تایباد یکی از شهرستانهای تاریخی خراسان رضوی است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشهای منتشر شده، تایباد یکی از شهرستانهای تاریخی خراسان رضوی است.

براساس یافته های باستان شناسی این شهر از هزاره سوم پیش از میلاد محل سکونت و فعالیت های انسانی بوده و در دوران پارت ها یکی از ولایات آن سلسله به حساب می آمده و در منطقه تلاقی راههای تجاری قدیم که نیشابور را به هرات و قهستان و سرخس متصل میکرده قرار داشته است.

این شهر با 72 اثر ثبت شده ملی و جهانی آماده میزبانی از مسافران و گردشگران نوروزی است. خبرگزاری در روزهای آغازین سال نو درباره جاذبه های تاریخی و دیدنی و طبیعی این شهرستان با رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد به گفت و گو نشست.

نظام الدین کارگزار با اشاره به اینکه شهرستان تایباد دارای دو بخش مرکزی، میان ولایت و سه شهر تایباد، مشهد ریزه و کاریز و است، گفت: به شهرستان مرزی تایباد درگذشته «مغول آباد»، «باخرز»، «طیبات»، «طایباذ»، «تائی آباد»، «تایب آباد»، «تایاباد»، «تایاباذ» گفته میشد اما بنا به اسناد تاریخی نام نخستین این شهر«مغول آباد» بود، زیرا مغولان اوایل سده 7 هـجری قمری هنگام ورود به این ناحیه، آن را به نام خود خواندند.

وی افزود: بعدها این محل، در اثر شیوع طاعون خالی از سکنه و ویران شد و سالها بعد، بار دیگر مردم در آنجا ساکن شده و شهر را آباد کردند. نام «طیبات» به دلیل سکونت شمار زیادی از عالمان، عارفان در این شهر به آن اطلاق شده است.

وی پیرامون اینکه تایباد یکی از شهرستانهای تاریخی خراسان رضوی است، اظهار کرد: مردم محلی معتقدند؛ در شهر تایباد و پیرامون آن بادی می وزد که مدت وزش آن در یک شبانه روز تنها 12 ساعت است، یعنی نیمی از یک شبانه روز که آن را «تای» می نامند. از این رو به این شهر «تای باد» گفته اند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد با اشاره به وجود 72 اثر تاریخی و طبیعی در سطح ملی و جهانی ثبت شده در این شهرستان ادامه داد: کاروانسرای عباس آباد، آرامگاه مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی، مسجد و مزار شیخ عبدالله، میل کرات و مزار شاهزاده قاسم از مهمترین آثار تاریخی تایباد به شمار می روند.

وی با اشاره به اینکه کاروانسرای تاریخی عباس آباد در مسیر تایباد-تربت جام یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو در شرق خراسان رضوی است، ابراز کرد: این بنا متعلق به دوره صفوی در فاصله 28 کیلومتری شمال غربی شهر تایباد و بر کناره راه قدیمی این شهر به تربت جام با بنایی مشتمل بر دو حیاط به انضمام ایوان، ایوانچه، اتاقک ها و آب انبار واقع شده و بقایای معماری آن حکایت از گذشته ای باعظمت دارد که از ویژگی های این کاروانسرا، وجود عنصر تدافعی سنگ انداز در بخش فوقانی ورودی آن است.

کارگزار مجموعه تاریخی مزار مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی را یکی از مهمترین آثار تاریخی شهر تایباد برشمرد و گفت: مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی، از مشایخ صوفیه و ازجمله عرفای سده هشتم هجری است که مدفن او در میان محوطه یک مجموعه تاریخی قرار دارد.

وی ادامه داد: در مجاورت آرامگاه مسجد یا گنبد خانه، ایوانی زیبا با طاق آهنگ و دو حجره دو آشکوبه در طرفین به پاس حرمت این صوفی زاهد ساخته شده که فضای اصلی بنا با ابعاد 17.50 در 16.50 متر مربع شامل فضاهایی محدودتر به صورت شاه نشین هایی است که پوشش آنها به صورت نیم گنبدی همراه با گوشه سازی و مقرنس کاری است.

