220 اثر فرهنگی تاریخی در خاتم یزد کشف و شناسایی شد

میراث آریا/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، 220 اثر فرهنگی تاریخی در خاتم یزد کشف و شناسایی شد.

محمدحسین عزیزی خرانقی در «ششمین نشست تخصصی بیستمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران» گفت: بررسی باستان شناسی شهرستان خاتم استان یزد با وجود مشکلات و محدودیت های ناشی از بیماری همه گیر کووید 19 در سال 1400 انجام شد.

این باستان شناس افزود: استان یزد با وجود قرارگیری در مرکز ایران میان فرهنگ های مختلف پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی در فارس، کرمان و فلات مرکزی و علیرغم پتانسیل های بالای باستان شناختی، به دلایل مختلف تاکنون کمتر از لحاظ باستان شناسی مورد مطالعه قرار گرفته و بررسی و کاوش های باستان شناختی بسیار اندکی در این استان انجام شده است.

او تصریح کرد: ظرفیت های بالای فرهنگی تاریخی استان یزد در دوران اسلامی بر همگان هویداست، ولی شرایط این منطقه از کشور در دوران تاریخی و بخصوص پیش از تاریخ کاملاً در هاله ای از ابهام قرار گرفته و جز اسامی و نام مکان های تاریخی که گواه ریشه های تاریخی آن است، آثار باستان شناختی بسیار اندکی که گویای هویت تاریخی این استان باشد کشف و شناسایی شده که دلیل عمده آن را میتوان عدم توجه به مطالعات باستان شناسی دانست که نیاز به برنامه ریزی و خواست مسئولین محلی و استانی برای انجام چنین مطالعاتی است.

عزیزی خرانقی با بیان اینکه شهرستان خاتم به دلیل ویژگی های خاص اقلیمی و موقعیت جغرافیایی دارای پتانسیل های بالایی برای استقرار انسانی از دوره پیش از تاریخ تاکنون است، افزود: ارتباط با دو استان فارس و کرمان منجر به شکل گیری شیوه های خاص زیست و فرهنگ های انسانی خاصی در منطقه شده که در شواهد باستان شناختی نیز این ویژگی ها تبلور یافته است.

این باستان شناس گفت: بررسی باستان شناسی شهرستان خاتم به منظور تکمیل نقشه باستان شناسی کشور با حمایت مالی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صورت گرفت و حاصل این پژوهش، کشف و شناسایی 220 اثر فرهنگی تاریخی شامل بناها، قلاع، قنات ها، محوطه ها و...بود.

او با اشاره به اینکه از لحاظ گاهنگاری قدیمی ترین آثار شناسایی شده در این منطقه به دوره پارینه سنگی میانی (50-40 هزار سال پیش) باز می گردد، اظهار کرد: برای نخستین بار است که آثاری با این قدمت در محدوده سیاسی استان یزد شناسایی می شود، هرچند که با توجه به نزدیکی موقعیت این محوطه ها، بیشتر میتوان آنها را تداوم سنت های پارینه سنگی جنوب غربی زاگرس و فارس دانست.

عزیزی خرانقی افزود: متأسفانه، به دلیل کشاورزی گسترده در مناطقی که پتانسیل شکل گیری محوطه های پیش از تاریخی در آنجا وجود دارد و تخریب های صورت گرفته پس از انقلاب به دلیل کشاورزی صنعتی و گسترده و توجه بیش از اندازه به کشت پسته در منطقه در ابعاد بزرگ، هیچ گونه محوطه پیش از تاریخی جز دو قطعه سفال این دوره شناسایی نشد.

این باستان شناس گفت: با توجه به شرایط اقلیمی و آثار شناسایی شده به نظر می رسد در دوره تاریخی (اشکانی و ساسانی) با توسعه فناوری ساخت قنات، نواحی مرکزی ایران ازجمله منطقه خاتم مورد سکونت قرار گرفته و از این دوران آثار متعددی شناسایی شد.

به گفته او، آثار قرون میانی اسلامی فقط دو اثر در چاهک شناسایی شد و اکثر آثار دوره اسلامی در منطقه مربوط به دوره صفوی به بعد و اوج آن در دوره قاجار است.

عزیزی خرانقی با اشاره به اینکه یکی از ویژگی های شاخص فرهنگی این منطقه وجود قلاع ارباب رعیتی متعددی در مناطق مختلف آن است، اظهار داشت: پتانسیل بالای کشاورزی در منطقه و آب فراوان حاصل از چشمه سارها و قنوات متعدد، موجب شکل گیری چنین آثاری شده که با توجه به ویژگی های کلی آن میتوان عموم این آثار را به دوره قاجار منسوب کرد.

وی در پایان گفت: هر چند پژوهش هایی صورت گرفته و برخی از این قلعه ها به دوره افشاری نسبت داده شده (توانگر مروستی 1394)، ولی شواهد معماری مستدل و شاخصی از این دوره در بررسی های اخیر برای انتساب این گونه آثار به دوره مذکور شناسایی نشد.