معرفی شماری از زیباترین خانه های تاریخی یزد

یکی از استان های دیدنی و تاریخی ایران که همیشه مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته، یزد هست؛ استانی که در مرکز ایران جای داشته و از پیرامون با استان های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همسایه است. این استان در حدود 76469 کیلومتر مربع وسعت داشته و به تنهایی چهار و نیم درصد از کل مساحت ایران را در بر می گیرد. این منطقه جاذبه های تاریخی و طبیعی متعددی را در بطن خود داشته که یکی از آنها، خانه های تاریخی هست؛ جاذبه ای که داستان های زیادی برای گفتن دارد و می تواند شما را به دل تاریخ پر فراز و نشیب یزد ببرد. با ما در مقاله زیباترین خانه های تاریخی یزد همراه شده تا شما را با شماری از مشهورترین خانه های تاریخی یزد آشنا نماییم.

خانه کلاهدوزها

موزه آب در یکی از ارزشمندترین آثار معماری سنتی یزد یعنی خانه کلاهدوزها قرار گرفت. این موزه در سال 1379 و همزمان با اولین همایش بین المللی کاریز کار خودش را آغاز کرد و هدف آن نشان دادن ارزش و اهمیت آب در منطقه ای کویری است. در پشت بام این خانه چاه خانه ای قرار دارد که به وسیله چرخ چاه از آن آب می کشیدند و آب انبار خانه را که در طبقه همکف قرار داشت، پر می کردند. خانه کلاهدوز در زمینی به پهنه 720 متر مربع و به فرمان مرحوم حاج سید علی اکبر کلاهدوز، یکی از بازرگانان روزگار قاجار در سال 1266 خورشیدی ساخته شده است. آنچه که موزه آب یزد را از دیگر موزه های آب متمایز می کند، گذشتن یک رشته کاریز صدها ساله از میان آن است؛ کاریزی که روزگاری آب مورد نیاز مردم را تامین میکرد.

موزه آب در 5 طبقه ساخته شده که در آنها می توانید از لوازم مختلف حفر قنات، ابزار و ادوات اندازه گیری حجم آب، وسایل تامین روشنایی در قنات، اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف نامه های قدیمی، کتابچه میراب ها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشیای ارزشمند دیگر دیدن کنید.

خانه هنر یزد

در کوچه پس کوچه های محله فهادان، خانه ای زیبا قرار دارد به نام خانه هنر یزد؛ خانه ای که جزو مجموعه خانه های تاریخی ملک زاده است و بنای آن به دوران قاجار باز می گردد. مرمت خانه هم تقریبا از سال 1393 شروع شده و همچنان ادامه دارد. چند سالی است که قسمتی از این خانه زیبا در قالب مجموعه گردشگری خانه هنر یزد در حال فعالیت است. این مجموعه در حال حاضر شامل یک کافه در فضای باز، گالری و فروشگاه صنایع دستی و پشت بامی رو به بافت قدیم شهر یزد هست.

در این مجموعه میتوان علاوه بر بازدید از یک خانه تاریخی، در گالری زیبای آن قدم زد و از تماشای تابلوهای نفیس هنرمندان یزد لذت برد، از فروشگاه صنایع دستی آن خرید کرد، بر روی تخت های پشت بام نشست و در حین نوشیدن دمنوش های کافه خانه هنر یزد، نمای باشکوه و تاریخی شهر کویری یزد را تماشا کرد و از این منظره لذت برد. حین تماشای این خانه و آثار هنرمندان یزد، از منوی کافه خانه هنر یزد میتوان انواع دمنوش ها و نوشیدنی های خوشمزه، غذاهای سنتی نظیر دال عدس، رول سبزیجات، کوکو سبزی و...را انتخاب نموده و از تناول غذای خود در محیطی کاملا هنری و دلنشین لذت برد.

