ایرانک کودکی در ایران را از دوران باستان تا معاصر به نمایش گذاشته است

ایسنا/ براساس خبرهای منتشر گشته، ایرانک کودکی در ایران را از دوران باستان تا معاصر به نمایش گذاشته است.

تهران موزه های زیادی دارد که بیشترشان در دل پایتخت شلوغ ایران گم شده اند، بعضی هایشان در روز شاید یک بازدید کننده هم نداشته باشند، پیدا کردن یکی یکی این موزه های ناپیدا می تواند سرگرمی نیم روزه ای در تهران باشد. «ایرانک» یا «کودکی ایران» یکی از همین موزه هاست که فعلا در طبقه همکف ساختمان آرشیو اسناد ملی و در سالن گنجینه اسناد ملی مستأجر است.

ایرانک کودکی در ایران را از دوران باستان تا معاصر به نمایش گذاشته است، آن هم با راویانی خوش نوا که قصه های اساطیری از «درخت آسوریک» تا داستان های عامیانه همچون «خروس زری پیرهن پری» را بلندخوانی می کنند که می تواند برای کودک دو ساله تا بزرگسال نود و نه ساله گیرا باشد.

موزه با قصه آغاز می شود، نخستین مشق های نوشته شده روی الواح گلی از ایران باستان را به نمایش می گذارد، کودکی در ایران باستان را در سنگ برجسته ها نشان می دهد، وارد شاهنامه می شود و تاریخ ادبیات کودکان ایران را ورق می زد و در ادامه کوچکترین راهنمای موزه، نوشت افزارها را در دوران اسلامی نشان می دهد و سپس بازدید کنندگان روانه مکتب خانه می شوند و از دشواری خواندن و نوشتن در آن مقطع تاریخی ایران می شنوند.

موزه با روایتی از چگونگی ساخت اولین مدرسه ها در ایران به همت میرزا حسن تبریزی (رشدیه)، آموزش ناشنوایان و نابینایان از سوی جبار باغچه بان و سوادآموزی عشایر به تلاش محمد بهمن بیگی ادامه می یابد و بعد به داستان آموزش و پروش در ایران می رسد و بازدید کننده در کلاس های شبیه سازی شده دهه 50 و 60 می تواند روی تخته گچی شیطنت های کودکی را زنده کند.

دیدن تصویرگری کتابهای دوره قاجار تماشای این موزه را نیز جذاب تر می کند. اینجاست که قصه عجیب «عروسک سنگ صبور» روایت می شود که از دل باورهای مردم ایران برآمده و شاید شنیدن آن از زبان راهنمای موزه جذاب تر باشد.

عروسک ها که در پیوندی عمیق با باورها و فرهنگ مردم ایران هستند، ویترینی از این موزه را به خود اختصاص داده اند؛ عروسک های ایران که به فراخور ابزار، قصه و کارکرد در هر منطقه به دست مردم ساخته شده اند؛ از عروسک های دعای باران و بخت بازکن ها گرفته تا خاله نخودی های تهرانی که همگی مردم ساخت هستند و با ابتدایی ترین وسایل و دورریختنی ها خلق شده اند.

ایرانک با قصه و آواز و بازی ترکیب شده است، در گوشه ای از آن به ناگهان لالایی حزن انگیزی به گوش می رسد که راهنمای موزه از حکایت گهواره ها میگوید؛ مادرانی که از ترس طعمه شدن نوزادانشان، آنها را در سطحی بلندتر از زمین و روی یک گهواره می بستند تا کودک با نغمه مادر و تکان های گهواره آرام بگیرد و از طرفی به خاطر بوی شیری که می دهد، طعمه موش و مورچه نشود.

قصه موزه کودکی ایران در دهه 30 دیدنی می شود، جایی که «شهر قصه»، نوشته «بیژن مفید» با آن ماسک های بزرگ جثه مرور می شود، با کودکان سایه بازی و برای آنها خیمه شب بازی اجرا می شود.

از دنیای سایه ها و ماسک ها به ناگهان به کتابها و دنیای تصویرگران ایرانی پرتاب می شوید، حوالی دهه 40 و 50 خورشیدی، زمانی که کتاب ها و دنیای تصویرگری تحت تاثیر جهان بیرون از ایران با تغییرات شدیدی مواجه شده و ادبیات و صنعت نشر وارد دهه پرشوری شده است، در موزه ضمن مرور این دوره تاریخی که شاید بیشتر برای بزرگسال ها جذاب باشد، از پایه گذاران شورای کتاب کودک در ایران نیز یادی می شود.

حالا نوبت بازی در موزه است، آن هم درحالی که 100 وسیله بازی اهدایی «کامران ملک مطیعی» به نمایش گذاشته شده است. راهنمای موزه درباره اسباب بازی های مردم ساخت در ایران توضیح می دهد، مثلا اینکه بچه ها در دهه 40 و 50 چگونه دوچرخه چوبی می ساختند که البته بیشتر شبیه اسکوترهای امروزی بود. به بچه ها اجازه داده می شود بعضی از وسایل بازی را تجربه کنند تا شاید خودشان برای ساخت چیزی شبیه به آن مشتاق شوند و یا حتی از موزه این اسباب بازی های قدیمی و تا حدی منقرض شده را بخرند.

