گردشگری اورامان | جاذبه های تاریخی و معماری اورامان

تاریخ اورامان تاریخی پرحادثه ولی نانوشته است و آنچه که هم نوشته شده عموما توسط فاتحین بوده است. به جرات می توان گفت که در هر حمله ای که به این منطقه شده است، مقاومت سرسختانه ای صورت گرفته است. گذشته از آن، به علت صعب العبور و کوهستانی بودن معمولا مخالفین حکومت ها در ادوار گذشته برای حفظ جان و یا سازماندهی امکانات خود به این ناحیه پناه آورده اند که آخرین مورد آن حضور یکی از شاهزادگان قاجار به نام سالار الدوله در حدود یک قرن پیش در اورامان بوده است. در اغلب روستاها یا شهرهای گردشگری اورامان مزار یا مقبره ای از بزرگان و شخصیت های تاریخی وجود دارد. کلمه پیر به معنی مراد و مرشد و یا رهبر مذهبی و احتمالا سیاسی از تقدس برخوردار بوده و مشهور است که اورامان 99 پیر داشته است که به 99 پیر اورامان معروفند. قطعا این پیران همگی در یک مقطع تاریخی خاص نبوده بلکه در دنباله هم آمده اند. آن چه که فعلا به نام مقبره پیر شالیار در روستای اورامان تخت قرار دارد. احتمالا از نظر قدمت تاریخی به دوران قبل از ورود اسلام برمی گردد. از جمله جاذبه های دیدنی اورامان و مقبره این پیران می توان به پیرمیکائیل در روستای دودان در نزدیکی شهر باینگان، پیر خدر بر فراز کوهستان شاهو در نزدیکی شهر جوانرود، پیرشالیار و پیر پرچن در سه راهی لاران در مسیر جاده باینگان اشاره کرد. پس در ادامه ی مطلب با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای اطلاعات بیشتر از جاذبه های گردشگری اورامان...

بارگاه ها و مزار بزرگان آیینی، سیاسی و ادبی در اورامان

در اینجا به شرح موارد مهم و معروف یادمان گذشتگان و جاذبه های دیدنی اورامان، که فعلا آثاری از آن ها در اورامان وجود دارد و هرکدام در مقطع خاصی از تاریخ دارای نقش و تاثیر قابل توجهی برزندگی مردم بوده و هستند، پرداخته می شود:

پیرشالیار

این مقبره در روستای اورامان تخت در مسیر جاده مریوان – پاوه واقع شده و رفتن به آن جا از راه مریوان آسان تر است. در مورد قدمت تاریخی آن اختلاف نظر وجود دارد، اما شواهد بیشتر به نفع آن است که متعلق به دوره قبل از استقرار اسلام در اورامان می باشد. از مقبره پیرشالیار از جاذبه های گردشگری اورامان هرساله تعداد زیادی علاقمند و زائر دیدن کرده و مراسم مذهبی خاصی سالیانه توسط مریدان و پیروان و دراویش در اواسط زمستان و بهار در روستای اورامان تخت برگزار می شود. فعلا در این روستا امکانات پذیرش و اسکان محدودی از جمله هتل سنگی اورامان برای استفاده زائران و گردشگران فراهم است.

ویس القرنی

این مقبره از دیگر جاذبه های دیدنی اورامان، بر فراز کوهستان میشه کو در حوالی 40 کیلومتری شرق شهر روانسر قرار داشته و بنا به روایتی متعلق به یکی از بزرگان صدر اسلام می باشد. گرچه این مقبره قدری از محدوده جغرافیای اورامان فاصله دارد، اما مورد احترام و مراجعه بسیاری از اهالی این ناحیه است. سالیانه عده زیادی از مردم استان های کرمانشاه، ایلام، کردستان، آذرایجان غربی و سایر نقاط ایران از این مقبره دیدن می نمایند. در حدود 30 کیلومتری جاده اصلی کرمانشاه – روانسر، جاده ای فرعی و آسفالته از سمت راست، مسافر یا زائر را به سوی مقبره ویس القرانی از جذاب ترین جاذبه های گردشگری اورامان هدایت می کند، امکانات رفاهی و اسکان محدودی برای زائران در جوار مقبره وجود دارد.

