کتابهایی که در حوزه های مختلف میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی رونمایی می شوند

ایلنا/ این خبر پیرامون کتابهایی که در حوزه های مختلف میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی رونمایی می شوند، برای شما نوشته شد.

ولی تیموری (رئیس مرکز معرفی فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) درخصوص بخش انتشارات و کتابهایی که در هفته پژوهش رونمایی خواهد شد، گفت: 21 عنوان کتاب در حوزه های مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آماده ارائه شده است که تعدادی از آنها در روند دریافت شابک هستند اما 15 عنوان کتاب به طور قطع رونمایی خواهد شد.

او ادامه داد: از جمله این کتابها میتوان به «حفاظت بناهای تاریخی در برابر آتش سوزی» ترجمه مهناز اشرفی اشاره کرد. این کتاب سعی دارد با بررسی تجارب بین المللی و اسناد و مدارک موجود، راهنما و دستورالعملی برای پیشگیری و آمادگی بناهای تاریخی در مقابل آتش سوزی ارائه دهد، چرا که حفاظت بناهای تاریخی در برابر آتش سوزی از الزاماتی است که در کشورمان تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

تیموری همچنین در خصوص سایر کتابهایی که منتشر شده، گفت: کتاب «چغابنوت» تالیف ماندانا کرمی از دیگر کتابهایی است که به تازگی منتشر شد. در پاییز سال 1976 زمانی که هلن کنتور باستان شناس آمریکایی در حال کاوش در محوطه چغامیش بود، خبر تخریب محوطه کوچکی در 6 کیلومتری غرب چغامیش به گوشش رسید. وی به صورت شتاب زده و با رها کردن چغامیش، به این محوطه نویافته مراجعه کرد و طی دو فصل محوطه را برای کاوش آماده کرد و در فصلهای 77 و 78 کاوش اصولی از این محوطه را که چغابنوت نام داشت بعمل آورد. پس از آن به دلیل تحولات سیاسی در ایران به مدت حدود دو دهه کاوش متوقف شد و در نهایت در سال 1996 بررسی و کاوش چغابنوت به منظور پژوهش در مورد سکونت اولیه در دشتهای پست شوشان ادامه یافت که شرح آن در این کتاب آمد.

«چغازنبیل/ نویافته های علمی پژوهشی پروژه چند رشته ای و بین المللی حفاظت و مرمت» کتاب دیگری است که تیموری به آن اشاره کرد و گفت: این کتاب تالیف محمد حسن طالبیان و عبدالرسول وطن دوست است. کتاب حاضر نویافته های علمی پژوهشی چند رشته ای پروژه حفاظت و مرمت چغازنبیل است که توسط معاونت میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری یونسکو، دانشگاه سایتما ژاپن، موسسه کراتر دانشگاه گرونوبل فرانسه و پشتیبانی بنیاد اعتباری ژاپن در دو فاز به مدت ده سال به انجام رسیده است.

این نویافته ها نشان می دهد که برای شناخت و اقدامات حفاظتی و مرمتی یک اثر ثبت جهانی چه پژوهش ها و فرآیندی لازم است تا به پایداری اثر در طولانی مدت منجر شود. این پژوهش ها شامل مطالعات بنیادین و کاربردی است که خود می تواند الگویی برای سایتهای مشابه باشد.

او در ادامه به سایر کتابهای منتشر شده توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اشاره کرد و گفت: «کتاب بررسی های باستان شناسی انار» تالیف محمد حسین عزیزی خرانقی و سپیده جمشیدی یگانه است. در توضیح این کتاب آمد: کرمان یکی از مهمترین استانهای کشور از نظر غنای آثار فرهنگی تاریخی است. تنوع و تعدد آثار تاریخی در این استان و حضور آثاری از ادوار مختلف فرهنگی از دوران پارینه سنگی تا دوره معاصر، جایگاه منحصر بفردی را در خصوص مطالعات باستان شناختی، تاریخ فرهنگی، تاریخ معماری و…ایجاد کرده است.

