خانه شربت اوغلی متعلق به نیمه دوم حکومت قاجار است که در اوایل پهلوی اول، اتاق هایی در دوطبقه به ضلع شمالی حیاط باغچه اضافه شد. این ساختمان دوطبقه و دارای اندرونی و بیرونی است. اندرونی شامل حیاطی است به ابعاد 60/9 *60/21 متر که از کوچه شمالی به آن وارد می شوند. ورودی بیرونی از سردر محتشم و گچبری است وارد هشتی شده و از آن با دالان طویلی ما را به حیاط باغچه بیرون هدایت می کند. ستون های رفیع نمای ساختمان با سرستون های گچبری شده نظر هر بیننده را به خود جلب می کند. ورودی به ساختمان اصلی از طبقه همکف بوده و از طریق یک راه پله مرکزی به سرسرا وارد می شود که دسترسی به همه اتاق های طبقه فوقانی را میسر می سازد.
طبقات همکف و اول دارای طنبی های وسیعی است که هرکدام اتاق های فراخناکی را در جناحین خود دارد. این ساختمان برای استفاده مسکونی ساخته شد ولی در سال 1369 توسط شهرداری تبریز خریداری و بعد از مرمت توسط میراث فرهنگی تبدیل به بنیاد ایران شناسی و همچنین خانه هنرمندان صنایع دستی استان شده است. ساختمان دارای بیش از 1600 مترمربع عرصه و دالان با ورودی زیبا و قاب بندی های آجری و سر در شاخص است. فرم سردر، گچبری و قاب بندی گچی و آجری رفعت ستون ها و نمای سفید یکدست و نمای پرکار آجری ضلع شرقی از مهمترین عوامل تزئینی آن است.
خانه بهنام که به دانشکده هنر و معماری اختصاص یافته، پیش از زلزله ویرانگر سال 1193 ه. ق و در دوره زندیه احداث شده است. خانه بهنام از دو قسمت بیرونی تشکیل شده و تزیینات معماری آن از قبیل ارسی طنبی اصلی، دیوارنگارها، گچ بری ها و بخاری های دیواری در نوع خود بی نظیر است. در نمای اصلی خانه بهنام ستون های استوار با سرستون های زیبا و گچبری های دل انگیز جلب توجه می کند. ارسی اتاق اصلی (طنبی) با نقوش هندسی، اسلیمی و شیشه های الوان از پرکارترین نوع گره چوبی است. در دیوارنگاره ای طنبی این خانه از کاره ای بسیار ظریف تذهیب تا پرتره ها، نقوش گل و مرغ، شکارگاه ها و مناظر مختلف در نهایت ظرافت استفاده شده و بخاری های دیواری زیبایی در آن تعبیه شده است.
این بنا در دوره ناصرالدین شاه مرمت و تزئینات نقاشی به آن اضافه شده است. بنا به صورت اندرونی و بیرونی است. ساختمان اصلی در شمال قطعه و روبه جنوب دارای ایوان ستون دار است. طنبی راهروها مشرف به ایوان و اتاق های جانبی (گوشواره) طرفین ایوان را تشکیل می دهند. با استفاده از ارتفاع رفیع طنبی فوق راهروها و فوقانی اتاق های جانبی به صورت اتاق خواب درآمده است. حیاط اندرونی در شمالی ترین بخش ساختمان قرار دارد و طرفین آن را اتاق هایی در شرق و غرب مشرف به حیاط در برگرفته است.
پشت بام اتاق های اندرونی به صورت مهتابی (تراس) استفاده می شود. ساختمان دارای زیرزمین است. اتاق های زیر طنبی برای نشیمن تابستانی و دیگر اتاق ها بصورت انباری و مطبخ درآمده است. ایوان جنوبی برای نشیمن تابستان و ایوان شمالی دارای زیرزمین است. اتاق های زیر طنبی برای نشیمن تابستانی و دیگر اتاق ها به صورت انباری و مطبخ درآمده است. ایوان جنوبی برای نشیمن تابستانی و ایوان شمالی دارای ستون های چوبی گچی بوده و سرستون ها گچبری شده است. پیشانی ساختمان دارای گچبری و طاق نماهای طرفین ایوان جنوبی مقرنس کاری است. اتاق طنبی دارای نقاشی های اواسط قاجاری است که از ریزه اندودهای گچی بیرون آمده است. پنجره های طنبی و پنجره های اتاق های مشرف به طنبی دارای مشبک های ظریفی از چوب گردو است. طاقچه ها و شومینه داخل طنبی مقرنس های گچی دارد.
