دیدنی های گوردخمه اسحاق وند، مکانی تاریخی و عجیب در هرسین

در میان کوهی در جنوب غربی شهر هرسین کرمانشاه سه گوردخمه که متعلق به دوران مادها هستند، قرار گرفته است. این گوردخمه ها که در 25 کیلومتری این شهر قرار دارند در واقع قبرستانی برای مردگان نیاکان ما بوده که با توجه به اعتقادات و باورهای آن زمان شکل گرفته است. مردمان گذشته بر این باور بودند که فردی که می میرد دیگر جسم او ارزش و اهمیت زیادی ندارد. اما بر عکس به انسان زنده ارزش و احترام زیادی قائل بودند و جسم مردگان را چیزی ناپاک و بی چیز می شمردند بر همین اساس وقتی فردی از این دنیا می رفت برایشان نحوه دفن آن فرد زیاد مهم نبود. اما عقیده داشتند چون که این جسم ناپاک است و از بین نبردن آن باعث خواهد شد تا محل زندگیشان آلوده شود بنابراین تصمیم گرفتند که جسم فرد مرده را در جایی به دور از محل زندگی خود و در میان صخره ها و بر ارتفاعات ببرند و در آنجا دفن کنند. نحوه دفن اجساد مردگان نیز در نوع خودش جالب توجه است و در هر دوره تاریخی به روش و شیوه خاصی این کار انجام می شده است. بنابراین امروزه ما شاهد بناها و یا مقبره هایی در جای جای کشور مان هستیم که از آن ها به نام دخمه یا گوردخمه یاد می شود. اگر نگاهی به کتاب های تاریخ بیندازیم می بینیم که در زمان پادشاهانی چون آرارات و تمدن اورارتوها این رسم شکل گرفت یعنی چیزی در حدود هزاره دوم قبل از میلاد بود که گوردخمه ها به وجود آمدند. گوردخمه ها به مانند یک اتاقی به شکل مستطیل بودند که برای دفن اجساد از آن ها استفاده می شده و گاهی هم در این گوردخمه ها که بزرگتر بودند تعداد محل های دفن بیشتر از یکی بود و حتی جایگاه کافی برای برگزاری مراسم دفن نیز وجود داشت. این گوردخمه ها بیشتر در میان کوه ها و در دل صخره ها درست می شدند که سنگ تراشان صخره ها را به شکلی که گفتیم تراش می دادند. سرزمین های تمدن اورارتوها بلندی های ارمنستان امروزی و مناطقی در پیرامون دریاچه وان ترکیه را شامل می شد. گرجی ها و ارمنی هایی که امروزه وجود دارند از نسل و نژاد اورارتوها به شمار می آیند بنابراین در این نواحی می توان گوردخمه های زیادی را از جمله دیدنی های گوردخمه اسحاق وند شاهد بود. مقاله تاریخچه گوردخمه اسحاق وند هر چه بیشتر شما را با دسترسی به گوردخمه اسحاق وند نیز آشنا می سازد.

برج خاموشان

در زمان های گذشته روشی برای دفن اجساد وجود داشته که اقوام آرایایی اجساد مردگانشان را در مناطقی دور از محل زندگی خود و در ارتفاعات در میان دخمه هایی که به گوردخمه مشهور هستند، قرار می دادند تا اجساد خود به خود و به مرور زمان از بین رفته یا توسط موجوداتی چون پرندگان خورده شوند و در نهایت تنها چیزی که از بدن های بی روح مردگان بر جای می ماند استخوان هایی بود که آن ها را نیز جمع آوری می کردند و در درون استودان می ریختند. استودان را اگر بخواهیم معنی کنیم باید خدمت شما همراهان عزیز همگردی عرض کنیم که استو به معنی استخوان می باشد و دان یعنی محل قرار گیری و استودان در واقع گودالی بود بزرگ مشابه چاهی عمیق که دیواره های اطراف آن را سنگ در برگرفته بود و مواد معدنی چون گوگرد و آهک در آن وجود داشت سبب می شد که استخوان هایی که در آن ریخته می شد به مرور زمان به کلی از بین برود و به خاکستر تبدیل گردد. از آنجا که استودان به صورت استوانه ای شکل بود و ظاهری شبیه برج داشت به برج خاموش معروف گردیده است.

