راه اندازی پایگاه میراث جهانی شروع فصلی نوین در راه آهن شمال است

ایرنا/ براساس آخرین اخبار واصله، راه اندازی پایگاه میراث جهانی شروع فصلی نوین در راه آهن شمال است.

کمتر کسی است که یک بار چشمش به مسیر ریلی جذاب و خاص مازندران افتاده باشد یا سفر در این مسیر را تجربه کرده باشد و مسحور زیبایی های طبیعی و تاریخی و معماری آن نشود. محور 331 کیلومتری زیبایی که بخشی از راه آهن سراسری ایران است و از خروجی گرمسار در استان سمنان آغاز می شود و تا ورودی ایستگاه گلوگاه در مازندران ادامه دارد.

فعالیت راه آهن شمال به عنوان بخشی از راه آهن سراسری ایران از سال 1316 آغاز شد و از همان زمان به عنوان عنصری برجسته از مدرنیته در زندگی مردم منطقه جا باز کرد. جاذبه های معماری و صنعتی این مسیر ریلی از یک سو و پیوند عمیق آن با فضای اجتماعی و اقتصاد و صنعت در مازندران از سوی دیگر سبب شد که راه آهن و قطار به جزئی جدانشدنی و کاملا پررنگ از زندگی روزمره تبدیل شود.

حالا همین عنصر دوست داشتنی و جذاب مدرنیته که در نهمین دهه فعالیت قرار دارد، با همه متعلقات زیرساختی و مسائل اجتماعی پیرامونی اش مجموعه ای جذاب برای حوزه میراث فرهنگی در عرصه بین الملل است. آنقدر جذاب که 2 سال پیش در قالب راه آهن سراسری ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید تا مقدمات معرفی و حفاظت از آن بیش از روال مرسوم در دستور کار قرار بگیرد.

سوم مرداد 1400 در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو رأی نهایی برای پرونده ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران صادر شد و این زیرساخت مهم حمل و نقلی ایران و منطقه به عنوان نخستین اثر صنعتی ایران و بیست و پنجمین اثر میراث فرهنگی ملموس کشور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. مسیری با طول تقریبی یک هزار و 400 کیلومتر که اکنون طولانی ترین راه آهن تاریخی جهان و پنجمین مسیر ریلی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است.

زیباترین و منحصر بفردترین قسمت این مسیر یک هزار و 400 کیلومتری تاریخی و جهانی که از بندرترکمن در استان گلستان تا بندر امام خمینی (ره) ادامه دارد، از مازندران و دل رشته کوه های البرز میگذرد. پرونده ثبت جهانی مسیر راه آهن سراسری شمال جنوب ایران در یونسکو به هشت ناحیه با ویژگی های مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شده و 89 ایستگاه منتخب نیز به دلیل اهمیت ارزش های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت.

بر همین اساس نیز مقرر شد در هشت استان پایگاه استانی میراث جهانی راه آهن ایران تاسیس و فعال شود که مازندران با توجه به جذابیت های تاریخی و طبیعی مسیر راه آهن شمال در این زمینه پیشگام شد و با معرفی سرپرست پایگاه، نخستین واحد از پایگاه های استانی میراث جهانی راه آهن ایران در این استان راه اندازی شد.

سرپرست پایگاه استانی میراث جهانی راه آهن ایران در مازندران مستندنگاری و بروزرسانی شاخصه های عناصر معماری، طبیعی، تاریخی در محدوده ناوگان ریلی راه آهن شمال، پایش مستمر و حفاظت پیشگیرانه، تاسیس نخستین موزه تخصصی راه آهن در شمال کشور و در رأس همه فعالیتها نیز رونق گردشگری ریلی و جذب گردشگران خارجی را اهداف اصلی این پایگاه بیان می کند و می گوید: راه آهن ایران به ویژه در منطقه شمال فقط یک مسیر حمل و نقلی نیست، بلکه مجموعه ای آمیخته با فرهنگ مردم مازندران بوده و با معیشت آنها گره خورده که در کنار همه عناصر و اجزای آن اعم پل و تونل و ایستگاه یکی از مهمترین مزایای این خط ریلی است.

ابوالفضل نیکوبیان پیرامون اینکه راه اندازی پایگاه میراث جهانی شروع فصلی نوین در راه آهن شمال است، اظهار میکند: سازمان یونسکو برای ثبت آثار در فهرست جهانی پنج معیار در نظر دارد که راه آهن ایران با 2 معیار از پنج معیار به ثبت رسید. معیار شماره 2 که نشان دهنده تبادل ارزش های بشری از لحاظ پیشرفت معماری و فناوری در یک بازه زمانی و در یک منطقه فرهنگی است و معیار شماره چهار که بر نمونه و برجسته بودن معماری یا تکنولوژی به عنوان مرحله مهمی از تاریخ بشر توجه دارد.