خانه گنجه ای زاده
این خانه از دو قسمت به شکل حرف (دال) ساخته شده است. قسمتی از بنا مربوط به اوایل دوره قاجاریه و قسمت دیگر مربوط به اواخر آن دوره است. این بنا در سه طبقه احداث شده و بزرگترین تالار این مجموعه در طبقه دوم قرار دارد که سقف وسیع آن با دهانه هفت متری به وسیله چوب و خرپای چوبی استوار شده است. نمای شرقی و غربی بنا مزین به ستون ها و سرستون های بسیار زیبا و زیرزمین های آن با طاق های آذری تخت و با دهانه های بیش از 4 متر نشانی از اعتلای هنر اجرای طاق و گنبد در این بخش از میهن اسلامی است.
خانه امیرنظام (موزه قاجار)
تاریخ خانه امیر نظام (موزه قاجار) به دوره قاجاریه قرن 12 و زمان حکومت عباس میرزا و امیرنظام گروسی پیشکار کل آذربایجان تعلق دارد. این بنا با گچبری های منقوش با پنجره های مشبک اروسی با شیشه های الوان، طاق خنچه پوش چشم هر بیننده ای را نوازش می دهد. این ساختمان زیر بنای 1200 مترمربع را داراست و در دو طبقه بنا نهاده شده است. در طبقه پائین حوضخانه وسیعی وجود دارد که با کریدورهای طرفین به حیاط و اتاق های مجاور ارتباط دارد. از خصوصیات بارز بنا میتوان به ایوان سرتاسری رفیع با 16 ستون زیبا و یک طنبی بزرگ و حوضخانه ای با ستون های سنگی اشاره کرد.
در بال شرقی تعداد چهار اتاق و در بال غربی هفت اتاق وجود دارد. حوضخانه با ستون های سنگی و طاق های آجری ساخته شده است. در طبقه بالا دو طنبی وجود دارد، این طنبی ها دالان هایی رو به سوی ایوان سرتاسری 16 ستونی دارد که زیبایی خاصی به بنا می دهد. در طرفین دالان ها اتاق های وجود دارد که دربال شرقی سالن 4 و در بال غربی 3 اتاق را شامل می شود. این خانه متشکل از دو حیاط اندرونی و بیرونی است.
یکی از دیدنی ترین و شوق انگیزترین مکانهای تبریز موزه مشروطه معروف به خانه مشروطه است. بانی خانه مشروطیت حاج مهدی کوزه کنانی معروف به ابوالمله (13371254 قمری) بازرگان آزاده و روشنفکر و از رهبران انقلاب مشروطه و نخستین رئیس انجمن ایالتی آذربایجان است. پس از به توپ بسته شدن مجلس در سال 1287 خورشیدی، حاج مهدی کوزه کنانی خانه خود را در اختیار انجمن ایالتی آذربایجان قرار داد و در طول جنگهای یازده ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی، این محل ستاد فرماندهی و محل تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه بشمار می رفت.
تصمیم مهم و انقلابی پایین آوردن پرچم های سفید تسلیم در مقابل قوای استبدادی محمدعلی شاه نیز در همین خانه گرفته شد. خانه مشروطه محصول ذوق هنرمندانه یک معمار تبریزی به نام حاج ولی معمار است که سال ها در روسیه ساکن بود و پس از بازگشت به تبریز آن را در سال 1247 شمسی بنا کرد.
