نشست میراث خوشنویسی در آینه کتیبه ها برگزار شد

ایلنا/ براساس آخرین گزارش و خبرهای بدست آمده، نشست میراث خوشنویسی در آینه کتیبه ها برگزار شد.

مژگان اسماعیلی (رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون) با نگاهی به تاریخچه کتابت فارسی در دوران اسلامی در مقدمه بحث گفت: بی تردید پیدایش خط مهمترین اختراع بشر بشمار می آید و همه ابتکارات، خلاقیت ها و پیشرفت ها در گرو آن است. دوران پیش از تاریخ که از نظر علمای اجتماعی برابر با دوران توحش و بربریت به حساب می آید، با پیدایش خط پایان یافته و مقارن با آن دوران پرشکوه تمدن تاریخی آغاز می شود. از این زمان است که به واسطه امکان ضبط تجربیات و انتقال آن به آیندگان حافظه بشری خلق و ضبط می شود.

او تصریح کرد: هنر خوشنویسی از اهمیت ویژه ای در دین اسلام برخوردار است و جدا از رسالت اصلی خود یعنی انتقال کلام وحی، کلام بزرگان دین و اندیشمندان از مهمترین عوامل تزئینی بناها، سنگهای قبول، اشیاء موزه ای و ...تلقی و همواره از آن به عنوان هنر مهم بصری یاد می شود. از این رو خط به تنهایی می تواند حافظ تمامی اندیشه ها و رویدادهای جامعه بشری در طول تاریخ باشد.

اسماعیلی افزود: در آغاز اسلام، فرهنگ ایرانی زمینه ای را فراهم آورد تا منادیان اسلام با شکستن مرزها محدودیت های قومی و تأسی از دین مبین اسلام زمینه های اشاعه فرهنگ اسلامی را بوجود آورند. فرهنگی که به هیچ وجه مربوط به قوم و نژاد خاصی نبود و فراتر از افق های تنگ جغرافیایی گسترش یافت و برترین های فرهنگ را با ظاهری اسلامی به ملل گوناگون انتقال می داد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: طبقه کتاب به عنوان یکی از چهار طبقه مهم عصر ساسانی به بخشهای مختلف تقسیم میشد، منصب دبیری از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و در دوران اسلامی نیز عناصر ایرانی متصدی این مناصب بودند. با گسترش اسلام و استحکام بنیان های اسلامی، این مناصب از بالندگی و قدرت بسیار برخوردار شد. از همین رهگذر فرهنگ ایرانی بهره ای بسیار برد و شکوفایی دوباره این فرهنگ را در طی قرون بعدی به ارمغان آورد.

اسماعیلی گفت: ظهور مردان اندیشمند ایرانی در دولت اسلامی نشان از درک ایرانیان از دین جدید بود. با خروج امویان و عباسیان از سنت نبوی و رجعت آنها به آیین های گذشته به ویژه امتیازات قومی و نژادی فصل جدیدی در دین اسلام گشوده شد. ایرانیان با توجه به این تبعیض ها، انگیزه های قومی یافتند و با آموختن علوم و معارف زمان، اندیشمندان بزرگی را به جهان آن روز ارزانی داشتند و موجب غنای فرهنگ اسلامی شدند.

در ادامه مرتضی رضوانفر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری موضوع هنر خوشنویسی در کتیبه های ایران فرهنگی را به بحث نهاد و گفت: در همه ادیان و دوران ها خط و نوشتن مقدس بود اما در فرهنگ اسلامی به دلیل اینکه خط و خوشنویسی بهترین محمل برای ارائه کلام الهی بود. لذا ما شاهد گستردگی و تنوع فوق العاده در انواع خطوط هستیم. به همین دلیل کتیبه در معماری اسلامی یکی از بخشهای اصلی بنا بوده است.

او افزود: زیبا نویسی یا خوشنویسی الزاما رعایت قوانین کشورهای مادر نیست. مثلا خط نستعلیق از ایران آغاز شد اما با انتقال به شبه قاره و ایجاد خط اردو، معیارهای زیباشناختی شبه قاره روی آن تاثیر گذاشت. لذا ممکن است ما نستعلیق آن منطقه را زیبا ندانیم اما مردم هر منطقه با سلیقه و معیارهای زیباشناختی خودشان زیبایی را تعریف می کنند.

رضوانفر تصریح کرد: در دوره های مختلف، بخش مهمی از خوشنویسی و تزئینات معمولا روی سنگ مزار استفاده شده است، زیرا هم تکریم متوفی بوده و هم نوعی جاودانگی به فرد می دهد، از سوی دیگر زمینه ای برای تفاخر و رقابت میان خانواده هاست. این سنت با قوت در حوزه قفقاز شمالی و جنوبی که از ایران جدا شدند، ادامه یافته و برخی از آرامستان ها را به نمایشگاهی از آثار هنری تبدیل کرده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: بدخط ترین کتیبه ها، کتیبه اشیاء است، زیرا همه کارها مانند ساخت، طراحی و خوشنویسی توسط یکنفر صورت گرفته که الزاما خوشنویس نبوده است. بسیاری از کتیبه ها و اشعار روی اشیا ارتباط با کارکرد شی دارد مانند اشعار مربوط به نوشیدن روی ظروف آب یا مربوط به شجاعت روی ابزار جنگی.

او گفت: مستندسازی از کتیبه های فارسی در موزه های جهان اصلا امکان پذیر نیست اما به نظرم حداقل میتوان تصاویر و شناسنامه هایی که توسط خود موزه ها تهیه شده را جمع آوری کرد.

رضوانفر اظهار کرد: در مسیر راه ابریشم دریایی و زمینی، کتیبه های فارسی زیادی وجود دارد که نشان از پذیرفتن زبان فارسی بعنوان زبان میانجی برای ارتباط اقوام مختلف با یکدیگر بوده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پیرامون اینکه نشست میراث خوشنویسی در آینه کتیبه ها برگزار شد، افزود: در بنگلادش و شرق هند، کتیبه هایی با نام طغری وجود دارد که با اینکه بسیاری از آنها فارسی و یا دو زبانه هستند اما با هیچ یک از خطوط استفاده شده در ایران شباهت ندارد. این خط ممکن است از نظر مفردات برای ما نا زیبا باشد اما ترکیب های زیبای گرافیکی ایجاد کرده که هر کدام را میتوان بعنوان یک تابلو ارائه کرد.

در ادامه موضوع شناخت اصول و مبانی خط نسخ توسط نادر کریمیان سردشتی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ارائه شد.

او در توضیح شناخت خط نسخ به اقلام سته، وجه تسمیه، معانی و مفاهیم اشاره و به تشریح هر یک پرداخت. او در ادامه با اشاره به پیشینه خط نسخ تاریخچه، واضعان خط، واضعان خط نسخ را به بحث نهاد و در بیان مواردی در خصوص اصول و مبانی خط نسخ به شکل و تزئینات حروف و انواع نسخ اشارتی داشت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه به معرفی نسخ نویسان و کتیبه نگاران ایرانی، از نسخ نویسان و کتیبه نگاران دوره معاصر، نسخ نویسان و کتیبه نگاران جهان اسلام پرداخت.

در پایان این نشست کارگاه خط نسخ توسط دانشگاه سوره برگزار شد.