ولی به دلیل تراکم آثار تاریخی در بخشهای جنوبی استان و اقلیم خشک و بیابانی نواحی شمالی، این بخشها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این نواحی شهرستان انار در شمال کرمان و جنوب استان یزد است. در سال 1399 فعالیتهای پژوهشی پژوهشگاه در استان کرمان متمرکز بود و شهرستان انار در راستای مطالعات جامع پژوهشگاه در استان کرمان به سرپرست مشترک محمد حسین عزیزی خرانقی و سپیده جمشیدی یگانه با تامین اعتبار از سوی پژوهشگاه مورد بررسی باستان شناسی قرار گرفت.

در آن سال که اوج بیماری همه گیری کووید 19، بررسی باستان شناسی شهرستان انار به سختی انجام شد و طی بررسی انجام گرفته، 120 اثر فرهنگی تاریخی شناسایی شد که به تفضیل در مورد تنوع و ویژگی های فرهنگی در کتاب گزارش بررسی باستان شناسی انار که پیش روی شماست، معرفی شده اند. انتشار کتاب بررسی های باستان شناسی شهرستان انار نیز روندی بس طولانی را پشت سر گذاشت و این روند از اواخر سال 1399 آغاز گردید ولی در هر دوره با مشکلاتی مواجه شد که خوشبختانه پس از پیگیری های مکرر در سال 1402 به زیور طبع آراسته شد.

«مجموعه مقاله های کوتاه بیستمین گردهمایی باستان شناسی ایران» نیز در زمره کتابهایی است که به تازگی منتشر شد. تیموری دراین خصوص گفت: این کتاب به کوشش فرشید مصدقی امینی و فاطمه فرشی جلالی تنظیم شده است. این کتاب در 658 صفحه مشتمل بر 107 گزارش پژوهش میدانی انجام شده در سال 1400 خورشیدی و یک مقاله آسیب شناختی درباره ساختار و روند گردهمایی های سالانه و بازتاب یافته ها و مدارکی است که پژوهشگران باستان شناس در سال کاری یاد شده به انجام رسانده اند. با وجود تأخیر دوساله در نشر این اثر سالنامه ای، پیگیری ها و حمایت های همه جانبه دست اندرکاران پژوهشگاه در دوره مدیریتی جدید مانع بر زمین ماندن این تکلیف سالانه پژوهشکده باستان شناسی شده است.

به گفته او کتاب «فرهنگ حوضه زاب کوچک براساس مطالعات و کاوش های باستان شناسی در محدوده سد سردشت» تالیف یوسف فلاحیان و همکاران نیز به معرفی پروژه مطالعات و کاوش های باستان شناسی در محدوده سد سردشت، منطبق بر بخشی از حوضه رودخانه زاب کوچک می پردازد که در سال 1394 محقق شد. این پروژه در نوع خود به عنوان یکی از موفق ترین پروژه های نجات بخشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در منطقه ای اجرا شد که به دلایلی مثل مرزی بودن و صعب العبور بودن منطقه تا قبل از آن کمترین مطالعات و کاوش های از این دست را شاهد بوده است.

این کتاب همانطور که از نام آن پیداست در واقع براساس همان مطالعات و کاوش های میدانی، اطلاعات جامعی از داده های کاوش، تجزیه و تحلیل یافته ها بر مبنای روش های مقایسه ای و علوم آزمایشگاهی ارائه می کند. بخش های اصلی کتاب شامل اطلاعات از کاوش محوطه های باغی، بالان (دو فصل)، بروه، ملاوسو و نیسک آباد است. کتاب در ضمن دو بخش اصلی پیوستی دارد که یکی در برگیرنده بررسی های ژئوفیزیک مغناطیس سنجی بر روی محوطه های تاریخی مذکور و دیگری اطلاعات مردم نگاری و فرهنگ عامه از روستاهای در معرض خطر غرقاب شدن در محدوده مخزن سداست که به همت دکتر یوسف فلاحیان و با همکاری تعدادی از متخصصان باستان شناسی و علوم میان رشته ای نگارش و تدوین شده است.

این کتاب با نگاه توأمان تخصصی و عمومی ضمن انتشار داده ها به زبان تخصصی برای بهره برداری متخصصان مربوطه در ضمن بخشی دیگر از رسالت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری یعنی معرفی فعالیتهای این نهاد به زبان ساده برای عموم مردم را نیز مد نظر قرار داده است.

