کشورهای دیگر هم می توانند به پرونده ثبت جهانی یلدا بپیوندند

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، کشورهای دیگر هم می توانند به پرونده ثبت جهانی یلدا بپیوندند.

ایران پرونده یلدا را از سال 1393 در یونسکو به اشتراک گذاشته بود تا به عنوان میراث ناملموس چندملیتی و مشترک با کشورهای دیگر ثبت شود اما هیچ کشوری مشارکت در این پرونده را نپذیرفت تا سرانجام این پرونده در همکاری ایران و افعانستان به یونسکو ارائه شد که در هفدهمین کمیته بین دولتها که از هفتم آذر 1401 در شهر رباط مراکش برگزار شد، پس از مباحثه بسیار رأی مثبت یونسکو را گرفت و به فهرست جهانی میراث ناملموس راه یافت. اعضای این کمیته با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی افغانستان معتقدند بودند اجرا و محافظت از این میراث در گستره جغرافیایی افغانستان با ابهام هایی مواجه است.

یلدا یکی از پرونده های پرچالش ایران بشمار می آید؛ این آیین 29 آذر 1387 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در 29 اسفند سال 1393 (19 مارس 2015) در صفحه «اشتراک گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده های چند ملیتی» به ثبت رسید تا کشورهای دیگر که اشتراکاتی در برگزاری این آیین دارند در تهیه آن مشارکت داشته باشند اما تا سال 1397 نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران در این صفحه ثبت نشد.

محمدحسن طالبیان، معاون پیشین میراث فرهنگی در سال 1397 خبر داد که پیشنهاد ثبت مشترک پرونده «شب چله» را به تاجیکستان داده است. دلیل ارائه این پیشنهاد از آن جهت بود که احتمال داده میشد در مناطقی مانند «بدخشان» و اطراف آن این آئین همچنان اجرا شود.

ایران همزمان این پیشنهاد را به افغانستان هم داده بود. طالبیان گفته بود: ما موارد مشترک فراوانی با افغانستان داریم، اما یکی از مهمترین نمونه ها همین (یلدا) است.

تاکید ایران برای پیشنهاد پرونده یلدا به صورت چندملیتی و سالها معطل نگه داشتن آن، به این خاطر بود که سهمیه کشورها در ارائه پرونده های میراث ناملموس محدود است و هر کشور در هر سال فقط یک پرونده می تواند پیشنهاد کند.

با این همه تا سال 2021 (1400) که افغانستان یلدا را در فهرست میراث ملی خود ثبت کند، کشور دیگری برای همکاری و مشارکت در تهیه و ارائه پرونده «شب یلدا/چله» با ایران اعلام آمادگی نکرد و سرانجام ایران در سال 1400 این پرونده را مشترک با افغانستان پیشنهاد کرد که به نام هر دو کشور ثبت جهانی شد.

شبان میرشکرایی، مدیر و تهیه کننده پرونده جهانی «یلدا/ چله» و دبیر باشگاه نوروز کمیسیون ملی یونسکو با اعتقاد بر این که ثبت مشترک آن در اجلاس بین المللی یونسکو به تقویت دیپلماسی فرهنگی در منطقه کمک می کند، کما این که در آینده نیز امکان اضافه شدن سایر کشورهای همسایه به این پرونده وجود دارد، اظهار کرد: ثبت مشترک این پرونده قطعا به تقویت دیپلماسی فرهنگی و گسترش صلح کمک می کند، چرا که در این پرونده ریشه های مشترک فرهنگی و آیین و رسوم زیبا و ماندگار بچشم میخورد.

او همچنین تاکید کرد: پرونده امسال به صورت مشترک با افغانستان به این اجلاس ارائه شد، اما این امکان در آینده وجود دارد تا کشورهای دیگر نیز به این پرونده بپیوندند، بنابر این ثبت این پرونده بطور حتم گسترش صلح را به دنبال دارد.

مجید خالق نیا، رایزن فرهنگی ایران در هرات و پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی بیان کرد: یقین داریم ثبت مشترک پرونده یلدا، توسعه مناسبات فرهنگی بین ایران و افغانستان را باعث می شود و به تقویت روابط فرهنگی دو ملت کمک می کند. امیدواریم در سالهای آینده نیز شاهد ثبت جهانی مواریث فرهنگی ناملموس مشترک بین دو کشور ایران و افغانستان باشیم.

شبان میرشکرایی درباره فلسفه و نمودها و عقاید سنتی جشن باستانی یلدا گفت: این جشن ماهیت تولد نور و روشنایی و به تعبیری شب تولد ایزد نور است. در واقع ایزد مهر، همان ایزد پیمان، ایزد نور و روشنایی است، در اساطیر و متون کهن ایران، فلسفه و علت برگزاری شب یلدا، توجه ویژه انسان به طبیعت، نور و روشنایی و گرما است؛ چرا که بشر در این حوزه فرهنگی از هزاره های پیشین، تاریکی و سرما را آزار دهنده و از آن به عنوان اهریمن تعبیر می کند و در این شب، تا صبح بیدار می ماند تا با شکست این اهریمن و غلبه بر آن به استقبال صبح روشن و آغاز طولانی تر شدن روزها برود.

این پژوهشگر درباره راز میوه های سرخ در سفره یلدا نیز بیان کرد: علت سرخی میوه های شب یلدا آغاز جشن روشنایی ایزد مهر است. ایزد مهر از منظر اساتید این حوزه جلوه و نمودش سرخی شفق و فلق در افق طلوع و غروب خورشید است، مانند انار، هندوانه یا سرکه و شیره و نیز میوه های متمایل به قرمز، مثل خرمالو، کدوحلوایی و همچنین خوراکی هایی چون لبو ماست که لبوی پخته را در ماست می ریزند تا آن را به رنگ قرمز درآورند که این سنت میوه ها و خوراکی های سرخ مرتبط با نشانه و سرخی ایزدمهر است.

مدیر پرونده جهانی یلدا همچنین گفت: واژه یلدا مرتبط با واژه تولد است، یلدا شب تولد مهر، روشنایی، زندگی و حرارت است، از یلدا به اسم شب چله بزرگ زمستان هم یاد می شود که تا دهم بهمن ادامه دارد و بعد از چله کوچک و سپس دوره های سنتی «اهمن» و «بهمن» و «ننه سرما» که دوره های آخر زمستان است تا فرا رسیدن نوروز سپری می شود. اصولا تمام آیین ها و عقاید هزاره های پیشین ما به طبیعت و توجه آنها به پدیده های طبیعی اطراف خود برمی گردد که از گذشته تاکنون این آیین ها و مراسم ها در ساختار و چهارچوبشان تغییری ایجاد نشده و یلدا نیز همانند سایر آیین ها ساختار خود را حفظ کرده است.

میرشکرایی با بیان اینکه توجه به خانواده یکی از ویژگی های برجسته این جشن باستانی است، به نقش زن و خانواده در برگزاری این جشن اشاره کرد و افزود: بانوان و فرزندان در این جشن نقش مهمی را ایفا می کنند؛ چرا که این جشن تاریخی یک جشن درون خانواده بوده که در طول تاریخ، مسائل اجتماعی و سیاسی تاثیری در برگزاری آن نداشته و همواره مردم در مناطق مختلف به برگزاری این جشن اقدام می کردند.