دیوارهای کاهگلی، تخت و صندلی های چوبی، درهای قدیمی، ظروف سنتی و صنایع دستی که دیواره های این کافه را تزئین کرده، تداعی کننده حسی متفاوت و نوستالژیک است که آرامش خاطر فوق العاده ای را به همراه دارد. قرار گرفتن خانه هنر در قلب بافت تاریخی و نزدیکی آن به جاهای دیدنی یزد سبب شده تا روزانه میزبان گردشگران ایرانی و خارجی بسیاری باشد و لحظات به یادماندنی و نابی را برای آنان خلق کند. این اثر در تاریخ 28 دی 1379 با شماره 2950 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه مرتاض

خانه مرتاض مربوط به دوره قاجار است و در یزد، خیابان ایرانشهر، گلچینان، کوچه مرتاضیون واقع شد. این اثر در تاریخ 11 مرداد 1377 با شماره 2085 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این خانه از دو بخش تشکیل شده و هر بخش حیاطی خاص خود با ورودی جداگانه دارد. در عین حال، این دو بخش به شکلی ظریف به یکدیگر مرتبطند. با گذشتن از سردر و هشتی زیبا و راهرو، میتوان به گوشه حیاط اصلی رسید. حیاط بزرگ حیاط مفصل تر و پرکارتر مجموعه بوده و مهمترین عنصر آن هم ایوانی است که با بادگیر خود بیش از دیگر عناصر حیاط جلوه گری می کند. این خانه در سال 1374 از طرف خانواده مرتاض به دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد اهدا شده است.

خانه لاری ها

خانه لاری ها و بادگیر آن مربوط به دوره قاجار است و در یزد، خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه فرنگی واقع شد. این اثر در تاریخ 24 بهمن 1375 با شماره 1837 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه لاری ها شامل شش باب خانه با فضاهای دارای معماری ویژه خانه های کویری هست. این خانه در سال 1286 قمری ساخته شده و مالک آن هم حاج محمد ابراهیم لاری بوده است. سابقا به عنوان خانقاه نعمت اللهی از آن استفاده میشد.

مساحت آن حدود 1700 متر مربع و زیربنایی معادل 1200 متر مربع را داراست. درها، پنجره ها، ارسی ها و اتاق های آینه کاری و نقاشی شده آن هم یکی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم است. این مجموعه همجوار بناهای تاریخی بوده و می تواند گزینه ای عالی برای گشت و گذار در بافت تاریخی یزد باشد.

خانه ملک التجار

خانه ملک التجار یکی از ابنیه ساخته شده قدیمی و معروف دوره قاجاریه با حدود 120 سال قدمت در شهر یزد بوده که در یکی از محله های قدیمی شهر یزد به نام فهادان و در بازار پنجه علی واقع گردید. موسس این بنا ملک التجار یزد حاج علی عسگر شیرازی بوده که وی لقب ملک التجار را از سوی پادشاه وقت، ناصرالدین شاه به دلیل عملکرد مثبتش در حوزه تجارت دریافت کرد. این خانه تا چهار نسل بعد از او در اختیار خانواده اش بود و در آنجا زندگی می کرده اند.

ملک التجار این خانه را در سه قسمت طراحی کرد به گونه ای که یک قسمت برای میهمان ها با اتاق های سه دری و پنج دری، یک قسمت برای اعضای خانواده خویش و قسمت دیگر را برای خدمه این بنا در نظر گرفت. قسمت های مختلف خانه هم شامل ورودی زیبا، هشتی شش ضلعی، قسمت زمستانه، تابستانه، بهارخواب، شاه نشین، ستون های چوبی شگفت انگیز، حیاط جالب، بادگیر زیبا، حوض بزرگ، راهروهای زیرزمینی، اتاق آینه و...هستند. نقاشی های این بنا به اسلوب نارنجستان شیراز و توسط یک نقاش شیرازی صورت گرفته اند.

این خانه دارای سه اتاق معروف است که اتاق منصوب به آدم و حوا در قسمت جنوب خانه ملک التجار واقع شده و به دلیل نقش بستن طرح فرش بر سقف آن دیده ها را به سوی خود جذب می کند. این طراحی از آن رو بوده که حاجی علی عسکر شیرازی به دلیل علاقه فراوانی که به فرش ایرانی داشت، از یکی از نقاشان شیرازی تقاضا کرد تا در سقف اتاق این خانه نقش فرش ایرانی را پیاده کند و وی به بهترین شکل ممکن و با بکارگیری انواع رنگ های گیاهی نقش فرشی زیبا را بر سقف انداخت که بعد از 120 سال هنوز هم چشم آدمی متحیر از این هنر زیبا می شود.