بعد از بازی، نوبت کتاب خواندن است. مرجان رحیمی فرد، راهنمای موزه ایرانک قصه «خروس زری و پیرهن پری» را با شخصیت پردازی جذاب می خواند و بزرگسالان را به دوران کودکی می برد، قصه ای که شاید ابتدا برای شنیدنش مقاومت شود، اما روایت گری قصه خوان به حدی شیرین است که به تجربه می ارزد.

حکایت کتاب خوانی به همین جا ختم نمی شود، موزه فضایی برای کتاب خوانی آماده کرده است، ضمن آنکه در ویترین هایی شاهکارهای ادبی کودکان به نمایش گذاشته شده است، کتابهایی که شاید دیگر در بازار کتاب پیدا نشود. حین تماشای این آثار از دست نوشته ها که ضمیمه هر بخش از موزه شده است، نباید گذشت.

موزه کودکی ایران اصل را بر تعامل گذاشته است و شاید از نادر موزه های ایران باشد که بازدیدکننده فقط تماشاچی ویترین ها و یا شنونده راهنمای موزه نیست. برای او قصه تعریف می شود، سوال می شود، با او بازی می شود و شاید ایرانک تنها موزه ای است که کودکان می توانند در آن به وسایل بازی موزه دست بزنند، شادی و بازی کنند، کتابهای تاریخی را لمس کنند، قصه بشنوند و تقریبا نیمی از روز خود را سرگرم باشند.

با این وجود، فرزانه طاهری، مدیر موزه کودکی ایران (ایرانک) میگوید آنچه برای او دغدغه است، سوای سرانه پایین موزه گردی ایرانی ها، همکاری نکردن وزارت میراث فرهنگی در دادن مجوز دائمی موزه و استیجاری بودن مکان موزه است.

او می گوید: قرارداد موزه سالانه است و هر سال باید تمدید شود و 16 شهریور نیز مهلت قرارداد به پایان می رسد و اگر تصمیم به فسخ یا پایان قرارداد بگیرند، معلوم نیست سرنوشت این موزه چه می َ شود، اول از همه اشیاء آن باید جمع شود.

ایرانک نتیجه پژوهش ده ساله مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان درباره پیشینه ایران در ادبیات کودک است و هر آنچه را با زندگی کودکان مرتبط بوده گردآوری کرده و تا حالا هم 10 جلد تاریخ ادبیات کودک از دوره باستان را چاپ کرده و دنبال راه اندازی انتشارات کودک است.

80 درصد آثار این موزه اهدایی است؛ از 110 نسخه چاپ سنگی اهدایی مهدی آذریزدی تا اسباب بازی های کامران ملک مطیعی و اهدایی های خانواده مهاجران ارامنه و نشریات کودک از دهه 20 و بازی افزارها و زیست افزارهای کودکی.

طاهری میگوید که از سال 1382 در تلاش برای راه اندازی یک موزه دائمی برای کودکان است و تا حالا هم 16 نمایشگاه موزه برگزار کرده است.

او به فقر موزه کودک در ایران اشاره می کند و از تعداد انگشت شمار این موزه ها در ایران و اهمیتی که دنیا به چنین موزه هایی می دهد، سخن می گوید و ادامه می دهد که این موزه مجوز دائمی ندارد و اوضاع آن درست شبیه مجله ای است که فقط مجوز یک شماره را دارد و بعد برای مجوز شماره بعدی باید دوندگی کند.

مدیر موزه کودکی ایران یادآور می شود موزه ایرانک در خرداد سال 1398 چیدمان و مرداد همان سال افتتاح شده و با همه گیری کرونا و بعد هم مسائل اقتصادی از برنامه بازدیدها تقریبا حذف شده است.

طاهری میگوید: ایرانک سعی دارد آداب موزه گردی را ترویج دهد، روایت محور، هم کنشانه و تعاملی باشد. تلاش می کند خاطرات کودکی را برای بزرگسالان زنده کند و ذهن کودکان را با شادی درگیر کند.

برای تماشای موزه کودکی ایران باید حدودا سه ساعت وقت گذاشت. همچنین موزه برای افراد ناتوان جسمی تا حدی دسترس پذیر است و داخل موزه پله ندارد. ایرانک در دو روز شنبه و سه شنبه تعطیل است و روزهای پنجشنبه و جمعه در دو نوبت 10 صبح تا 13 بعدازظهر و 14 تا 17 بعدازظهر امکان بازدید برای خانواده ها را دارد و در باقی روزها بازدید گروه ها با هماهنگی قبلی امکان پذیر است.

بلیت ورودی این موزه برای کودکان زیر هفت سال 45 هزار تومان و برای بالای هفت سال 50 هزار تومان است.