پژوهشگاه میراث فرهنگی کاوش و غارتهای غار هستیجان را با عنوان میراث در خطر بررسی کرد

خبرگزاری مهر و ایسنا/ براساس اخبار واصله، پژوهشگاه میراث فرهنگی کاوش و غارتهای غار هستیجان را با عنوان میراث در خطر بررسی کرد.

پژوهشگاه میراث فرهنگی همزمان با هفته پژوهش کاوش و غارتهای «غار هستیجان» در استان مرکزی را با عنوان «میراث در خطر» بررسی کرد. این نشست سه شنبه 21 آذر در موزه ملی برگزار شد و نمایندگانی از سازمان بازرسی، مجلس، سازمان برنامه و بودجه و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به همراهی جمعی از باستان شناسان و دانشجویان حضور داشتند. قرار بود در این نشست که پیش تر از سوی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پراهمیت عنوان شده بود، علی دارابی، معاون میراث فرهنگی و قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سخنرانی داشته باشد که غیبت او در چنین نشستی با نقد برخی از باستان شناسان روبرو شد.

نوروز رجبی، باستان شناس که مدیریت این نشست را به عهده داشت، درباره چگونگی کشف غار هستیجان و نویافته های آن توسط یکی از کارشناسان متخصص خط پهلوی توضیحاتی داد و گفت: بسیاری از اسناد و چرم نوشته های این غار از دانشگاه های اروپایی و آمریکایی سر درآورده و غارت آثار غار هستیجان تقریبا از دهه 50 آغاز شده است به گونه ای که وقتی کاوش های باستان شناسان آغاز می شود، آنها با وضعیت اسفباری در داخل این غار مواجه می شوند.

مصطفی ده پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی بیان کرد: امروز فضای مجازی ما حال خوبی در حوزه میراث فرهنگی ندارد. میزان تخریب در این روزها بیشتر و وحشتناک تر است. به عنوان باستان شناسی که تاریخ باستان شناسی را در کلاسها تدریس می کنم و زمانی که با خاطرات استاد مقدم مواجه شدم که مفتش کاوش ها بوده است و می نویسد که رضا شاه به شوش آمد به او گفتم که میراث ما را فرانسوی ها می برند و ته مانده آن را برای ما می گذارند. رضا شاه تصمیم می گیرد که اشیای برجسته بماند و بقیه قرعه کشی شود. با امضای حسنعلی منصور خیلی آثار از کشور خارج می شود.

وی گفت: در گذشته غربی ها آثار را خارج می کردند و امروز فرزندان همین کشور آثار را از کشور خارج می کنند. آیا وزارت میراث فرهنگی از عهده حفظ این آثار بر می آید یا نه؟ من در بطن جلسات هستم همه در تلاش هستند. تنگناهای مالی ما را به این سمت می برد که از خیرین استفاده کنیم. حلقه گمشده بحث پشتوانه مردمی است. زمانی که مردم محلی روستای هستیجان حافظ آن غار نباشند اقدامی انجام نمی شود.

ده پهلوان گفت: خیلی از نقش برجسته های حفاظت شده و نشده، سوراخ دینامیت دارند. یکی از آنها تنگ بتان در شیمبار است. دو ساعت و نیم تا آنجا راه است آنجا هم آثاری از سوراخ دینامیت بود.

وی افزود: آیا آیندگان نمی گویند که شما در صد سال پیش برای حفاظت از میراث فرهنگی چه کار کردید؟ آقای پوآرو بیش از 70 پیج فعال در فضای مجازی دارد چرا کسی با او کاری ندارد؟

در ادامه جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران گفت: طبق اصل 40 قانون اساسی کسی حق ندارد که به خاطر نفع خودش آسیبی به میراث فرهنگی بزند میراث فرهنگی متعلق به بشریت و حقوق همه انسانها است.

وی گفت: غار هستیجان و تیلینه دو محوطه ای هستند که توسعه زمین های کشاورزی می تواند خسارت جدی به آنها بزند.

نوکنده بیان کرد: در جهان هزاره چهارم چند تپه مگر مثل تیلینه وجود داشته است؟ تپه تیلینه به اندازه بین النهرین نیست بلکه از آن هم بزرگتر و مهمتر است. فقط کتیبه محوطه هستیجان به ما از روابط عاطفی و خانوادگی در 1800 سال پیش می گوید چه برسد به بقیه اسناد که هر کدام مهم هستند. خسارت محوطه هایی مانند این تپه به خاطر توسعه خیلی زیاد است.

وی گفت: تا سال 92 در کشورمان موضوع جرم های میراث فرهنگی قابل گذشت بود اما از سال 92 به بعد جزو جرایم غیر قابل گذشت است. ما نمی بینیم که دادستان ها در حوزه جرایم میراث فرهنگی فعال باشند ولی برخی مانند دادستان کاشان در حوزه آزادسازی تپه سیلک فعال هستند.

احسان قاضی زاده، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با این یادآوری که تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای این بود که نقش حاکمیتی و اجرایی، اعتبار و ردیف مستقل در عین نظارت پذیری داشته باشد، ادامه داد: شاید بسیاری از صحبت هایی که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی داشت خطاب آن وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. ما به عنوان دستگاه حاکمیتی باید هماهنگ کننده دستگاه ها باشیم.

