهنگ و تاریخ ایران از کهن روزگار تا امروز دریغ نمی کنند و با تیشه ها، ریشه هایمان را نشانه می گیرند، از همین رو امروز بیش از پیش و بیش از دیروز و پریروز نیاز است تا به تاریخ خود نگاهی بی کینه داشته باشیم و هستی میهنی خود را بیش از پیش گرامی بداریم.

آریامنش یادآور شد: همایش «جهان ایرانی: ماد و هخامنشی»، آغاز همایش های جهان ایرانی است که برآنیم در ماهها و سال های آینده آن را گسترش داده و به دوره های دیگر جهان ایرانی بپردازیم. با مادان و هخامنشیان آغاز کردیم که مادان و هخامنشیان سرسپرده به ایران بودند، امروز نیز از پس این همه سال، ما ایرانیان سرسپرده به ایرانیم.

حکمت الله ملاصالحی، باستان شناس پیشکسوت و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: برآمدن و بر صحنه آمدن بشر، چونان هستنده ای تاریخی و تاریخ مند در مفهوم و معنای کلی و کلان، روی پوسته نازک غبار کیهانی سیاره زمین، افکنده در میان صدها میلیارد غبار کیهانی دیگر، از ریشه و بنیاد و از آغاز نوعی افتتاح و گشودگی بوده است؛ افتتاح و گشودگی وجودی آدمی، افتتاح و گشودگی تاریخ و تاریخی آدمی است. افتتاح و گشودگی که دوران به دوران جغرافیایش، پرچین و شکن تر و مرحله به مرحله فراخ دامن تر شده است.

این پیشکسوت میراث فرهنگی افزود: درجه و دامنه، نحوه و نوع، درنگ و شتاب این افتتاح و گشودگی تاریخی و وجودی آدمی، از دوره ای به دوره ای، از جامعه ای به جامعه ای، از فرهنگی به فرهنگی، از سنت اعتقادی به سنت اعتقادی، از نظام دانایی و ارزشی به نظام دانایی و ارزشی دیگر متفاوت بوده است و متفاوت و رنگارنگ در تاریخ اتفاق افتاده است و افق گشوده است.

ملاصالحی اظهار کرد: اینکه چگونه و چرا چنین است و چگونه و چرا چنین شده است؟ جای سخن و بحث بسیار دارد و سخن و بحث بسیار نیز درباره اش گفته اند و همچنان سخن می گویند و بحث می شود. اینکه چگونه و چرا عیلامیان که هزاره ها پیش از مادان و هخامنشیان در مناطق جنوب غرب ایران می زیستند و از کانون های مهم جامعه شهری روزگار خود نیز بودند و با کانون های جامعه شهری حوزه هلیل رود و همچنین مردمان منطقه هامون و هیرمند و دیگر مناطق شمالی و مرکزی و غربی جغرافیای سرزمینی که بعد در ذیل نام ایران تعریف شد در داد و ستد بودند و مناسبات گسترده نیز داشتند، به یک نظام سیاسی واحد و متحد و منسجم و وحدت سرزمینی و حس هویتی واحد که در ذیل یک نام واحد سیاسی و سرزمینی خود را ببینند و بفهمند و تعریف کنند، دست نیافتند؟

چگونه و چرا چنین خیزش و حرکت و عزیمت عظیم و سرنوشت ساز به سوی جهانی واحد و متحد و منسجم در ذیل نظام سیاسی واحد در روزگار هخامنشیان افق می گشاید و افتتاح می شود؟ در پشت این خیزش عظیم و افق گشایی سرنوشت ساز و طلوع گاه مهم تاریخی چه اندیشه ای، خردی، آرمانی، نظام ارزشی و حکمتی بوده است؟ هخامنشیان که بودند؟ چه می گفتند؟ چه اندیشه و آرمانی را در سرداشتند؟ پاسخ به مسئله ها و موضوعات مهم و کلیدی از این دست هر چند پیچیده و دشوار و سرگیجه آور است لیکن هم طرحشان هم بحثشان و توضیحشان می تواند آگاهی ما را از تاریخ و میراثی که بر آن به عنوان ایرانی تکیه زده ایم ژرف تر کند و هم دامن تناقض ها و دامنه کژفهمی ها را محدودتر کند.

این باستان شناس پیشکسوت گفت: ایرانی بودن و جامعه و جهان ایرانی، فرهنگ و تمدن ایرانی، میراث تاریخ و فرهنگ و اندیشه ایرانی، لقلقله زبان نیست؛ یک جهان اسطوره و سرگذشت و تاریخ و فرهنگ و اندیشه و حکمت و خرد و هنر و مواریث مدنی و معنوی مشترک ایرانیان چونان ملت به دو معنا و مفهوم هم به مفهوم دارنده کتاب و کلام هم به مفهوم محمل هویتی خاص در ذیل نام ایران و جهان ایرانی با همه رنگارنگی کنار هم تافته و بافته شده اند. این چنین نیز می شود بازخوانی و تبیین و تعریفش کرد. این چنین می شود فهمیدش.