در حیاط موزه و در زیر بالکن دو مجسمه قدی از مبارزان نام آشنای مشروطیت یعنی ستارخان سردار ملی و باقر خان، سالار ملی قرار دارد. روبروی پله های طبقه اول نیز مجسمه نیم تنه برنزی حاج مهدی کوزه کنانی بر روی پایه ای جای گرفته و در سمت چپ آن عکس بزرگی از اعدام هشت نفر از بزرگان مشروطه نصب شده است. تصویر کسانی چون ضیاءالعلما و دایی اش، قدیر پسر علی موسیو، ثقه الاسلام (رئیس انجمن ایالتی آذربایجان) که روز دهم دی 1290 شمسی مطابق با عاشورای 1330 قمری به دست قوای روس در تبریز اعدام شدند.
بنای تاریخی خانه مشروطیت با معماری اصیل سنتی دوره قاجاریه در محله قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه بازار تبریز قرار دارد. بعد از ورودی اصلی فضای هشتی است که به حیاط راه دارد. در راهروی ورودی بنا حوضخانه زیبایی با آجربندی هنرمندانه قرار دارد. راه پله دوطرفه ای ارتباط این فضا با طبقه دوم بنا را برقرار می سازد. در بالای راه پله کلاه فرنگی زیبایی با شبکه های چوبی و شیشه های رنگی و آینه کاری خود به زیبایی بنا می افزاید.
مساحت کل این بنا 1100 مترمربع با زیربنا 805 مترمربع است، زیربنای خانه مشتمل بر حوضخانه سرسرا و دو طبقه بنا تشکیل می شود. نورگیر سرسرا بر روی چهارستون بلند با سرستون های گچبری استوار شده داخل آن با آیینه و شیشه های رنگی به طرز جالب توجهی زینت یافته است. در طبقه اول 6 اتاق و سرسرا و در طبقه دوم یک طنبی (سالن بزرگ) و 6 اتاق در اطراف سرسرا موجود است. طنبی مشرف به حیاط و دارای پنجره های مشبک با شیشه های الوان (اروسی) است که توسط هنرمندان محلی ساخته شده است. اتاق های جانبی دارای سقفی چوبی با تزئینات برجسته هشت ضلعی است و درهای چوبی با طرح های برجسته اسلیمی و گل و برگ زینت داده شده است.
خانه سفال تبریز یکی از بناهای تاریخی این شهر بوده که مربوط به دوره قاجاریه و پهلوی است، این خانه تاریخی تا سال 84 شمسی در دست خانواده مشهور علوی در تبریز بود که توسط اداره کل میراث فرهنگی استان خریداری شد و با مرمت و بازسازی های صورت گرفته، امروزه به بزرگترین و برترین موزه سفالگری ایران تبدیل شده است.
در ابتدای ورود به این مکان براساس مقاله معرفی شماری از خانه های تاریخی تبریز، شما با دو طبقه زیبا روبرو می شوید، این سبک معماری از شایع ترین مهندسی های ایران قدیم در ساخت منازل بوده، در ورودی خانه سفال دو ایوان با آثار مینیاتوری و گچبری های بی نظیر وجود دارد، همچنین دقیقا در وسط حیات خانه سفال تبریز یک حوض آب زیبا قرار دارد که نظیر آن را در اکثر خانه های مربوط به دوره قاجاریه مشاهده می کنیم، در اطراف این حوض یک باغچه و فضای سبز کوچک وجود دارد که زیبایی این منزل را دوچندان می کند.
در بخش اصلی موزه سفال براساس مقاله معرفی شماری از خانه های تاریخی تبریز، صدها ظرف سفالی، شیشه ای و کریستالی و همچنین ظروف چوبی مربوط به پادشاه مشهور سلجوقی، پادشاه قاجاری و صفوی بچشم می خورد، ظرف هایی کشف شده از مناطق باستانی شهر تبریز که امروزه در این محل در معرض دیدن عموم قرار گرفته است. در طبقه زیرزمین خانه سفال یک حوض وجود دارد که به حوضخانه مشهور است، امروزه در این بخش جلسات آموزشی سفالگری، کوزه گری، کنفرانس های گردشگری و همچنین نمایشگاه و فروشگاه دائمی ظروف سفالی قرار دارد.
ورود به همگردی