گوردخمه های ایران

گوردخمه هایی که در کشور ما یافت شده اند شامل سه گروه از گوردخمه ها می باشند که عبارتند از گوردخمه های زمان مادها گوردخمه های زمان هخامنشیان - گوردخمه هایی بعد از هخامنشیان که در ادامه به معرفی هر کدام از آن ها خواهیم پرداخت.

گوردخمه های یافت شده از دوران مادها

این گوردخمه ها از نوع گوردخمه های پیشرفته تر از گوردخمه های اورارتویی به شمار می روند و در واقع تفاوت اصلیشان هم در این است که برخلاف گوردخمه های اورارتویی ها که ورودی آن ها دارای نمایی ساده بود این گوردخمه ها این طور نیستند و شما می توانید تزئینات معماری و نقش برجسته های زیبایی مثل نیم ستون ها و ستون ها را در نمای ورودی دخمه های دوران مادها ببینید. با کمی دقت و توجه بیشتر در این ورودی ها و تزئینات آن ها متوجه خواهیم شد که با توجه به زمان ساخت و یا اینکه فردی که در آن دخمه دفن شده دارای چه مقام و منسبی بوده است، اشکال و تزئینات به کار رفته در آن ها نیز متفاوت می باشد. متاسفانه در طول تاریخ این گوردخمه ها از دست غارتگران میراث فرهنگی ایران عزیزمان در امان نبوده بنابراین خیلی دقیق نمی توان گفت که چه کسانی در این گوردخمه ها دفن شده و یا این که همراه فرد متوفی چه اشیایی هم در میان این دخمه ها دفن می شد. به عبارتی صاحبان اصلی این گوردخمه ها به دلایل گفته شده در بالا معلوم و مشخص نیست. گوردخمه های دوران مادها خودش به سه دسته مجزا با توجه به نمای وردوی آن تقسیم می شود که عبارتند از :

1. گوردخمه هایی که ستون های آزاد در ورودی آن ها وجود دارد. مثل گوردخمه ای که در 15 کیلومتری مهاباد و در شمال شرقی آن واقع شده است به نام گوردخمه فخری گاه

2. گوردخمه هایی که دارای نمای ورودی ساده می باشند و از ستون یا نیم ستون در نمای ورودی آن خبری نیست. از این نوع گوردخمه ها می توان به گوردخمه ای در هرسین کرمانشاه به نام دیدنی های گوردخمه اسحاق وند اشاره کرد. در واقع بیشتر این نوع گوردخمه ها در منطقه کردستان امروزی یافت می شود.

3. گوردخمه هایی هم وجود دارند مانند گوردخمه آخور رستم که شما در نمای ورودی آن ها شاهد نیم ستون هایی می باشید که در دل کوه کنده کاری شده اند. این گوردخمه در قسمت جنوبی تخت جمشید و در 8 کیلومتری آن قرار دارد.

گوردخمه های مربوط به دوران هخامنشی

گوردخمه های دوران هخامنشی تقریبا بسیار شبیه به یکدیگر است. از نمونه های معروف و مشهور گوردخمه های دوران هخامنشیان می توان به گوردخمه داریوش و همچنین گوردخمه ای در نقش رستم که مربوط به خشایارشاه است، اشاره کرد. از ویژگی های بارز این گوردخمه ها این است که طرح آن ها به مانند صلیب می مانند و محل تلاقی دو خط صلیب ورودی این گوردخمه ها قرار گرفته است. همچنین وجود نیم ستون هایی در روی خط افقی صلیب و همچنین نقش برجسته های فوق العاده زیبا که با ظرافت خاصی بر روی قسمت بالایی صلیب کار شده، در گوردخمه های دوران هخامنشیان به چشم می خورد.

