نشست شب های تهران در خانه- موزه مدرس برگزار شد

در این نشست که عصر دوشنبه 16 مهرماه در محل خانه – موزه مدرس واقع در خیابان مصطفی خمینی ، کوچه نصراللهی ، کوچه جاویدی، بن بست مدرس، شماره 5 برگزار شد، آقایان علی کرم همدانی، رضا شیرازیان و حمید رضا حسینی از پژوهشگران تاریخ و فرهنگ ایران و تهران به بیان بخش هایی از یافته ها و دیدگاه های خود درباره پایتخت پرداختند.

به گزارش خبرنگار «همگردی»، علی کرم همدانی پژوهشگر و مسئول تالیف دانشنامه تهران در این نشست به ارائه مقاله مبسوطی از تحولات تهران از دوران باستان تا عصر حاضر تحت عنوان گسترش کالبدی تهران از آغاز تا امروز پرداخت و اظهار کرد: یافته های باستانشناسی و تاریخی قدمت سکونت در تهران را به هزاره پنجم قبل از میلاد می رساند اما تحقیق علمی در مورد پیوستگی سکونت در تهران از آن تاریخ تاکنون به دلیل تغییرات فراوانی که در قرون اخیر در کالبد این شهر روی داده و بسیاری از سایت های تاریخی زیر ساخت و سازهای جدید رفته اند، با موانع متعدد روبروست.علی کرم همدانی با بیان این که در آثار مورخان پرآوازه تا نیمه دوم قرن پنجم قمری، نام تهران دیده نمی شود، گفت: بیهقی در گزارشی که از لشگرکشی های محمود غزنوی به نواحی مرکزی و شرقی ایران می دهد، توقف لشگر محمود را در دولاب و علی آباد از توابع قزوین گزارش می کند اما نامی از قریه تهران به میان نمی آورد. به گفته وی، بنا به گزارش مورخان، تهران در نیمه دوم سده ششم قمری معروف تر از دولاب بوده و از دولاب در این ایام تحت عنوان دولاب تهران نام برده شده است. علی کرم همدانی افزود: در سده هفتم بنا به نوشته مورخانی مثل یاقوت هموی و ذکریای قزوینی، تهران یک باغ روستای بزرگ مشتمل بر12 محله بوده که اهالی این محله ها با یکدیگر سازگاری نداشتند و هر محله گورستان و امامزاده جداگانه داشته است. وی با بیان این که شاید بتوان کهن ترین منطقه مسکونی در تهران را محله سرچشمه دانست، اظهار کرد: بنا به نوشته مورخان مردم تهران در نیمه اول سده هشتم شیعه بوده اند.

رضا شیرازیان پژوشگر تاریخ تهران دیگر سخنران این نشست بود که تهران را شهر مهاجران دانست و با تشریح توسعه تهران از دوران محمد شاه قاجار تا پهلوی اول، اظهار کرد: مدرنیسم ایران به صورت جدی از دوره ناصرالدین شاه قاجار آغاز می شود که یک بخش از این مدرنیسم تاسیس دارالفنون در تهران است. با تاسیس دارالفنون، نقشه برداری به معنای مدرن آن در کشور ایجاد می شود و حاصل این تحول نقشه هایی است که دانش آموختگان دارالفنون در سال های بعد از تهران می کشند و این نقشه ها امروز جزو اسناد بسیار مهم تاریخی ما به شمار می رود.

شیرازیان ویژگی مهم توسعه تهران در دوره ناصری را حفظ بافت کهن این شهر و توسعه پیرامون این بافت دانست و این امر را در تضاد با توسعه ایجاد شده در دوران پهلوی – با الگو برداری از روش های غربی - که با تخریب بافت کهن تهران انجام شد، برشمرد. وی همچنین به تلاش هایی که برای بازگرداندن عکس های هوایی تاریخی تهران از اروپا به کشور انجام داده بود اشاره کرد و گفت: بودجه لازم برای این کار هم تخصیص یافته بود اما متاسفانه با تغییر دولت این تلاش ها ناکام ماند و عکس هایی که برای پژوهش گران تاریخ تهران اهمیت فوق العاده دارند به کشور بازنگشت.

