میراث فرهنگی پایه و اساس توسعه است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر گشته، میراث فرهنگی پایه و اساس توسعه است.

محمدرضا پهلوان، کارشناس میراث فرهنگی به بهانه 29 فروردین روز جهانی ابنیه و محوطه های تاریخی طی یادداشتی آورد: به زبانی ساده میراث فرهنگی به 2 بخش تقسیم می شود، میراث فرهنگی ملموس و مادی یا منقول یعنی آنچه قابل دیدن و لمس کردن است مانند اماکن تاریخی و گردشگری و اموال موزه ها که به آن اموال منقول نیز می گویند و بخش دیگر میراث فرهنگی ناملموس و معنوی یعنی آنچه دیده نمی شود اما وجود دارد که آیین و آداب و رسوم، فرهنگ، گویش، زبان، فولکلور، پوشاک و بطور کلی آنچه مربوط به مردم شناسی فرهنگ عامه است را شامل می شود.

شورای بین المللی ابنیه و محوطه های تاریخی (ایکوموس) که زیر نظر یونسکو فعالیت می کند، به منظور حفظ و احیای این اماکن به صورت یک سازمان یا موسسه ای غیرانتفاعی فعالیت می کند و روز 18 آوریل مصادف با 29 فروردین را روز جهانی ابنیه تاریخی و محوطه ها نامگذاری کرده است. هر کدام از اماکن تاریخی و موزه ها به مثابه ورقی از کتاب تاریخ ملل هستند. هر صفحه ای که از بین برود، این کتاب نقص پیدا و خواننده را با چالش و چندین سوال بی پاسخ روبرو می کند.

میراث فرهنگی، آلبوم خانوادگی ما و شجره نامه است، مگر می شود فردی را پیدا کرد که به گذشته و هویت خانوادگی خود چوب حراج بزند؟ اما سوال اساسی تر این است که چه مقدار مردم و متولیان حوزه توسعه شهری با این واژه ها آشنا هستند و به چه اندازه به میراث فرهنگی ایمان و اعتقاد دارند. متاسفانه باید گفت بسیاری از سوداگران که بیشتر از عوام مردم هستند از میراث فرهنگی به عنوان گنج یاد می کنند؛ این خوب است، چون در حقیقت میراث فرهنگی گنج است اما نه گنجی که قابل فروش باشد. این گنج ملی متعلق به تمام مردم است. این سرمایه پیوند گذشته با حال و آینده است. تنها از طریق همین گنج ها می شود ساخت و برقرار کرد و براساس آنچه نیاکان ما به یادگار گذاشتند، آینده ای بهتر ساخت.

میراث فرهنگی پایه و اساس توسعه است، اکثر کشورهایی که به توسعه پایدار رسیدند و سالانه درآمد کسب می کنند، بر اثر توجه به میراث فرهنگی بوده است. میراث فرهنگی زیرساخت گردشگری و صنایع دستی است؛ اگر میراثی وجود نداشته باشد مگر می شود گردشگری ایجاد کرد و آن را توسعه داد و گردشگران و توریست ها را فراخواند؟ اگر میراث و هویتی وجود نداشته باشد؛ چطور و چگونه می شود به خلق و تولید صنایع دستی و هنرهای سنتی رسید؟ البته ممکن است زرق و برق برج و باروی شهری به صورت موقت ذهن گردشگران را درگیر کند، اما عمر کوتاهی دارد و این ریشه هاست که نهایتا سر بر می آورند.