درب این اتاق نیز چوبی و ارسی با شیشه های رنگین است. در قسمت شرقی خانه اتاق دیگری هست با نام اتاق آینه که در تمامی سطوح دیوارها و سقف این اتاق از گچ و آینه استفاده شد. ارسی این اتاق که از همان ابتدای ساخت خانه در اینجا نصب شده بوده، زیبایی این اتاق را دوچندان می کند. یکی دیگر از اتاق های زیبای این خانه به نام یوسف و زلیخاست که استفاده از آب طلا در نقاشی این اتاق آن را متمایز ساخت. در قسمت زیرزمین خانه ملک التجار هم قناتی در جریان بود اما این قنات متاسفانه مانند بسیاری از قنات های استان یزد خشک شده است. امروزه، خانه ملک التجار به عنوان هتل برای گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد.

خانه رسولیان

خانه رسولیان مربوط به دوره قاجار بوده و در یزد، محله سهل بن علی، کوچه شهید صدوقی واقع شد. این اثر در تاریخ 15 دی 1375 با شماره 1830 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه رسولیان از دو بخش بیرونی و داخلی تشکیل شد. حیاط بیرونی محل پذیرایی از میهمانان و برگزاری مراسم و روضه خونی بوده و اتاق بزرگ ارسی با شیشه های رنگی، حوضخانه، تالار، زیرزمین و بادگیر هم فضاهای اصلی قسمت بیرونی را تشکیل می دهند. ‏

حیاط داخلی که قسمت خصوصی خانه بوده، از اتاق های سه ‏دری، پنج دری، ارسی، تالار، کلاه فرنگی و بادگیر تشکیل شده که حیاطی بزرگ دارد و حوضی بزرگ هم در وسطش قرار گرفته است. در قسمت پایینی اتاق ها هم تالار، کلاه فرنگی، زیرزمین ها و جوی آب قرار داشته که هر کدام برای نگهداری لوازم، مواد غذایی و استراحت در فصل تابستان مورد استفاده بوده اند. یک حمام سنتی هم در این خونه هست که بین حیاط بیرونی و داخلی قرار دارد و بسیار دیدنی است.

امروزه بخش های مختلف این خانه قدیمی به فضاهای آموزشی تبدیل شده و محل برگزاری سمینارهای مختلف علمی بود. از سال 68 هم وقف دانشگاه یزد شد و بعد از مرمت، به عنوان دانشکده معماری و شهرسازی مورد استفاده قرار گرفت.

خانه نواب وکیل

خانه نواب وکیل مربوط به دوره قاجار است و در یزد، خیابان امام خمینی، بوستان فهادان واقع شد. این اثر در تاریخ 17 اسفند 1381 با شماره 7762 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این خانه بسیار دیدنی و زیبا متعلق به میرزا سید محمد رضوی معروف به نواب وکیل هست. این مورد از مشهورترین خانه های تاریخی یزد هم از دو بخش اندرونی و بیرونی شکل گرفته که در داخل با یکدیگر ارتباط و پیوستگی دارند. این خانه تاریخی با داشتن معماری منحصر بفرد می تواند در لیست شما برای گشت و گذار در شهر یزد قرار بگیرد.

خانه ریسمانیان

خانه ریسمانیان قریب به 100 سال قدمت داشته و یکی از دیدنی ترین خانه های کهن یزد به شمار می رود. حیاط میانی وسیع با فضاهایی بر گرداگرد آن، انتظام کلی این بنا را شکل داده است. انتظام فضاهای پیرامون حیاط مطابق با همان نظم و هندسه و تقارن متداول در خانه های سنتی بوده که بسیار زیبا هست. در اینجا، فضای اصلی در مرکز و فضاهای دیگر به ترتیب اهمیت در اطراف آن قرار گرفته اند اما فضاهای لایه دوم بخش شمالی خانه که در پس فضاهای اصلی قرار داشته، از نظم و قاعده مذکور تبعیت نمی کنند. این بنای تاریخی به سبب معماری فوق العاده خود می تواند گزینه ای عالی برای علاقمندان به تاریخ گردی باشد.