کتاب «رویکرد مدیریت خطرپذیری در حفاظت از میراث فرهنگی روش ABC» دیگر مجموعه ای هست که رئیس مرکز معرفی فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری از انتشارش خبر داد و گفت: این کتاب با ترجمه زهیر متکی، علی ماهوش محمدی ورنوسفادرانی منتشر شده است. این کتاب تصویر جامعی از رویکرد مدیریت خطرپذیری در حفاظت از دارایی های میراث فرهنگی از جمله اشیا، مجموعه ها، سایت ها و بناها به دست داده و راهنمایی گام به گام به منظور بکارگیری روش ABC در بسترهای میراثی گوناگون برای متخصصین ارائه می دهد.

کتاب «شرحی بر کاربرد طیف سنجی فلور سانس در باستان شناسی (X) اشعه ایکس» با ترجمه نیرهامیری از دیگر کتاب های منتشر شده است که یک راهنمای علمی برای کاربرد طیف سنجی فلورسانس اشعه ایکس به عنوان یک روش تجزیه عنصری غیر تخریبی در مطالعات باستان شناسی است در این کتاب با شرح تئوری دستگاهوری روش و همچنین مقدمه ای در زمینه کاربردهای میدانی و جنبه های علمی باستان شناسی زمینه ای برای کاربران تازه کارایکس آر اف در باستان شناسی فراهم می شود که براساس آن می توانند مطالعات خود را گسترش دهند.

تیموری همچنین به انتشار کتاب «مردم شناسی زیست محیطی: جایگزینی پلاستیک (عوامل بازدارنده و تسهیلگر)/ مطالعه موردی: تجربه زیسته شهروندان تبریز» نوشته فریده مجیدی خامنه اشاره کرد و گفت: یکی از وظایف پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، بررسی معضلاتی است که حاصل عدم توجه به میراث فرهنگی ایران و سبک های زندگی برآمده از آن است. کتاب حاضر به بررسی عوامل تسهیلگر و بازدارنده دوستی با طبیعت (میراث طبیعی) و مسائل زیست محیطی ناشی از پسماندهای پلاستیکی می پردازد.

او همچنین به انتشار کتاب «جواهرات و جواهرشناسی/ مقدمه ای برای باستان شناسان، تاریخ شناسان هنر و حفاظت گران آثار هنری» ترجمه نازلی دارخال اشاره کرد و گفت: این کتاب به طور کلی می تواند راهنمایی برای گوهرشناسان، محققان باستان شناس و تاریخ هنر و علاقمندان به این رشته باشد که به مواردی از قبیل شناسایی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی و تاریخچه آنها، تحلیل و روشهای آزمایشگاهی شناسی آنها، روشهای بهسازی و گوهرهای آزمایشگاهی و پاسخ به برخی از پرسش های باستان شناسی پرداخته است.

کتاب »گلیچ استان سمنان (توسعه ی بافته ای کهن در کارگاه های خانگی توسط زنان) » تالیف فاطمه شاهی که به شرح گلیچ بافته ای دستگاهی و از جنس پشم است، می پردازد. این بافته دارای نقوشی برجسته که به صورت ذهنی و در حین بافت با روش پودگذاری اضافی طرح اندازی می شود. متاسفانه این هنر به دلیل نداشتن صرفه ی اقتصادی، نبود پشتوانه و حمایت، کهولت تدریجی استادان و کارگران بافنده و عدم اشتیاق جوانان به این فن دچار رکود فاحشی شده است.

این کتاب در جهت حفظ و به امید احیای آن تدوین شده است از دیگر کتابهایی است که منتشر شد. همچنین «مجموعه مقالات سومین همایش بین المللی معماری دستکند / میراث معماری دستکند برای نسلها، همدان مهر ماه 1397» که به کوشش مهناز اشرفی گردآوری شده دیگر کتابی است که منتشر شده. کتاب حاضر حاصل مقالات گردآوری شده در سومین همایش بین المللی معماری دستکند است که در مهر سال 1397 توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان و با مشارکت دفتر امور پایگاه های جهانی وزارتخانه متبوع و دانشگاه بوعلی سینا در همدان برگزار شد.

براساس مقاله کتابهایی که در حوزه های مختلف میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی رونمایی می شوند، باید بدانید که معماری دستکند گونه ای از معماری است که برخلاف معماری مرسوم، از طریق کاستن از توده پر فضای مورد نیاز را ایجاد می نماید.