شایسته است که مبنای توسعه شهری را نیز با توجه به تاریخ و هویت در نظر بگیریم. از آنجایی که توجه به عناصر معماری با در نظر داشتن شرایط آب و هوایی، روح و روان آدمی را به آرامش می رساند به زعم کارشناسان در طراحی نماها و چشم انداز شهری، فرهنگ و هویت مانند لباسی است که بر تن می کنیم، اگر این لباس ناموزون و ناهماهنگ باشد و برگرفته از هویت و تاریخ نباشد چه اتفاقی رخ می دهد؟ تمامی اماکن تاریخی گردشگری تزیینات معماری و نقش و نقوش آثار موزه ای برگرفته از تاریخ و فرهنگ هستند و آنها بهترین الگوی فرهنگی محسوب می شوند، هر چند که برخی از نمادها و نشانه ها جنبه بین المللی به خود می گیرند که این هم ارزشمند است.

نمود فرهنگ به اشکال مختلف در تزیینات معماری، روی آثار و در و پنجره های چوبی، ارسی ها، طاق و جرزها، شیشه های رنگی که علاوه بر زیبایی شناسی به جای خود مبحثی علمی دارد، هشتی های ورودی منازل تاریخی، نشیمن گاه امنی برای رفع خستگی و تنفسی دوباره طراحی شدند. کوتاه بودن ارتفاع در ورودی خانه های تاریخی و قدیمی که وارد شوندگان را به تعظیم و احترام وا می دارد. در روزگاری نه چندان دور از داخل منازل درختان بر سر خانه و خانه داران سایه می افکندند و حالا باید سایه سنگین برج ها را بر روی درختان ببینیم و با این روند که بسا در آینده ای نزدیک این سایه شوم را بر کوهها و دشتها نظاره گر باشیم. یک بار هم که شده از خودمان بپرسیم که آیا نمی شود با در نظر گرفتن هویت و تاریخ، آینده بهتری ترسیم کرد؟

به عقیده من، دستگاه میراث فرهنگی بیش از قدرت و اختیارات خود وقت میگذارد و به قوانین حفظ و نگهداری براساس آنچه ایکوموس مصوب کرده، عمل می کند و بعضا هزینه در نظر گرفته شده برای احیای بناهای تاریخی را صرف مقابله با افراد و دستگاه های متخلف می کند؛ برای رهایی از این مصیبت چه باید کرد؟ آگاهی رسانی عمومی بویژه افکار عموم شناخت میراث فرهنگی، گذشته و نقش آن در توسعه فرهنگی تاریخی و جذب توریست، نقش بی بدیل هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی و بطور کل تمامی هنرمندان هنرهای تجسمی بویژه عکاسان در ثبت و ضبط آنچه بوده یا در حال تخریب است و انتقال آن به آیندگان، بکارگیری مدیران متخصص و متعهد در تمامی دستگاه ها چرا که میراث فرهنگی یک دستگاه فرابخشی است و حتما نباید در همه جا اثر و بنای تاریخی وجود داشته باشد.

حفظ زبان، گویش، فرهنگ، آداب و رسوم بخش مهمی از میراث فرهنگی است بویژه موزه ها که خانواده اصلی و آغوش گرم آن دسته از آثاری است که مانند فرزندی از خانواده فاصله پیدا کرده و باید یابندگان یا اهدا کنندگان را به خانواده اش هدایت کنیم؛ هر چند که قوانین و اعتبارات میراث فرهنگی برای تشویق و جذب این آثار محدود و نیاز به بازبینی دارد و ضرورت دارد که ابزار تشویقی را بیشتر کند و انگیزه مالی کافی را برای یابندگان یا اهدا کنندگان ایجاد کند. براساس آمار و ارقام ذکر شده، در ایران بیش از یک میلیون اثر و بنای تاریخی وجود دارد که قطعا آثار موزه ای چندین برابر این عدد است. منابع و معادن هر چند که زیاد باشد اما یک روز به پایان می رسد.

البته میراث فرهنگی هرگز به پایان نخواهد رسید و حتی بر ارزش آن افزوده خواهد شد و آیا روزی خواهد رسید که در اخبار نخوانیم و نبینیم که فلان بنای تاریخی شبانه با خاک یکسان و برچیده شد و حتی قبل سپیده دم تبدیل به فضای دیگری شده است؟