خانه شکوهی

خانه شکوهی مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بوده و در یزد، جنب مسجد جامع کبیر واقع شده است. خانه در اصل متعلق به سید محمد شکوهی بوده و در تاریخ 11 مرداد 1384 با شماره 12665 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. زمان ساخت آن به 110 سال پیش بر می گردد و دو درب ورودی دارد. این خانه تاریخی چهار حیاط داشته و از نوع خانه های درونگراست. یکی از حیاط ها نارنجستان نام داشته که مربعی شکل بوده و ورودی مجزا دارد. دیگری هم حیاط اندرونی بوده که حوض بزرگی در وسط آن قرار دارد.

تالار و پنج دری بزرگ میهمانی هم باغچه ای بزرگ و ایوان دارد. این خانه مطبخ و حوضخانه داشته و حوضخانه دارای شکل هندسی زیبایی هست. حوض کوچکی هم در آن قرار داشته و سقف گنبدی شکل کوچک با تزئیناتی زیبا دارد. در کنار این حوض، بادگیری وجود داشته که بر زیبایی بنا می افزاید. مصالح بکار رفته در این خانه خشت بوده و اتاق ها هم با گچ اندود شده اند.

خانه آقازاده

خانه آقازاده و بادگیر آن مربوط به دوره قاجار است و در ابرکوه، محله دروازه، میدان ابرقو واقع شد. این اثر در تاریخ 24 بهمن 1375 با شماره 1838 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از سال 1393 هم اسکناس های 20 هزار ریالی با طرحی از نمای این خانه تاریخی در ایران منتشر شده اند. این خانه متعلق به سید حسین ابرقویی از ثروتمندان ابرکوه بوده و 820 متر مربع مساحت آن است. اتاق جنوبی خانه به صورت صلیبی و شکم دریده ساخته شده و دارای حیاط مرکزی با حوض سنگی بزرگی است که در وسط حیاط قرار دارد. خانه در سه جبهه ساخته شده تا ساکنان آن براساس شرایط آب و هوایی فصل ها، در بخش های مختلف آن ساکن شوند.

بادگیر این خانه یکی از بادگیرهای اصیل و زیبای ابرکوه محسوب می گردد که 18 متر ارتفاع دارد و مساحت آن 18 متر مربع است. در دهانه بادگیر 19 دریچه تنظیم هوا وجود داشته که با بادگیر دوم هماهنگی و ارتباط دارد. این بادگیر می تواند تنظیمات هوا را حتی در زمانی که هیچ بادی نمی وزد، انجام دهد. این بادگیر برخلاف اکثر بادگیرها دو طبقه است. کلاه فرنگی آن هم مقرنس کاری شده و به نحوی طراحی گشته که نور آسان تر وارد خانه شود و فضای خانه روشن تر جلوه کند.

خانه صولت

خانه صولت از جمله بناهای تاریخی و فرهنگی شهرستان ابرکوه بوده که در بافت قدیم واقع شده و کافی هست که نامی از آن را در شهر ابرکوه جستجو کنید، تا به محله قدیمی دروازه میدان که بسیاری از خانه های قدیمی و ارزشمند شهرستان را در خود جای داده، راهنمایی شوید. خانه تاریخی صولت با سردری بلند و با شکوه که دارای گچبری ها و مقرنس کاری های بسیار زیبا بوده، نمایانگر اوج هنر معماری و مقرنس کاری هست. با گذر از دالان های پر پیچ و خم، وارد این خانه هزار متری می شویم و در میان حیاط 150 متری آن هم چشمانتان را به هر سو بچرخانید، ذره ذره هنر معماران کهن این خانه زیبا را خواهید دید.