این مسئول اظهار کرد: همچنین، کتیبه ایوان بنا به خط ثلث که از جمله نفایس هنری است شامل یازده آیه اول از سوره مبارکه «کهف» است و کاتب آن «جلال الدین بن محمد بن جعفر» است. در بخش فوقانی این کتیبه عبارت «الملک لله» به خط کوفی تکرار شده و بنای واقع در میانه گورستان مجاور این مکان، منسوب به آرامگاه شیخ علی پدر زین الدین ابوبکر است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد گفت: میل کرات اثر تاریخی دیگری است که در 25 کیلومتری تایباد در کنار روستایی به همین نام واقع شده و در سده های پیشین، راهنمای کاروانیان و مسافرانی بوده که راه خواف به باخرز را طی می کردند، اما امروزه این میل با بلندی 25 متر دارای ساختار دو قسمت شامل بخش تحتانی هشت ضلعی و بخش فوقانی آن استوانه ای است و از جمله تزئینات معماری این میل، شرفه گره چینی های آجری و بقایایی از یک کتیبه معقلی است که بنا به ویژگی های این بنای تاریخی، اسلوب معماری دوره سلجوقی در آن دیده می شود.

وی با بیان اینکه شهر تاریخی مالین نیز از دیگر آثار تاریخی تایباد است، اظهار کرد: یکی از تپه های مشرف بر شهر باخرز واقع در 50 کیلومتری شمال غربی تایباد که نشان دهنده وجود شهری بزرگ، آباد و پررونق در صدر اسلام است و این مکان روزگاری به شهر مالین مشهور بوده و در داخل حصاری دایره شکل قرار داشته که محل کهن دژ آن، امروزه به صورت تپه ای مرتفع دیده می شود.

کارگزار پیرامون اینکه تایباد یکی از شهرستانهای تاریخی خراسان رضوی است، اضافه کرد: بنا بر منابع و متون کهن، شهر مالین در اوایل سده هفتم هجری 160 آبادی داشته است.

وی افزود: بنای مزار شاهزاده قاسم در فاصله 29 کیلومتری غرب تایباد در شهر مشهد ریزه واقع شده که در ضلع جنوبی این مکان در میان قبرستان قدیمی، بنایی قرار دارد که به مزار شاهزاده قاسم معروف است که بنا به باور مردم محلی، مقبره متعلق به قاسم بن محمد ابی بکر قحافه و پدرام فروه از شخصیت های تاریخ اسلام است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد ادامه داد: این بنا شامل یک فضای مرکزی است که اتاق هایی پیرامون آن و هشت محل چله خانه وجود دارد که بنای مزار متعلق به دوره صفوی است.

وی با اشاره به وجود مسجد و مزار شیخ عبدالله تایباد گفت: در این بنا، مدفن شهاب الدین عبدالله از عرفای باخرز است که در سال 827 هجری قمری دار فانی را وداع گفت و در قبرستان شهر مالین روی در نقاب خاک کشید و فضای داخلی مسجد آرامگاه این عارف در عین سادگی به دلیل دارا بودن محرابی با تزئینات گچ بری زیبایی خاصی دارد.

وی ابراز کرد: وجود چله خانه در این بنا مؤید استفاده آن به عنوان خانقاه است و ساختار معماری مسجد شیخ عبدالله بیشتر به اسلوب ابنیه اواخر دوره صفوی نزدیک است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد ادامه داد: محوطه تاریخی جوزقان در فاصله 34 کیلومتری غرب تایباد نزدیک به روستای جوزقان محوطه ای کهن به همین نام قرار دارد و سفال های پراکنده آن نشانه سکونت در این منطقه از صدر اسلام تا دوران صفوی است.

وی اضافه کرد: ضلع جنوب غربی این محوطه به قلعه کهنه مشهور بوده و در مرکز آن تپه سنگ کن به چشم می خورد که قبرستان قدیمی آن، مدفن عرفایی به نام های شاه مضراب، پیر بزه و پیر سفیدپوش است.