کتاب «به شاپور که چهره از یزدان داشت/ مجموعه مقالاتی به یاد بود علیرضا شاپور شهبازی» به کوشش کامیار عبدی و محمد تقی عطایی نیز منتشر شده که حاوی 46 مقاله در زمینه باستان شناسی، تاریخ، فرهنگ و تمدن در ایران و آسیای غربی بویژه ایران دوران هخامنشی و ساسانی به زبان فارسی و انگلیسی از نویسندگانی از سراسر جهان است. این مجموعه یادبودی برای قدردانی و گرامیداشت کوششهای استاد علیرضا شاپور شهبازی است که عمر خود را وقف علم و شناخت تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران کرد.

تیموری ادامه داد: «مجموعه مقاله های کوتاه نوزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران» نیز به کوشش فرشید مصدقی امینی و محمد مرتضایی تهیه شد. «گردهمایی های سالانه باستان شناسی ایران» دیرپاترین و شناخته شده ترین مناسبت علمی، فرهنگی و ترویجی باستان شناسی ایران است که با توجه به ظرفیت های چند سویه از نظر زمان و روزهای برگزاری، مکان و محفل برپایی، چارچوب تشکیلاتی و فراگیری های محتوایی خود امکان ها و توانش هایی بی نظیر را برای سال کاری و وضع آتی باستان شناسی کشور در خود دارد.

مجموعه متنوع نشست ها، سخن ها، چاپ و نشرها، نمایشگاه ها، دیدارها و ملاقات ها در قالب زمان و مکان منحصر بفرد «گردهمایی» زمینه هایی فراتر از قید و بندهای رسمی و رها از تدارک های وقت گیر معمول را برای سهولت تبادل آرا و اندیشه ها، پیشنهادها و توصیه ها، طراحی تصمیم ها و پردازش تدبیرهای مدیریتی و کارشناسی فراهم می آورد.

این منظر بی همتا در سیر تاریخی باستان شناسی اداری و مدیریتی ایران بدلیل تمامی درون مایه های مثبت و سازنده رو به رشد موجود، ممکن یا متصور برای آن، امروزه نیازمند تحول و دگرگونی هایی است که بخش عمده ای از آن را باید از خاستگاه فکری و روند اجرایی «مجمع های سالانه کاوش ها و پژوهش های باستان شناسی در ایران» برگرفت و با باززنده سازی ریشه های فراموش شده یا سرچشمه های به خشکی گراییده، رکود و نزول مشهود را در پرتو تجربه های پسین به رونق و نمودی درخور روزگار و دستاوردها تحول یافته بینشی معاصر تبدیل کرد.

بنابراین، در کنار نشر گزارش های پژوهشی هر ساله بررسی انتقادی و تحلیل آسیب شناختی «گردهمایی های سالانه باستان شناسی ایران»، همچون نمونه ای که در کتاب پیش رو آمده، گام مهم و سودمندی است که دست اندرکاران امروز و متصدیان فردا را همواره به کار خواهد آمد.

او خاطرنشان کرد: کتاب «مقوله شمار در گونه های زبانی سه استان جنوب شرقی ایران» تالیف فریار اخلاقی و پونه مصطفوی نیز دیگر کتابی است که منتشر شده است. مقوله دستوری «شمار» در زبانها، در نگاه اول به سادگی تمایز بین مفرد و جمع تلقی می شود. اما در واقع چنین نیست و پیچیدگی های فراوانی دارد که باعث ایجاد تنوع در زبانهای دنیا می شود. شیوه های رمزگذاری مقوله «شمار» از زبانی به زبان دیگر متفاوت است. برای رمزگذاری این مقوله دستوری ابزارهای زبانی همچون ابزارهای ساخت واژی، نحوی و واژگانی به کار می روند.

در این کتاب مقوله دستوری «شمار» و چگونگی رمزگذاری آن در گونه های زبانی رایج در سه استان از استانهای جنوب شرقی ایران (خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان) با اتکا به داده های موجود در پایگاه داده های اطلس زبانی ایران با رویکرد رده شناختی مورد بررسی قرار گرفته و نمودارهای آماری درصد کاربرد نشانه های مورد استفاده برای این مقوله نمایش داده شده اند.