چاپخانه زربافی یک موزه صنعت چاپ به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین اخبار منتشر گشته و گزارش های بدست آمده، چاپخانه زربافی یک موزه صنعت چاپ به شمار می رود.

ورودی بنا تابلوی قهوه ای رنگ قدیمی درست زیر بالکن عمارت نصب و روی آن نوشته شد: «بسم الله تعالی مؤسسه چاپ زربافی تاسیس 1315»

کمدهای چوبی رنگ و رورفته با کشوهای متعدد که روی هر کشو چیزهایی نوشته شده است: «سیاه تازه، نازک تازه، نقطه چین تازه» یکی از کشوها را باز میکنم. یک مشت قطعات سربی مستطیل شکل و سنگین را به دست میگیرم. برای اولین بار است که حروف سربی را از نزدیک می بینم. تا پیش از این تنها در فیلم های قدیمی دیده بودم که پسر بچه هایی مشغول حروف چینی برای چاپ سربی هستند.

حالا من در قدیمی ترین چاپخانه رشت هستم، چاپخانه ای که با حروف سربی کار میکرد، با دستگاه های چاپ آلمانی. چه نشریاتی در همین چاپخانه زربافی منتشر شده اند. با اینکه عصر مطبوعات کاغذی سالهاست کمرنگ شده و رسانه های مجازی عرصه را برای مطبوعات کاغذی تنگ کرده است، اما همین که میدانم روزنامه هایی مثل ستاره سهیل، فریاد گیلان و روزنامه بازار در این چاپخانه منتشر می شدند، احساس شعف میکنم «روزنامه جنگل»، نشریه مخصوص جنبش جنگل نیز چند شماره اش در چاپخانه زربافی منتشر شده است.

صدای تلق و تلق دستگاه های چاپ آلمانی، هر از گاهی از چاپخانه زربافی شنیده می شود و معدود نشریاتی هنوز انتشار جریده شان را به قدیمی ترین چاپخانه رشت می سپارند.

هرچند «ابوالحسن زربافی» سالهاست به دیار باقی رفته، اما قدیمی ترین چاپخانه رشت هنوز با نام زربافی زنده است. چاپخانه ای که اکنون دست وراث هم نیست و در اجاره آقای رضازاده است.

درب و پنجره های چوبی و بلند چاپ زربافی در نخستین خیابان رشت، هر رهگذری را به مشاهده وسوسه می کند. ولی اجاره دار فعلی چاپ زربافی دوست ندارد کسی وارد ملکش شود و اجازه عکسبرداری نمی دهد؛ حتی از نمای بیرون.

ولی چند روز پیش به دلایلی اجازه داد دستگاه های چاپ قدیمی را ببینم. دستگاه هایی که برخی از آنها هنوز فعال است و برخی هم از کار افتاد. جعبه های حروف دان سربی، دستگاه های صحافی کتاب و مجله، خط کش های فلزی و بلند و دستگاه های برش، عطر کاغذ کاهی، بوی نم چوب، بوی جوهر و ورق های سربی.

در این سالن انگار در یک موزه ایستاده اید؛ موزه از صنعت چاپ و نشر گیلان. در دفتر کار چاپخانه میز آهنی قدیمی، چرتکه ای بزرگ و چند دفتر حساب و کتاب قدیمی دیده می شود. همه چیز عطر قدمت می دهد و تصویری از ابوالحسن زربافی بر دیوار و ساعتی که از دهه 40 از کار افتاده است.

به گفته اجاره دار فعلی، عرصه مکان کنونی مهمانسرای کاروان و بخش تجاری همکف از جمله چاپخانه زربافی برای فردی به نام دکتر بیژن گیلانی است و سرقفلی به نام مرحوم زربافی و وراث اوست که در خارج از ایران زندگی می کند.

رضازاده به تابلوی ورودی سردرب اشاره می کند و می گوید: تاریخ شروع به کار چاپخانه خیلی قبل تر از این تاریخ است. انگار قبلا در مکان دیگری بوده، گویا دهه 50 که چاپخانه رونق داشت، بین 20 تا 25 نفر در چاپخانه کار می کردند و خانم ها بیشتر حروف چین بودند.

رضازاده می افزاید: در این چاپخانه یک دستگاه قدیمی (دو ورق دستی) مربوط به دوران قبل از هیتلر و یک ماشین دوخت قدیمی از دوران تزار یعنی قبل از انقلاب شوروی وجود دارد، این دستگاه ها حتی در تهران هم موجود نیست اما ابوالحسن زربافی خریده بود.

ظاهرا اولین دستگاه چاپ در ایران در جلفای اصفهان راه اندازی شد. بعد در گیلان و سپس در تبریز صنعت چاپ به راه افتاد. اکنون با چاپ دیجیتال کمتر به ما مراجعه می کنند، به ندرت هستند کسانی که دنبال کار چاپ دستی یا مدل سازی های قدیمی بوده و لذا به چاپخانه ما می آیند.

و من به جد میگویم «اینجا خودش یک موزه صنعت چاپ است، باور کنید اگر بلیت بگذارید خیلی ها مشتاقانه برای دیدن این دستگاه ها صف می کشند» ولی او از ایده من با لبخند تلخی میگذرد.

دو سالی می شود شهرداری رشت، موضوع ساماندهی و رفع خطر از بناهای تاریخی در اولین خیابان رشت را در دستور کار خود دارد.

خیابان امام خمینی نخستین خیابان احداث شده پس از ساخت عمارت بلدیه رشت بود. براساس آنچه کتاب «تاریخچه بلدیه» درباره احداث این خیابان گزارش داده است، «احداث این خیابان سه سال یعنی از سال 1303 تا 1306 خورشیدی طول کشید. این خیابان در زمان خود مهمترین خیابان رشت محسوب میشد و پس از احداث یکی از تفرجگاه های مردم به شمار می رفت. عملیات اجرایی احداث اولین خیابان در یک سال اول تا حوالی زمین های قرق کارگذاری یعنی میدان حشمت فعلی رسیده بود. در سال دوم، بلدیه رشت خانه های مسیر فاز دوم یعنی از قرق کارگذاری تا جاده ناصریه را خریداری و اقدام به تخریب کرد و مسیر خیابان امام را تا میدان فرهنگ فعلی ادامه داد.»

پس از احداث فاز نخست این خیابان، آهسته آهسته بناهای جدید در دو سوی خیابان ساخته می شود. یکی از این بناهای فاخر، مهمانپذیر کاروان در دو طبقه است که در طبقه همکف آن موسسه چاپ زربافی قرار دارد.

حالا سازمان عمران شهرداری رشت در نظر دارد از بنای کاروان رفع خطر کند. بنایی که بالکن سیمان بری و زیبایش، درست بالای درب ورودی چاپخانه زربافی قرار دارد و هر از گاهی تکه ای از سیمان های تبله کرده اش (باد کرده) بر محل عابر پیاده فرو می افتد.

در همین زمینه رئیس سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری رشت میگوید: سال گذشته سازمان عمران از اعتبارات شهرداری، از عمارت تاریخی آذربانی رفع خطر کرد و امسال نیز پروژه رفع خطر از عمارت زربافی در دستور کار سازمان عمران قرار دارد.

امید اکبری اضافه میکند: پس از طی مراحل حقوقی و رضایت از مالک، جداره سازی، تعمیر بالکن ساختمان و رفع خطر تأسیساتی از بنای تاریخی زربافی انجام می شود.