کوسه هجیج

این مقبره در روستای هجیج از مناطق گردشگری اورامان در حدود 35 کیلومتری شمال غربی پاوه واقع شده است. بنابر روایتی این مقبره منسوب به یکی از نزدیکان امام هشتم شیعیان بوده که هنگام بروز جنگ های داخلی حکومتی عباسیان در بغداد به این منطقه پناه آورده است. راه دسترسی نسبتا آسان به مقبره، همان جاده پاوه – مریوان یا برعکس می باشد. خوشبختانه این مسیر هم اکنون تعرض بهسازی و بتن کاری و آسفالت شده است. مسیر این جاده از سمت پاوه به علت احداث سد داریان دچار تغییراتی شده که قبلا به آن اشاره شد. فعلا به دلیل آبگیری سد داریان امکان تردد خاکی از جاده کامیاران به سمت هجیج وجود ندارد. از این مقبره نیز هرساله تعداد قابل توجهی دیدار می کنند. امکانات رفاهی و اسکان در روستای هجیج و جوار مقبره برای زائران و گردشگران در حال ساخت می باشد که از جمله می توان به زائرسرای حدودا 50 تختی آن اشاره کرد.

سلطان اسحاق و سایر بزرگان آیین یاری

اورامان محل شکل گیری، گسترش و افول آیین یاری یا جنبش پردیوری بوده است. چنین به نظر می رسد که زمان عروج این آیین متعاقب سرنگونی حکومت عباسیان توسط مغولان و خلاء سیاسی ناشی از آن در منطقه خاورمیانه باشد. بعد از استقرار امپراتوری های عثمانی و صفوی در قلمرو سابق خلافت عباسیان و منازعات طولانی مدت آن ها با همدیگر، پیروان اهل حق مورد سرکوب و تعرض بی رحمانه این امپراتوری ها قرار گرفته و بسیاری از آن ها به نقاط دور دستی در نواحی مختلف خاورمیانه فرار و مهاجرت می کنند. هم اکنون گروه هایی از این فرقه تحت عناوین تقریبا مشابهی در ایران، عراق، ترکیه، سوریه، لبنان و... زندگی می کنند. اما همه این گروه ها خود را به سلطان سهاک و سایر بزرگان و بنیانگذاران آیین یاری و سرزمین عروج آن ها یعنی اورامان و به طور ویژه روستای ساحلی شیخان وفادار می دانند. کتب مقدس پارسانی ها موسوم به سرانجام و دیوان گوره می باشد. هر ساله عده زیادی از پیروان این آیین برای زیارت قبور بزرگان تاریخی خود، از نقاط مختلف ایران و جهان به روستای شیخان از مناطق گردشگری اورامان سفر می نمایند. مقبره بزرگان اهل حق در این روستای فعلا نیمه متروکه بر ساحل رودخانه سیروان و در حدود 40 کیلومتری شمال غربی پاوه قرار گرفته است. از جمله این بارگاه ها می توان به بارگاه سلطان، بارگاه داوود، بارگاه بانورزبار و بارگاه سید مصطفی اشاره نمود. جاده ای فرعی به طول حدود 50 کیلومتر از جاده اصلی پاوه – نوسود در نزدیکی روستای نیسانه جدا شده و به بارگاه بزرگان آیین یاری منتهی می گردد. این جاده اکنون تعریض، بهسازی و آسفالت شده است. منظره رودخانه سیروان در این محل جذابیت خاصی دارد. بقایای پلی قدیمی موسوم به پل محمد رشید بیگ و نیز جاذبه های گردشگری اورامان همچون پرده بردین، تلی مروچان و ساجی نار در حوالی این مقبره ها واقع شده اند. در حال حاضر امکانات بیتویه و استراحت در این زیارتگاه توسط هیئت امنای آن در حد محدودی برای زائران فراهم شده است.

بزرگان طریقت قادری

چنین به نظر می رسد که رواج طریقت قادری در اورامان در قیاس با سایر فرقه های تصوف، از قدمت بیشتری برخوردار باشد. با این حال پیروان این طریقت مسلک خود را منتسب به شیخ عبدالقادر گیلانی که مقبره آن هم اکنون در شهر بغداد قرار دارد، می دانند. قادری های اورامان عموما از شیوخ و بزرگان طالبانی در شهر کرکوک کردستان عراق الهام گرفته اند. از جمله بزرگان این طریقه در اورامان می توان به شخصیت های مانند شیخ محمد عزیز و شیخ قادر اشاره کرد که مقبره آن ها در روستای نجار در حدود 8 کیلومتری شمال غربی پاوه واقع شده است. روستای نجار مهم ترین مرکز طریقت قادری در مناطق گردشگری اورامان قلمداد شده و هر ساله عده زیادی از پیروان این طریقت به زیارت مقبره و بارگاه های موجود در این روستا می روند. اخیرا جاده منتهی به این روستا آسفالت شده و تردد در آن تا حدودی آسان تر شده است.

