کاروانسرای یغمیش یکی از جاهای دیدنی استان یزد به شمار می رود

سیری در ایران/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، کاروانسرای یغمیش یکی از جاهای دیدنی استان یزد به شمار می رود.

کاروانسرای یغمیش صدوق یکی از کاروانسراهای تاریخی استان یزد است که به آن یاغمیش گفته می شود. این کاروانسرا از آثار دوره صفویه شهرستان صدوق است. این کاروانسرای مستحکم به مساحت 35 × 45 متر از سنگ و آجر ساخته شد. ابعاد آجرهای موجود در دیوارهای این اثر 20 در 20 در 4 سانتیمتر بوده که قالبی یکسان با بناهای موجود دوران صفوی دارد. از عجیب ترین مشخصه های این بنا، شالوده سنگی بنا هست. معماری سنگی بنا کامل و بی نقص بود در حدی که گمان می رود معمار آن بسیار آگاه به سازه های سنگی بوده است. قطر دیوار از ابتدا تا انتها تغییر داشته و چیدمان سنگ و ملات چنان جدایی ناپذیر بوده که تمامی فاصله بین سنگها با ملات به خوبی پر شد. کار دقیق معمار و بنا دلیلی را برای بندکشی دوباره بین سنگها نمی گذارد.

ارتفاع بیش از 9 متر دیوارها و نیز وجود برج های چهارگوشه بنا و نیز برج های نیمه در میان اضلاع شرقی، غربی و جنوبی که جنوبی کمی هم بلندتر هست و نیز سردر بیش از 15 متر با دو برج همه و همه حاکی از وضعیت امنیتی بد منطقه و اهمیت راه گذری از این منطقه است. تأمین آب از طریق چاه بوده که در داخل کاروانسرا قرار دارد و این اهمیت وجود آب در این منطقه بیابانی را می رساند. نبود قنات و تأمین آب داخلی و نیز مکانهایی برای انبار کردن آذوقه بیانگر این مطلب هست که زمانهایی رباط در محاصره نیز بود.

سردر ورودی که در طرف دیوار شمالی بوده، تماماً از آجر و احداث عصر صفوی است. دو برج متصل به سردر به محیط خارجی پانزده متر از آجر و یک گاوپهلو و جرز که حکم شمع و حمال برای دیوار دارد، در همین قسمت ساخته شد. در دو زاویه دیوار سمت راست یا مغرب دو برج و در وسط آن یک برج سنگی هست و یک شمع آجری هم در همین سمت دیده می شود. در دیوار سمت چپ یا مشرق دو برج سنگی اصلی و دو گاوپهلوی آجری متصل دیده می شود. بلندی دیوارها قریب نه متر است. بالای سر شاه نشین برجی از آجر به بلندی سه متر ساخته اند و در همانجا سه سوراخ تعبیه شده که جای ریختن روغن داغ و آب جوش بوده است.

دو متر از سر دیوار برج های اطراف قلعه از آجر ساخته شد. در داخل رباط صفه ها و عقب سر آنها طویله و اصطبل ها همه از آجر بنا گردیده و بطور کلی این رباط از حیث استحکام و استواری از رباط های مهم و نسبتاً سالم صفحات یزد و از لحاظ نقش و طرح هم استادانه و خوش کار است. یغمیش از نظر ریشه شناسی، ریشه و وجه تسمه چندان مشخص نیست ولی در کتب تاریخی یغمیش را نامی مغولی و برگرفته از آثار یغمیش شحنه اصفهان در عصر غازان خان می دانند.

این بنا شالوده ای سنگی و با ملات گل و آهک دارد. البته این شالوده اولی بنا بوده که به احتمال زیاد، به دوران حکومت ایلخانان مغول بر می گردد. ولی در دوران صفوی با آجر و افزودن چند پاپیل و پشت بند به استحکام بنا افزوده اند، از جمله سردر ورودی که با دو برج آجری و دروازه میانی ایجاد شد و برج های گوشه ای ضلع شمالی. در ضمن، در قسمتهای شرقی و غربی با دو پیلک نیم برج جهت استحکام بخشیدن به دیوارها افزوده اند. مصالح اصلی بنا بومی بوده و از سنگ لاشه منطقه هست و نیز آهک را نیز از معادن اطراف برداشت کرده اند. ولی مرمت دوران صفوی با آجر هست. کاروانسرای یغمیش در سال 1382 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 8558 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.