گزارشی از موزه ملی فرش دستبافت ترکمنستان

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون گزارشی از موزه ملی فرش دستبافت ترکمنستان برای شما نگارش شده است.

فرهنگ مردم ترکمن چه آنها که در ایران زندگی می کنند چه اهالی کشور ترکمنستان با فرش و قالی گره خورده است. دامپروری بسیاری از مردم این خطه و وجود پشم و رنگهای طبیعی باعث شده طوایف ترکمن مهارتی شگرف در زمینه قالیبافی داشته باشند.

براساس مقاله گزارشی از موزه ملی فرش دستبافت ترکمنستان باید بدانید که مهمترین و بیشترین فرشهای ترکمنی بافته شده توسط مردان و زنان را میتوان در موزه ملی فرش ترکمنستان مشاهده کرد. در این موزه که 24 اکتبر 1994 افتتاح شده، مجموعه فرشهایی از قرون وسطی تا قرن بیستم وجود دارد. قطعاً دیدن این موزه برای خیلی از مردم ایران یادآور هنر مردمان خطه شمال و شمال شرقی کشورمان است؛ جایی که زنان و مردان ترکمن ایران اهمیت این فرشها را بهتر می دانند.

ترکمنستان از 5 استان بالکان، آخال، لباب، داش آغوز و ماری تشکیل شده است و هر کدام از این 5 استان یک نماد و نقش برای معرفی فرش دستبافت خود دارند. نقوش فرشها متأثر از اقلیم کوهستانی و نزدیکی و دوری به دریا متفاوت است. ولی بیشتر آنها به صورت کاملاً گوشتی و پرزدار پرداخت شده اند. همه آنها رنگ لاکی، لاکی متمایل به زرد و لاکی تیره دارند.

یکی از مهمترین نقوش برای ترکمن های این کشور نقشی است که چهار فصل سال را در آن نمایش می دهد. این نقش پشت زمینه تصویر رئیس جمهور این کشور نیز هست.

وقتی کشوری تا این حد به فرش دستبافت اهمیت می دهد قاعدتاً باید عشق آباد به عنوان پایتخت که در استان آخال واقع شده، موزه ای در سطح ملیبرای معرفی فرش خود داشته باشد. این موزه اکنون آثار جهانی و ثبت شده را به نمایش گذاشته است.

اهمیت موزه ملی فرش ترکمن عشق آباد تنها به وجود فرش های متنوع و معرف طایفه های مختلف ترکمن نیست بلکه هر معامله فرشی که در این کشور انجام می شود باید زیر نظر کارشناسان این موزه انجام گیرد. اگر کسی در ترکمنستان فرشی بخرد یا بخواهد آن را صادر کند باید کارشناسان موزه، آن را بررسی کنند و رسیدی مبنی بر عدم ارزش تاریخی فرش صادر کنند تا اجازه صادرات داشته باشد. صادر شدن فرش بالای 30 سال محدودیت ارسال دارد. این محدودیت برای گردشگران نیز وجود دارد.

با وجود این همه اهمیت برای یک موزه؛ نمای بیرونی ساختمان موزه ملی فرش ترکمنستان هیچ نشانی از فرش ندارد چون مانند ساختمان های دیگر شهر عشق آباد می بایست سفید باشد اما وقتی درهای موزه باز می شود؛ یک دنیای سرخ رنگ رو به روی بازدید کننده قرار می گیرد. فرش ترکمنی سرخ است شاید بتوان از میان دو هزار تخته فرش و خورجین و....تعداد انگشت شماری فرش به رنگهای دیگر از جمله سبز و زرد دید.

همان ابتدای ورود به موزه، فرشی جلب توجه می کند که تا سال 2003 به عنوان بزرگترین فرش دستبافت جهان نام داشت و در فهرست گینس ثبت شد. این فرش 21 در 14 متر با 301 متر مربع مساحت، یک هزار و 200 کیلو وزن دارد و چنان به نمایش گذاشته شده که کل دیوار را بپوشاند. 40 زن 8 ماه به صورت دائم پشت آن نشستند و در هر یک متر مربع سه هزار و 34 گره زدند.

فرش رو به روی آن هم دست کمی از این ندارد و در میانشان تخته فرش های کوچکتری قرار دارد تا عظمت فرشهای به دیوار آویزان شده را در میان قاب رئیس جمهور بهتر نشان دهند.

بخشهای دیگری از این موزه را فرشهایی پوشانده اند که هر کدام معرف یکی از استانهای این کشور هستند نقوش استان آخال پررنگ تر از استانهای دیگر است در غرفه ای درباره نقوش فرشهای بافته شده در داش آغوز توضیح داده می شود.

فرشی در این موزه قرار دارد که اگر بازدید کننده دقت کند نقش شطرنج، شنا، کاراته و...را می تواند در آن ببیند. این فرش به مناسبت مسابقات ورزش های آسیایی بافته شده که عشق آباد میزبان آن بود. بافت فرش های مناسبتی در میان طوایف ترکمن رواج زیادی دارد مانند فرشی به مناسبت عروسی، عزا، تولد و...

یکی از غم انگیزترین فرش های موزه متعلق به یک طراح و بافنده ای است که تنها 20 سانت مانده به تمام شدن قالی در اثر زلزله سال 1948 عشق آباد از دنیا رفتند. پس از آن، دختری به یاد هر دو بافت فرش را تمام کرد و از دار قالی پایین آورد اما رج های آخر را با رنگ سیاه بافت تا این فرش برای همیشه عزادار بافنده و طراحش باشد.

در همه عروسی های سنتی مردم ترکمن خورجین های دستبافی وجود دارد که روی اسب و شتر می انداختند تا عروس روی آن نشسته و به خانه داماد برود. بنابراین نقوش فقط روی فرش زیرانداز خودنمایی نمی کنند. آنها یا روی اسب انداخته می شوند و به خانه داماد می روند یا روی دیوار کوبیده می شوند یا به دست رؤسای جمهور و مقامات هدیه داده می شود یا در چادر عشایر انداخته می شود. این فرش ها از قرن 18 تا عصر حاضر قدمت دارند تا این موزه کامل ترین موزه ای باشد که درباره فرش دستبافت ترکمن وجود دارد.

معمولاً مسئولان دولتی ترکمن در تلاش هستند همه آنچه خاص هست را از آن خود کنند مانند جاکلیدی که با نقش فرش در ابعاد 0.01 متر مربع بافته شده تا کوچکترین فرش دستبافت جهان نامیده شود. فرش دو رو هم در میان این فرش ها وجود دارد اما این موزه با همه دو هزار تخته فرشی که به نمایش گذاشته و تکمیل بودن نقوش آن، فرش دو روی ابریشمی که توسط مردم شهرستان راز و جرگلان بافته می شود را ندارد. این فرش یکی از خاص ترین فرش هایی است که توسط ترکمن های ایران بافته می شود و بازار آن اروپاست.

با اینکه ترکمن ها در بافت فرش دو رو مهارت دارند و در موزه ملی فرش دستبافت عشق آباد نیز تعدادی از فرش های دو رو و نقش برجسته نیز وجود دارد اما هنوز نتوانسته اند در بافت فرش دو روی ابریشمین مهارت داشته باشند.

شاید اگر ایران هم دارای موزه ای مخصوص فرش ترکمن بود، میتوانست کامل ترین نقوش و متمایزترین فرشها را در بافت، طرح و نقشه ارائه کند.