گوردخمه های بعد از هخامنشی

از آنجایی که بعد از دوره هخامنشیان و با ورود دین مبین اسلام به سرزمین ایران دیدگاه مردم در مورد اموات به کلی دگرگون گردید. دیگر گوردخمه هایی مانند گوردخمه های دوران مادها و دوران هخامنشیان ساخته نشد. بنابراین گوردخمه ها و یا آرامگاه هایی که با ورود اسلام به این سرزمین در برخی نواحی یافت می شود برای دفن اموات رعایا صورت می گرفته و اغلب هم قبرستان های عمومی را شامل می شود که در آن ها اموات را علاوه بر صخره ها در میان خاک نیز دفن می کردند. در واقع در این گوردخمه ها اگر جسدی گذاشته می شد درب آن گوردخمه با آهک و سنگ مهر و موم می شده و یافته های تاریخی نشان می دهد ساخت گوردخمه در اکثر نواحی ایران تا قرن ها بعد از ورود اسلام به این سرزمین همچنان به گونه ای که عرض کردیم یعنی گوردخمه های عمومی رواج داشته است.

گوردخمه های سکاوند (اسحاقوند)

در مورد گوردخمه های اسحاق وند تعدادی از باستان شناسان بر این عقیده هستند که این ها جز قدیمی ترین مقبره های صخره ای در میان کل گوردخمه های یافت شده در ایران به شمار می روند. در واقع تاریخچه گوردخمه اسحاق وند مجموعه ای است که از سه گوردخمه تشکیل شده و در کرمانشاه در و در نزدیکی شهر هرسین قرار دارند. برای دیدن دیدنی های گوردخمه اسحاق وند باید از شهر هرسین چیزی در حدود 25 کیلومتر در جهت جنوب غربی این شهرستان طی کنید تا به تاریخچه گوردخمه اسحاق وند برسید. این گوردخمه ها در میان صخره هایی که در سمت شمال شرقی روستای ده نو قرار دارند، ساخته شده اند. بدان دلیل اسم این دخمه ها را اسحاق وند می گویند که در نزدیکی روستایی به نام اسحاق وند قرار گرفته اند. از بین این سه گوردخمه اسحاقوند، بر روی گوردخمه های سمت چپ و سمت راست تزئیناتی به کار نرفته اما دخمه میانی تصویر حجاری شده نیم رخ و تمام قد از مردی را به نمایش می گذارد که دستانش را به گونه ای که در حال عبادت است بالا برده و لباس بلند و چین داری پوشیده است. این درحالی است که در جلوی او یک هیکل کوچک را در پشت آتشدان و مشعل می بینیم که چیزی را در دستان خود در تاریخچه گوردخمه اسحاق وند و زمان دسترسی به گوردخمه اسحاق وند گرفته است.

قدمت گوردخمه اسحاق وند

از نظر قدمت دیدنی های گوردخمه اسحاق وند و دسترسی به گوردخمه اسحاق وند نظریات مختلفی توسط محققان و باستان شناسان مطرح می شود بسیار بر این عقیده پافشاری می کنند که قدمت این گوردخمه به دوران مادها بر می گردد اما باستان شناسانی چون ارنست امیل هرتسفلد که یک ایران شناس اهل کشور آلمان است اعتقاد دارد که گوردخمه میانی دخمه های اسحاقوند به بردیای دروغین یا گئوماتای مغ متعلق است و او در ادامه بیان می دارد که به جهت این که داریوش یکم گئوماتای مغ را در قلعه سکوند به قتل رسانید بنابراین سکاوند که نام این گوردخمه ها می باشد به محل قتل بردیای دروغین مربوط می باشد. اینکه مطلب تاریخچه گوردخمه اسحاق وند چقدر صحت داشته باشد ما نمی توانیم نظری در این خصوص بدهیم اما اگر علاقمند باشید که مطالب جالب و مفیدی در زمینه دسترسی به گوردخمه اسحاق وند به دست آورید می توانید به منابع و مرجع مربوطه در این زمینه مراجعه نمایید.