وی می افزاید: در این مسیر 1400 کیلومتری باید اتفاقات خوبی بیفتد و سازمان های زیادی پای کار بیایند تا ضمن حفظ اصالت و زیبایی های مسیر، زیرساختهای متناسب با گردشگری نیز فراهم باشد که به عنوان یک مسیر ریلی گردشگری در کنار حمل و نقل عمومی از آن بهره ببریم.

سرپرست پایگاه استانی میراث جهانی راه آهن ایران در مازندران با اشاره به اولویت ها و دغدغه های این پایگاه خاطرنشان می کند: در کنار حمایت های فنی اداره کل راه آهن شمال کشور، دغدغه حفاظت و نگهداری کالبد تاریخی این مجموعه اعم از مسیر ریلی، پل ها، زیرساختها و ایستگاه ها با معماری جذابشان که یکی از شاخص ترین معماری های دوره معاصر و یک سده اخیر منطقه است و دارای شخصیت و هویت مستقلی هستند، حفظ یکپارچگی و اصالت مجموعه در دستور کار پایگاه است.

نیکوبیان به الزامات و ضرورتهای مرتبط با ثبت جهانی اشاره می کند و می افزاید: هر اتفاق بزرگی چالش هایی هم دارد که باید برای مدیریت آنها برنامه ریزی کرد. چالش نخست مربوط به انجام اقدامات ضروری پس از ثبت راه آهن است و دومین چالش هم تاثیر در حضور و جذب گردشگر است.

کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی میگوید: در مساله نخست یعنی اقدامات پس از ثبت جهانی، عمل به تعهداتی که اداره کل راه آهن ایران و وزارت میراث فرهنگی در پرونده ثبت جهانی به یونسکو داده ضروری است. طبیعتا برای این که راه آهن در فهرست یونسکو باقی بماند و از دریافت اعتبار جهانی بهره مند باشد لازم است که برنامه های مدیریتی مد نظر یونسکو رعایت شود. تلاش و هدف ما این است که این برنامه جهانی را با همراهی مسئولان و دستگاه های مرتبط برای مسیر ریلی کشور بومی سازی و اجرا کنیم.

وی می افزاید: چالش بعدی مدیریت و برنامه ریزی برای حوزه گردشگری است. معمولا زمانی که یک اثر در فهرست میراث جهانی ثبت می شود، مورد توجه گردشگران خارجی قرار می گیرد و پس از ثبت جهانی در ورود گردشگر به منطقه میزبان اختلاف محسوسی دیده می شود. یک سال بعد از ثبت جهانی یزد به عنوان بزگرترین شهر خشتی جهان، یزد رتبه برتر را در جذب گردشگر کسب کرد. باید برای چنین مسائلی برنامه ریزی درستی داشته باشیم و زیرساخت مناسب را فراهم کنیم.

مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران خاطرنشان می کند: تلاش بر این است که با راه اندازی پایگاه میراث جهانی راه آهن در مازندران در مسیر اهداف مد نظر برنامه مدیریتی یونسکو پیش برویم و مستندنگاری، معرفی و ارتباطات برون سازمانی بین دستگاه های مرتبط با راه آهن را به درستی انجام دهیم.

نیکوبیان با اشاره به چند وجهی بودن جایگاه راه آهن شمال و ضرورت همراهی و همکاری بین دستگاه های مرتبط برای اجرای برنامه های مدنظر پایگاه تصریح می کند: در حوزه راه آهن شمال علاوه بر اداره کل راه آهن شمال و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران دستگاه هایی مانند حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی به دلیل عبور راه آهن از عرصه های ملی و آب منطقه ای به دلیل وجود رودخانه در مجاورت ریل مرتبط هستند. بنابراین به توجه همه دستگاه ها برای اجرا شدن بنرامه های مدنظر پایگاه نیاز داریم.

وی ضمن قدردانی از تلاشهای کارشناسان و مدیران شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و اداره کل راه آهن شمال برای نهایی شدن پرونده ثبت جهانی اظهار کرد: بدون شک این پرونده بدون تلاشهای شرکت راه آهن ایران به سرانجام نمی رسید. از زمان تهیه و تدوین پرونده تیم کارشناسان خبره راه آهن به همراه تیم ثبت جهانی وزارت میراث فرهنگی با رایزن فرهنگی یونسکو همکاری های زیادی داشتند که این تلاشها در سال 1400 به نتیجه رسید. اکنون نیز با راه اندازی پایگاه استانی میراث جهانی راه آهن در مازندران به همین همکاری و دغدغه اداره کل راه آهن شمال و البته سایر دستگاه های مرتبط نیاز داریم.

برنامه های مقدماتی مطرح شده توسط نیکوبیان و چشم اندازی که یونسکو برای این مسیر ریلی منحصر بفرد ترسیم کرده، می تواند فصل نوینی در اقتصاد گردشگری شرق مازندران و به ویژه شهرستان سوادکوه رقم بزند و یک بار دیگر راه آهن را به محور توسعه این منطقه از مازندران تبدیل کند.