کارگزار اعلام کرد: آب انبار قلعه کهنه ریزه، تنها بنای آب انباری آجری است که در زمره قدیمی ترین نمونه های بر جای مانده در منطقه است که در میان روستای ریزه واقع شده و دارای سردر، پلکان و پاشیر است، مخزن این آب انبار درگذشته با آب قنات پر میشده و کیفیت معماری این اثر پیش از دوره صفوی است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد ادامه داد: از جاذبه ها و چشم اندازهای طبیعی بخش میان ولایت شهرستان تایباد تنگل استای است که از اهمیت ویژه ای به لحاظ گردشگری برخوردار است.

وی گفت: دره استای تنگل خور، شامل درختان میوه و درختان جنگلی است و دارای منطقه ای کوهستانی که برای دوستداران طبیعت جاذبه زیبایی است.

کارگزار افزود: بند استای، آبگیری در 53 کیلومتری غرب شهر تایباد واقع شده و به سبب آن محوطه پیرامون این گردشگاه آبی، آب و هوایی مطبوع وجود دارد.

وی ابراز کرد: از جاذبه های تاریخی روستای استای، بقایای قلعه ای سنگی، مسجد جامع، آب انبار، تپه استای و زیارتگاه استای است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد گفت: طبیعت ارزنه منطقه بسیار زیبا با چشم اندازهای متنوع طبیعی در فاصله 62 کیلومتری غرب شهر تایباد است که سرتاسر دره ارزنه توسط درختان غیرمثمر کهنسال پوشیده شده و پذیرای گردشگران و دوستداران طبیعت است.

کارگزار با اشاره به وجود 2 اقامتگاه بومگردی و 4 خانه مسافر در شهرستان تایباد که پذیرای مهمانان و مسافران است، گفت: تفرجگاه های روستاهای پشته، آبقه، حسینی، سوران، جوزقان و شیزن مکان مناسبی برای حضور گردشگران است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایباد ادامه داد: وجود آثار تاریخی در روستاهای کرات، کوه آباد و آبقه و مناظر طبیعی آنها برای گردشگران جاذبه های بسیاری دارد و روستای پشته آخرین ایستگاه این منطقه است که کوهستانی است و مورد علاقه دوستداران طبیعت است.

وی افزود: در روستای آبقه، آثار تاریخی از جمله آب انبار، قلعه آبقه، مقبره شیخ ابواسحاق، قلعه کهنه نادری، زیارتگاه آبقه، حمام قدیمی آبقه و محوطه تاریخی آسباد در این روستا، روستای حسینی با باغات فراوان میوه و وجود آسیاب های آبی تاریخی تایباد و روستای کرات بواسطه داشتن چند اثر تاریخی مهم و بااهمیت همچون میل کرات و واقع شدن دره ها و مناظر طبیعی و کوهستانی سرسبز و زیبا نظیر دره و منطقه گردشگری بند کرات و جاده مواصلاتی تایباد به خواف منطقه ای جذاب و دلربا برای گردشگران است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به اینکه شهرستان تایباد، قطب موسیقی جنوب خراسان است که با بیش از 50 مقام زنده یکی از انواع حائز اهمیت موسیقی مقامی در کشور را ساخته و تاکنون استادانی از این شهر در بسیاری از جشنواره های موسیقی به اجرای برنامه پرداخته اند. مرحوم استاد نظر محمد سلیمانی، استاد برات ابراهیمی، استاد غلامحسین سمندری و استاد شریف زاده از پیشکسوتان و بزرگان موسیقی شهرستان تایباد به شمار می روند.

کارگزار ادامه داد: سوغات شهرستان تایباد، بافته هایی نخی است که به شکل انواع حوله در بازار شهر به همراه لباس های محلی عرضه می شود. همچنین حوله های حریر، گلیم، قالیچه و پارچه های سوزن دوزی از تولیدات صنایع دستی منطقه تایباد هستند که مسافران و گردشگران با سفر به این شهرستان و لذت بردن از جاذبه های طبیعی و تاریخی این شهر می توانند با دست پر از سوغات این شهر بازگردند.