این وزارتخانه ساختار و تشکیلات مختلفی دارد، البته اقدامات خوبی هم تاکنون انجام داده است، از جمله ثبت جهانی کاروانسراها و استرداد الواح هخامنشی. البته وزارتخانه درگیر مشکلات بودجه است، هر چند ما در مجلس این آمادگی را داشتیم، در برنامه هفتم که البته هنوز تایید نهایی نشده است، کمک کنیم. در برنامه هفتم هم بیش از 40 حکم مربوط به میراث فرهنگی و گردشگری است که البته بیشتر این احکام جنبه گردشگری دارد که نشان از مظلومیت حوزه میراث فرهنگی است که خود وزارتخانه باید توجه نشان دهد.

او ادامه داد: تقویت حفاظت از آثار تاریخی، تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی، توجه به حفاری ها و کشف ها برای اینکه رها نشود، از جمله موضوعاتی است که باید رسیدگی شود. در خراسان رضوی کاوش های زیادی انجام شده است بعد گفتند بودجه ندارد وسط کار رها کردند که این رهاشدگی چشمکی می زند به افرادی که در حوزه قاچاق فعال هستند، مثلا ارسلان جاذب و فرهادگرد که اعتباری آمد و کاری شروع شد و بعد متوقف شد و الان چند تا فنس کشیده اند و کار رها شده است.

قاضی زاده گفت: پیشنهاد ما این است که پروژه ها با دورنما شروع شود و علاوه بر کشف، حفاظت و صیانت هم صورت گیرد.

این نماینده مجلس ادامه داد: صدا و سیما سریال های زیادی درست می کند که داستانهای تاریخی دارد، ولی برای میراث فرهنگی کاری نکرده است. در مورد میراث تاریخی باید یک حرکت فرهنگی با مشارکت خودتان در وزارت میراث فرهنگی صورت گیرد، کسی برای شما کاری نمی کند، شما مسئول هستید و باید مرد میدان باشید.

قاضی زاده گفت: ما در مجلس از حرکت های فرهنگی و تبلیغی حمایت می کنیم، اعلام نیاز باید از جانب شما صورت گیرد، ما روی بحث پاسخگویی تاکید داریم، یکی از وظایف میراث فرهنگی هم پاسخگویی در حوزه حفاظت، معرفی و میراث در خطر است.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس همچنین اظهار کرد: در حوزه تأمین اعتبار و بودجه ظرف سه سال گذشته اعتبارات میراث فرهنگی را چه در حوزه تملک و دارایی چه نیروهای حفاظت افزایش دادیم، البته کافی نیست. آقای ضرغامی نکته ای در مورد تخصیص اعتبار گفته بودند، خود وزارت میراث فرهنگی باید پیگیری کند. معتقدم یک مقداری باید خود مسئولان وزارتخانه کار معرفی میراث فرهنگی کشور را بیشتر کنند.

علی بیگی، رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز پس از آنکه نیما آصفی، پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره چگونگی کشف غار هستیجان و اسناد نوشتاری آن که در دانشگاه های آلمان و آمریکا شناسایی شده است سخن گفت، تاکید کرد: اگر جلو این تخریب ها و غارت ها را نگیریم، تا چند سال دیگر چیزی برای حفظ هویت ملی نخواهیم داشت.

نیما آصفی که در خارج از کشور بود و به صورت ویدئو کنفرانس در این همایش حضور داشت، گزارشی از روند کشف غار هستیجان که با تحقیق و پرس و جوهای بسیار محلی، بخشی از اسناد آن را شناسایی کرده و خط آنها را خوانده است، ارائه کرد و گفت: بیش از 399 قطعه از این اسناد تاکنون شناسایی شده که شاید 9 سند در ایران باشد و 390 سند از کشور خارج شده است.

او این پرسش را مطرح کرد که چرا عموم جامعه و وزارت میراث فرهنگی از این اسناد و غارت آنها بی خبر بوده و متوجه آن نشده اند؟ و در ادامه گفت: قطعا خیلی ها پیش از من این اسناد را دیده اند و امکان ندارد غاری در این سطح تخریب شود و کسی متوجه نشده باشد.

این پژوهشگر همچنین اظهار کرد: خواندن این اسناد که به خط پهلوی بوده، بسیار دشوار است و پهلوی خوان معمولی نمی تواند آن را بخواند. تاکنون سه نفر توانسته اند این اسناد را بخوانند و سخت بودن خط آن باعث شده است تعداد زیادی از اسناد غار هستیجان هنوز خوانده نشود و آنهایی که خوانده شده اند هم پر از غلط است. در این اسناد کلماتی را می بینید که در دیگر اسناد پهلوی نمی بینید.

این نشست همچنین با توضیحات اسماعیل شراهی کارشناس اداره میراث فرهنگی استان مرکزی و محمدرضا نعمتی عضو هیات علمی پژوهشکده باستان شناسی و سرپرست کاوش غار هستیجان روند شناسایی و کاوش غار هستیجان را شرح دادند که بزودی جزئیات آن منتشر خواهد شد.

همچنین بخشی از نویافته های غار هستیجان در نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی که این روزها و تا پایان هفته پژوهش در موزه ملی برپاست، به نمایش گذاشته شد.