بزرگان طریقت نقشبندی

از حدود 300 سال پیش که پیروان این طریقت در کردستان شروع به تبلیغ نمودند، اورامان از جمله نقاطی بود که در حوزه این تبلیغ قرار گرفت. پیروان طریقت نقشبندی، مسلک خود را منتسب به فردی مشهور به شاه نقشبند از اهالی بخارا واقع در ازبکستان امروزی می دانند. از بزرگان معروف این طریقت در کردستان مولانا خالد شهروزی و در اورامان شیخ حسام الدین می باشند. مقبره بسیاری از بزرگان این طریقت در روستای مرزی بیاره از جاذبه های دیدنی اورامان قرار گرفته است. این روستا فعلا در خاک اقلیم کردستان عراق واقع شده است. سالانه عده زیادی از مریدان و پیروان طریقت نقشبندی از نقاط مختلف جهان به منظور زیارت به دیدار این روستا می روند. مقبره شیخ سراج الدین که احتمالا متعلق به یکی از بزرگان همین طریقت باشد در حدود 3 کیلومتری جنوب شهر روانسر و در محلی به نام داره سوز قرار دارد.

سایر بزرگان

در جاذبه های گردشگری اورامان، کمتر شهر یا روستایی را می توان پیدا کرد که مزار یا مقبره ای از افراد سرشناس گذشته در آن وجود نداشته باشد. برخی از این اماکن و بارگاه ها، معروفیت فراتر از شهر یا روستای محل استقرار خود داشته و سالیانه تعدادی از علاقمندان و دوستداران دور و نزدیک را به خود جلب می کنند. از جمله این بارگاه های می توان به موارد زیر اشاره نمود: بارگاه پیرمیکائیل از دیگر جاذبه های دیدنی اورامان یکی از بزرگان آیین یارسان در نزدیکی روستای دودان، بارگاه شاعر و صوفی نامدار کرد به نام عبدالرحیم تاوگوزی مشهور به مولوی کرد در روستای سرشاته در نزدیکی شهر حلبچه و مشرف به منتهی الیه رودخانه سیروان و در دامنه کوهی به نام کوته مقبره شاعر پرآوازه اورامان مشهور به بیسارانی واقع در مسیر جاده سروآباد – مریوان آن هم مشرف به یکی از شاخه های اصلی سیروان. مقبره شاعر و نغمه سرای معروف اورامان یعنی صیدی هورامی در روستای قدیمی و مرتفع سرپیر در نزدیکی روستای اورامان تخت، مقبره پیر محمد غیبی واقع در حدفاصل روستاهای کیمنه و هانه گرمله، مقبره پیر هوسمان واقع در روستای دره بیان در حدود 5 کیلومتری شرق پاوه، مقبره شیخ رسول و شیخ اسماعیل در ناحیه خانه شور، مقبره پیر پرچن در مسیر جاده پاوه – باینگان، مقبره برایم سمین در نزدیکی روستای زمکان از مناطق گردشگری اورامان، مقبره پیر اسماعیل در نزدیکی روستای اسپریز و ده ها مقبره و بارگاه دیگر در نفاط مختلف.

سایر جاذبه های تاریخی و معماری اورامان

بدون شک بسیاری از آثار تاریخی در اورامان به علل گوناگون، از جمله درگیری ها و تهاجمات نابود شده و اکنون اثری از آن ها مشاهده نمی شود. در دوران معاصر نیز به دلیل فقدان متولی دلسوز و عدم توجه اغلب مردم به اهمیت جایگاه این آثار در زندگی اقتصادی – اجتماعی روند فراموشی و تخریب آثار گذشته تسریع گردیده است. با تمام این اوصاف هنوز بقایای گذشته های خیلی دور در قالب نوشته هرچند به زبان دیگران و یا غیر نوشته در بسیاری از نقاط اورامان، پیدا شده یا می شوند که دلالت بر تاریخی پر از ماجرا و دگرگونی دارند. در اینجا به برخی دیگر از آن ها اشاره مختصری می شود:

کتیبه اورامان: این کتیبه از جاذبه های دیدنی اورامان در نزدیکی روستای تنگی ور حدود 40 کیلومتری غرب شهر کامیاران بر روی صخره ای سخت حک شده و شامل نقش برجسته ای است که صورت و بدن فردی را از نیمرخ نشان می دهد. نوشته هایی به خط میخی نیز مشاهده می شوند. برخی قدمت آنرا به زمان آشوریان در حدود 800 سال قبل از میلاد نسبت می دهند. برای مشاهده نزدیک این اثر تاریخی باید ابتدا از طریق جاده کامیاران – مریوان به تنگی ور و سپس با استفاده از راهنمای محلی و امکانات لازم به محل کتیبه رفت.

