نگاهی به آثار جنگ بر بناهای تاریخی اصفهان

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به آثار جنگ بر بناهای تاریخی اصفهان برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

یک روی سکه واقعیت جنگها، تخریب بناهای تاریخی و تمدنی کشورهاست، موضوعی که البته در دوران هشت ساله دفاع مقدس بر شهرهای کشور ما و از جمله اصفهان نیز گذشت. کتاب «فیروزه های سرخ» به شرح تخریب بخش هایی از مسجد جامع اصفهان در پی بمباران هواپیماهای رژیم بعث عراق پرداخته است.

در روز 23 اسفند 1363 هواپیماهای رژیم بعث عراق محور میدان کهنه، سبزه میدان و بازار اصفهان را بمباران کردند که در پی این حمله، تعدادی از شهروندان به شهادت رسیدند و بخشهایی از فضای شبستان جنوب شرقی مسجد جامع اصفهان نیز آسیب دید. البته این مسجد، تنها بنای تاریخی شهر اصفهان نبود که در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران آسیب دید. کتاب «فیروزه های سرخ» به شرح ماجرای تخریب مسجد جامع اصفهان در جریان بمباران رژیم عراق پرداخته و در ادامه نیز به سایر بناهای تاریخی آسیب دیده اصفهان در آن دوران اشاره هایی داشته است.

در این خصوص، حمیدرضا محققیان، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: ایده نگارش کتاب «فیروزه های سرخ» از طرف اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مطرح شد و به طور کلی این نهاد قصد داشت به بررسی نقش ادارات در دفاع مقدس بپردازد که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نیز یکی از نهادهای مورد بررسی بود، چرا که این اداره در سالهای جنگ مرمت و بازسازی آن گروه از بناهای تاریخی را به عهده داشت که مورد اصابت بمب و موشک قرار می گرفتند.

او با بیان اینکه برای اولین بار در ایران، کتاب و پژوهشی در خصوص آثار جنگ بر میراث فرهنگی انجام شده است، افزود: در این کتاب به علت اینکه مسجد جامع اصفهان مورد اصابت موشک و بمباران هواپیمایی قرار گرفته بود، اسناد و مدارک و تصاویر بازسازی های آن به همت سرهنگ رمضانی مورد بررسی دقیق قرار گرفت، ضمن اینکه مستندات و مصاحبه هایی همچون مصاحبه با جناب دکتر جبل عاملی انجام شد که در زمان جنگ، مدیریت اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان را به عهده داشتند. همه مصاحبه هایی که با مرمتگران آن زمان صورت گرفته نیز در این کتاب گردآوری شده است.

محققیان با بیان اینکه بیش از 90 بنای تاریخی اصفهان در زمان جنگ به صورت مستقیم مورد اصابت موشک قرار گرفت یا به صورت غیرمستقیم در اثر موج انفجار تخریب شدند، اظهار کرد: مسجد جامع اصفهان، مسجد محمد جعفرآباده ای، خانه شیخ الاسلام، مسجد رحیم خان و تعدادی از خانه های تاریخی در سالهای جنگ مورد تخریب واقع شدند که نام همه آنها در کتاب «فیروزه های سرخ» آمده است . البته محور اصلی توضیحات کتاب در مورد تخریب های مسجد جامع اصفهان است، اما به اختصار توضیحاتی در خصوص کیفیت تخریب سایر بناهای تاریخی نیز ذکر شده است.

او پیرامون نگاهی به آثار جنگ بر بناهای تاریخی اصفهان ادامه داد: بخشی از این کتاب به توصیف شرایط سالهای جنگ پرداخته و نثر روایی به خود گرفته است. در ادامه نیز نویسنده کتاب وضعیت صدام و سرنوشت او را شرح داده است. همچنین به مطالبی از ادعاهای صدام در روزنامه های عراقی آن زمان نیز پرداخته است.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در خصوص بخشهای دیگری از کتاب تصریح کرد: علاوه بر مباحثی که گفته شد، در کتاب «فیروزه های سرخ» تصاویر روزنامه ای آمده که در آن صدام در مصاحبه با روزنامه الجمهوریه عراق گفته بود که برای او شهر و خط مقدم و منطقه جنگی تفاوتی ندارند و همین افرادی که در خط مقدم هستند در شهرها هم هستند. او با این توجیه، شهرها را هم موشک باران کرده بود.

محققیان افزود: صدام در جای دیگری از این روزنامه گفته بود که ایران از موشک های الحسین عراق عاجز شده است که نویسنده کتاب «فیروزه های سرخ» در صفحه بعدی این مطلب، با استفاده از کیوآرکد، تصاویر و فیلم هایی از توانمندی های نظامی و قدرت موشکی امروزی جمهوری اسلامی ایران را ارائه داده که این یکی از ویژگی های مثبت این کتاب است.

او با بیان اینکه کتاب «فیروزه های سرخ» توسط «مرتضی رمضانی» و در 280 صفحه تألیف شده که رونمایی از آن اواخر سال گذشته در محل تخریب شده ی مسجد جامع اصفهان در دوران جنگ تحمیلی برگزار شد، اضافه کرد: این کتاب نقشه ای از بمباران های اصفهان را ارائه داده و گزارش هایی از هلال احمر و سایر نهادهایی که تصاویری از تخریب ها ثبت کرده بودند همراه با گزارشی از میزان تخریب و تعداد شهدا و آسیب دیدگان حادثه و خاطرات افراد درگیر با مسئله را نیز مطرح کرده است.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با تأکید بر اینکه طبق کنوانسیون های جهانی، کشورهای درگیر در جنگ، حق تخریب و آسیب زدن به آثاری که ثبت جهانی هستند را ندارند، بیان کرد: انعکاس خبر تخریب مسجدی که درحال حاضر به ثبت جهانی رسیده است، نشان دهنده مظلومیت ایران و روحیه پلید و خصومت دشمن ما بود. در این کتاب آمده که آقای جبل عاملی در همایشی در ایتالیا اسلایدهایی از تخریب و بازسازی مسجد جامع اصفهان را در همان زمان جنگ ارائه دادند و پیام مظلومیت آثار تاریخی در اثر این تخریب ها را به گوش مردم دیگر کشورها رساندند.

محققیان ادامه داد: آقای جبل عاملی خاطراتی را که مربوط به لحظات پس از بمباران مسجد جامع اصفهان، شهدای منطقه و گفته های مردمی که در حال خرید شب عید و یا در حال اقامه نماز بودند را نیز در کتاب «فیروزه های سرخ» مطرح کردند.

او در پایان با اشاره به اینکه پرفسور اوجینو گالدیری (معمار و مرمتگر ایتالیایی) کسی است که در خصوص مسجد جامع اصفهان فعالیتهای پژوهشی زیادی انجام داده، افزود: آقای دکتر جبل عاملی در بخش دیگری از خاطرات خود در کتاب «فیروزه های سرخ» نقل کرده اند که پرفسور گالدیری پس از اصابت موشک به مسجد جمعه اصفهان با ایشان تماس می گیرند و می پرسند که «بر سر فرزند من چه آمده و چقدر تخریب شده؟» در واقع به خاطر شدت محبتی که به این مسجد داشتند آن را فرزند خود خطاب کرده اند. حتی آقای جبل عاملی نقل کرد که برای بازسازی مسجد، از نقشه ها و پژوهش های پرفسور گالدیری کمک گرفته اند.