ستون های تزئینی گچبری شده زیبا و پرنقش و نگار تنها گوشه ای از جلوه های چشم نواز این خانه بوده که به صورت برجسته با نقوش اسلیمی گل و بوته و صفه هایی به صورت گوشواره دور تا دور حیاط را در بر گرفته است. در سفر به ابرکوه و بازدید از خانه صولت می توانید با فرصت کمی که در اختیار دارید، با یک تیر چند نشان بزنید و از موزه مردم شناسی هم که در قسمتی از این خانه زیبا قرار داشته، دیدن کنید. این خانه جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه سالار

خانه سالار مربوط به دوره قاجار است و در میبد، محله پایین واقع شد. این خانه یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری شهرستان میبد بوده و در میان کوچه های پیچ در پیچ کویر نمای این خطه بیابانی خودنمایی می کند. خانه سالار از حاجی سالار نوادگان حکیم از طبیبان نامی روزگار خود و در محله ای به نام باغشاهی به یادگار مانده است. یکی از ویژگی های خانه سالار این بوده که به صورت حیاط مرکزی ساخته شده و فضاها و اتاق ها در چهار اطراف حیاط قرار گرفته اند. این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شماره 3695 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه تهرانی ها

خانه تهرانی ها مربوط به دوره قاجار است و در یزد، محله فهادان، روبروی مدرسه ضیائیه واقع شد. این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شماره 6562 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه تهرانی ها از یک بخش اصلی و یک بخش خدماتی تشکیل شده و دربرگیرنده فضاهایی همچون سردر، دالان، حیاط اصلی با نمایی منحصر بفرد، حیاط نارنجستان، هشتی کریاس، چاه خانه، قنات و سرداب، اتاق شاه نشین اتاقی که دارای دو بادگیر اختصاصی بوده، هست. ایوان و تالار و سه دری ها، آبنما و فضای سبز و دو سرداب که سرداب شرقی با پلکان به فضایی راه دارد که نهر آب زیر زمینی در آن جاری است و سرداب جنوبی که در انتها به اتاق بادگیر باز می شود هم دیده شده اند.

پشت بام خانه همراه با نمایی زیبا از بافت تاریخی شهر یزد و همچنین چشم انداز زیبایی از کویر احساسات هر بیننده ای را بر می انگیزد. از نکات قابل توجه دیگر این خانه، چرخ چاه و حوضچه کنار آن بوده که با پله به قنات ته چاه می خورد. این مهندسی دقیق و کامل با هوش و ذکاوتی خاص باعث خلق فضایی منحصر بفرد برای جریان زندگی شده است. زیبایی و بزرگی بنا به حدی بوده که تا مدتی به عنوان دفتر کنسولگری اقتصادی برخی کشورهای اروپایی همچون فرانسه و آلمان در منطقه مورد استفاده قرار می گرفت.

این خانه تاریخی در تاریخ 1381/7/7 با شماره 6562 به ثبت اثر ملی رسیده و با آغاز مرمت این بنا در تاریخ 1383 هم در قالب هتل سنتی بزرگ فهادان به اولین هتل موزه ایران تبدیل شده است.

عمارت خانه پدری

عمارت خانه پدری با زیربنایی در حدود 1500 متر مربع در اواخر عصر صفویه و توسط یکی از اشراف شهر یزد بنا گشته و یکی از دیدنی ترین خانه های تاریخی ایران به شمار می رود. در بخش بخش این خانه زیبا که در محله لرد کیان یزد جای گرفته، از هنرهایی مثل گچبری و آینه کاری برای تزئین استفاده کرده اند. در زمان های گذشته، قنات نصرآباد هم از این خانه عبور میکرد. عمارت خانه پدری در حال حاضر به هتل و رستوران خانه پدری تغییر کاربری داده و میزبان گردشگران داخلی و خارجی متعددی هست. از بخش های مختلف آن هم میتوان به پنج دری (شاه نشین)، سه دری، دو دری، اتاق های متعدد، بادگیرها و حوضخانه اشاره داشت.

خانه ادیب الممالک

خانه تاریخی ادیب الممالک با قدمتی در حدود 200 سال در خیابان قیام یزد جای گرفته است. این اثر یکی از دیدنی ترین خانه های تاریخی کشور بوده که از خشت و گل بنا شده و در حال حاضر هم از آن به عنوان هتل برای اقامت گردشگران داخلی و خارجی بهره می برند. این مورد از زیباترین خانه های تاریخی یزد به سبک معماری عصر قاجار ساخته شده و پنج دری (شاه نشین)، سه دری، دو دری و تالاری باشکوه در طبقه اول هم بخشهای تشکیل دهنده آن محسوب می شوند. همچنین، در طبقه دوم آن چندین اتاق به شکلی کاملا متقارن به چشم می خورند که بسیار جالب هستند.