چرم نوشته های اورامان: این چرم نوشته ها در سال 1913 میلادی در نزدیکی روستای پالنگان از مناطق گردشگری اورامان پیدا شده و شامل سه سند است که به زبان پهلوی و یونانی نگاشته شده و قدمت آن ها به حدود یک قرن قبل از میلاد برمی گردد. این اسناد که در حال حاضر در کشور بریتانیا نگهداری می شوند، حکایت از وجود کتابت و تمدن دیرباز در اورامان دارند.

بقایای قلعه بردی زنجیر: در نزدیکی روستای سراب بردی زنجیر در حدود کیلومتر 25 جاده اصلی جوانرود – تازه آباد، بقایای قلعه ای وجود دارد که گویا تاریخ آن به زمان پادشاهی انوشیروان ساسانی برمی گردد. داستان هایی در مورد تاریخ این آثار بر زبان مردم جاری است، ولی تاکنون مطالعه یا تحقیقی علمی در مورد ماهیت و قدمت آن انجام نشده است.

بقایای قلعه پاسگه: این اثر در حدود 5 کیلومتری جاده پاوه – دشه و بر فراز دره ای عمیق قرار داشته و برخی آن را به اواخر دوره ساسانیان نسبت می دهند. گویا این قلعه یکی از مراکز مهم نظامی حکومت بوده و در جریان جنگ سپاه اسلام با نیروهای یزدگرد بعد از مدت ها مقاومت تسخیر شده است.

آتشکده یا آتشگاه: در کوهستان آتشگاه و بر فراز بلندترین قله آن، بقایای آتشکده ای از جاذبه های گردشگری اورامان هنوز وجود دارد که گویا بدون وقفه حدود هشت هزار سال روشن بوده است. این اثر و بسیاری از آثار دیگر دلالت بر آن دارند که اغلب مردم اورامان تا قبل از آمدن اسلام به این منطقه از نظر آیینی پیرو زردشت و آموزه های او بوده اند. برای مشاهده این اثر باید راهی کوهستانی و تا قله پیاده رفت.

کنده کاری های میگوره یا غار حسین: گرچه این قدمت تاریخی چندانی ندارد، اما خوب است که معرفی شوند. این غار که توسط فردی به نام حسین کوه کن یا فرهاد ثانی کنده شده و مجموعه ای از چند دالان و طاق است، در نزدیکی شهر بانه وره در مسیر جاده باینگان و در ییلاق معروف میگوره قرار گرفته است. در حدود 2 کیلومتر 2 این جاده و از کنار جنوبی آن جاده ای آسفالته جدا می شود و به طرف روستاهای آریت و میر آولی ادامه می یابد. از این جاده نیز جاده ای خاکی به طرف شمال غربی جدا شده و نهایتا به غار مذکور منتهی می گردد. خالوحسین که با وجود معلولیت جسمی شدید، بیش از 30 سال از عمر خود را در آن جا به کندن صخره گذراند. در تابستان 1395 برای همیشه با تیشه کوه کن اش و صخره های آهکی میگوره وداع کرد. هر ساله عده زیادی گردشگر به دیدن این مجموعه کنده کاری و چشمه و باغ میگوره مخصوصا در فصل بهار و تابستان می روند. با این حال هنوز امکانات پذیرایی و بیتوته در آن جا محدود می باشند. چشم انداز بسیاری از کوه های اورامان به ویژه شاهو و آتشگاه از این محل مشاهده می شود.
بقایای شهر تاریخی درنه در کناره های رودخانه زمکان در منظقه دولی دره که قدمت آن به پیش از اسلام برمی گردد، زیارتگاه موسوم به برایم سمین در نزدیکی روستای زمکان علیا واقع در حدود 25 کیلومتری جنوب شرقی شهر تازه آباد و تپه ای تاریخی در نزدیکی روستای نسبتا بزرگ میرآباد در حدود 20 کیلومتری شرق شهر تازه آباد نیز از جمله سایر اماکن تاریخی و دیدنی منطقه اورامان در شهرستان ثلاث باباجانی می باشند.