سخنران سوم این نشست حمیدرضا حسینی تاریخ نگار تهران بود که در سخنان خود به شرح زندگی یکی از مهمترین مورخان اجتماعی تهران به نام عبدلله مستوفی و اثر معروف وی تحت عنوان شرح زندگانی من؛ تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجار پرداخت. حسینی با بیان این که نثر عبدالله مستوفی در این کتاب بسیار شیوا و از نثر دوره خود یک سر و گردن بالاتر است، گفت: این اثر منبع بی نظیری برای شناخت دیوانسالاری دوره قاجار به شمار می رود و در عین حال تاریخ اجتماعی ایران و تهران را در این دوره به خوبی به تصویر می کشد چرا که اطلاعات و جزئیات بسیار جالبی در این کتاب هست که در هیچ منبع تاریخی دیگری وجود ندارد.

وی با بیان این که این کتاب را می توان دایره المعارف تهران در دوره قاجار دانست، اظهار کرد: برای مثال از این کتاب می توان دریافت وجه تسمیه گوشه ی راک عبدالله در دستگاه ماهور این بوده است که شبیه خوان های عبدلله بن حسن در تعزیه های دوره قاجار، آواز شبیه ایشان را همیشه در این گوشه ی راک ماهور می خوانده اند و به این ترتیب این گوشه کم کم به راک عبدلله معروف شده است. وی در پایان سخنان خود، بخش هایی از کتاب را که به موضوع چگونگی خانه دار شدن شهید مدرس و مراحل ساخت این خانه مربوط بود، برای حاضران در این نشست روخوانی کرد.

ارش صابری نیا کارشناس خانه – موزه مدرس در حاشیه این نشست هدف از برگزاری برنامه های شب های تهران در خانه – موزه مدرس را معرفی هویت تهران به عموم پایتخت نشینان و عموم مردم کشور عنوان کرد و به خبرنگار «همگردی» گفت: بانی خرید و مرمت این خانه آقای انصاری است که ایشان خانه را با هزینه شخصی خریداری و مرمت کردند و اکنون نیز مدیریت این خانه – موزه را به عهده دارد. از سال 1394 با تکمیل مراحل مرمت، اولین فعالیت این مجموعه فرهنگی تحت عنوان دارالقرآن امام علی آغاز شد که تاکنون هم ادامه داشته است. از اواسط سال 1395 موزه این مجموعه نیز راه اندازی شد و تا امروز با کمترین تعطیلی – نیمه اول سال از 10 صبح تا 6 عصر و در نیمه دوم سال از 9 صبح تا 5 عصر - به کار خود ادامه داده است.

وی در مورد برنامه ی شب های تهران گفت: این برنامه های فرهنگی با هدف ارتقا دانش و آگاهی عمومی در مورد تهران به عنوان مهمترین شهر ایران در دو قرن اخیر آغاز شد و اولین برنامه شب های تهران به معرفی کاخ گلستان اختصاص داشت و دومین برنامه به معرفی جواهرات موزه ملی پرداخت. صابری نیا ادامه داد: سومین برنامه از شب های تهران به موضوع انقلاب مشروطه و چهارمین برنامه نیز همان طور که مستحضرید به مناسبت 14 مهرماه روز تهران به موضوع تولد تهران و پیشینه تاریخی این شهر اختصاص داشت. وی تصریح کرد: از برنامه چهارم به بعد قصد داریم تهران را به صورت لایه های تاریخی مورد بررسی قرار دهیم و برنامه بعدی به تهران پیش از اسلام خواهد پرداخت و به ترتیب تهران را در دوره های تاریخی مختلف رصد خواهیم کرد. در بین این برنامه ها نیز ویژه برنامه هایی با موضوعات پر اهمیت مثل باغ های تهران و محلات تهران خواهیم داشت.