پامنار یکی از قدیمی ترین محله های تهران است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، پامنار یکی از قدیمی ترین محله های تهران است.

«پامنار» یکی از قدیمی ترین محله های تهران است که از جنوب به خیابان 15 خرداد، از شمال به خیابان امیرکبیر، از شرق به خیابان مصطفی خمینی و از غرب به خیابان ناصرخسرو می رسد. این محله همچون بسیاری از محله های قدیمی پایتخت، در محدوده شهرداری منطقه 12 قرار گرفته است.

پامنار از محلات اعیان نشین دوره قاجار تهران بود که با وجود تمام تخریب ها و ساخت و سازها همچنان میتوان ردی از تاریخ گذشته را در این محله پیدا کرد.

با توجه به اینکه پامنار در بافت شلوغ و پر رفت و آمد شهری واقع شده است، یکی از بهترین فرصت ها برای پیاده گردی و کشف و شهود در آن، تعطیلات نوروز است. با این حال، حتی در این روزها هم ممکن است به سختی جای پارک خودرو پیدا شود، بنابراین بهترین راه برای دسترسی به این محله مترو است. از هر نقطه ای در تهران که سوار مترو شوید باید در ایستگاه 15 خرداد پیاده شده و در همین خیابان که منتهی به بازار است به راه خود ادامه دهید و از سر بازار گذر کنید تا به ابتدای خیابان سنگفرش شده پامنار برسید.

با ورود به خیابان پامنار باید کمتر از 10 دقیقه پیاده روی کنید تا اولین مقصد گردشگری محله یعنی مناره معروف آن خودنمایی کند. مسجد و مدرسه میرزا صالح از بناهای دوره صفویه در تهران بود که به دلیل فرسوده شدن، در دوره پهلوی توسط آیت الله میرزا محمد تهرانی، پدر همسر امام خمینی (ره) نوسازی و مسجد جدیدی جایگزین آن شد. هرچند نام بنای جدید مسجد حضرت خدیجه است اما به دلیل وجود این مناره قدیمی، بیشتر با عنوان «مسجد پامنار» شناخته می شود. در نقشه موسیو کرشیش (ناظر تهیه نقشه دارالخلافه تهران در دوره قاجار) جای مناره، کنار مسجد میرزا صالح مشخص شده است اما با این وجود مشخص نیست این مناره حدودا 6 متری دقیقا در چه سالی ساخته شده است. (از کتاب مساجد دارالخلافه نوشته بهزاد یعقوبی)

پس از بازدید پیرامونی از این مناره تاریخی، وارد کوچه «کشن روستا» و سپس کوچه «خلف لو» شوید تا یکی از قدیمی ترین ساباط های تهران یعنی «ساباط شیرازی» را ببینید.

ساباط ها به این علت ساخته می شدند تا هنگام گرمای هوا، محلی برای استراحت کوتاه عابران به دور از تابش نور آفتاب باشند. هر چند بخش زیادی از آنها به مرور زمان تخریب شده است، اما هنوز هم در محلات قدیمی تهران می توانید آثاری از آنها را ببینید.

با گذر از ساباط، وارد کوچه «برزویه» می شوید و درست اواسط کوچه، سردر یک خانه قدیمی به چشم می آید. اینجا به عنوان «خانه سرهنگ ایرج» شناخته می شود و لوکیشن تصویربرداری فیلم «مهمان مامان» و سریال «شبکه مخفی زنان» بوده است که بازدید از آن تنها با تور امکان پذیر است.

براساس نقشه حصار صفوی موسیو کرشیش که نخستین نقشه تهران براساس نقشه کشی مهندسی بوده است، این بنا به نام خانه «میرزا آقا خان» در محدوده زمین های منسوب به میرزا نوشته شده است. در دوره بعدی بر اساس نقشه حصار ناصری عبدالغفار، این ملک به نام خانه «میرزا زکی خان خوئی» ثبت شده است که قدمتی بیش از یکصد سال دارد. با این حال، مالک اولیه بنا مشخص نیست، اما براساس اسناد، این بنا به مدت 60 سال در اختیار سرهنگ ایرج، از سرداران دوره پهلوی اول و دوم، خانواده و ورثه او بوده است و با وجود اینکه پس از او، دو نفر دیگر ملک را خریداری کردند، اما هنوز هم با نام «خانه سرهنگ ایرج» معروف است. مالکیت این خانه درحال حاضر با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.

مسیر مستقیم خود را تا رسیدن به کوچه صوفیانی ادامه داده و سپس به سمت چپ بروید تا وارد گذر تاریخی صوفیانی شوید و به شکل پیرامونی از خانه های لشکرنویس، رکن الدوله و میرعماد ثانی بازدید کنید. گذر تاریخی صوفیانی احتمالا به چشمتان آشناست؛ چرا که محل تصویربرداری فیلم ها و سریال های زیادی از جمله «در چشم باد» و «سرزمین مادری» بوده است.

حالا باید تمام مسیر کوچه صوفیانی را برگردید تا دوباره به خیابان پامنار برسید. با ورود به خیابان پامنار میتوان به سمت شمال (به سمت خیابان امیرکبیر) حرکت کرد تا در سمت دیگر خیابان پامنار، به کوچه «مُؤتَمِن ُ الاطبا» برسید. درست در انتهای این کوچه به خانه موتمن الاطبا، پزشک مخصوص ناصرالدین شاه می رسید. عمارتی قاجاری که به عنوان نخستین عمارت سه طبقه تهران شناخته می شود. این عمارت، محل تصویربرداری آثاری همچون «شهرزاد»، «بانوی عمارت»، «خانه پدری» و...است. ورود به این خانه در تعطیلات نوروز از ساعت 10 تا 17 امکان پذیر است و به پرداخت ورودیه نیاز دارد.

پس از پایان بازدید از این خانه میتوان دوباره به خیابان پامنار برگشت و به سمت شمال حرکت کرد تا به کوچه «خلیلی منفرد» و در ادامه به کوچه «آقا موسی» رسید. در ابتدای کوچه، یک بن بست نسبتا طولانی شما را به «خانه اردیبهشت» می رساند. خانه ای که به گفته «بهروز مرباغی» احیاگر و مرمتگر آن قدمتش براساس حمام و خزینه باقیمانده به دوره زندیه می رسد و بر اساس نقشه عبدالغفار، مالک آن در زمان قاجار «میرزا محمد ناظر» بوده است. ورود به این خانه نیاز به پرداخت ورودیه ندارد و بیشتر اوقات مرمتگر عمارت برای بیان توضیحات مربوط به خانه، بازدید کنندگان را همراهی می کند.

با خروج از خانه اردیبهشت به مسیر خود در کوچه آقا موسی ادامه دهید تا به گذر تاریخی «برازجان» برسید؛ جایی که بیشتر خانه های تاریخی آن در دهه هشتاد در جریان اجرای طرح «خانه های خالی از سرنگ» تخریب شدند و این روزها تنها چند خانه قدیمی از جمله خانه امین لشکر که البته آن هم حال و روز خوشی ندارد، در این محوطه باقی مانده است. براساس مقاله پامنار یکی از قدیمی ترین محله های تهران است، باید بدانید که به جز خانه های قدیمی، در همین محوطه می توانید نقاشی های «میرزا حمید» را روی دیوارها ببینید.