آیین سنتی مذهبی قالی شویان پس از دو سال وقفه بار دیگر جان گرفت

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، آیین سنتی مذهبی قالی شویان پس از دو سال وقفه بار دیگر جان گرفت.

آیین کهن قالی شویان در سالهای 1399 و 1400 به دلیل همه گیری ویروس کرونا برپا نشد؛ جمعیت زیاد شرکت کنندگان در این مراسم و بیم انتقال ویروس مانع از برگزاری آن شد. حالا پس از دو سال وقفه، آیین قالی شویان که ثبت جهانی هم شده، در مشهد اردهال در نزدیکی کاشان برگزار شد که جمعیت قابل توجهی هم در آن شرکت کردند.

ریشه قالی شویان

عباس تراب زاده که مسئول تهیه پرونده آیین قالی شویان برای ثبت جهانی در یونسکو بود، گفته است: در سال اول یا سوم هجری قمری، امام محمد باقر (ع) یکی از فرزندان خود را به دعوت اهالی فین کاشان برای تبلیغ به این شهر فرستادند که به دلیل محبوبیت فرزند امام محمد باقر (ع) در میان مردم، او توسط حاکم وقت به شهادت رسید. مردم کاشان پس از شهادت او، از این واقعه مطلع شدند. به همین دلیل، پیکرش را در یک قالی پیچیدند و او را کنار جوی آبی نزدیک امامزاده شاهزاده حسین بردند و غسل دادند، دوباره برگردانند و دفن کردند. پس از این جریان، برپایی آیین قالی شویان در مشهد اردهال رسم شد.

البته درباره آیین کهن قالی شویان روایت هایی گوناگونی مطرح است و برخی از محققان و نویسندگان سابقه آیین قالی شویان را در آیین های کهن ایرانی ریشه یابی می کنند یا خاستگاه و بن مایه آن را از ایران باستان می دانند، در مواردی قالی شویان را بی ارتباط با سوگ سیاوش ندانسته اند. این احتمال نیز داده می شود برخی باورها و آیین های پیشین ایرانیان در گذر زمان، با آداب و عقاید مذهبی اسلامی درآمیخته یا جایگزین شده باشد.

آیین های برگزاری قالی شویان

این مراسم در سه بخش انجام می شود: بخش اول، نماد حماسه اهالی فین است که به قصد یاری امامزاده در جنگ باحاکم وقت اتفاق افتاده، اما زمانی رسیدند که سه روز از شهادت آن امام گذشته بود. در این حال، مردم هر کدام چوبی به دست دارند و در صحن مرکز یا امامزاده سلطان علی (ع) اجتماع می کنند و گروه دوم هم در صحن شاهزاده حسین با آداب خاصی به چوب به دستان صحن مرکزی می پیوندند. پس از روضه خوانی و سینه زنی، نمایندگان روستای خاوه اردهال یک قالی پیچیده شده در پارچه مشکی را از صحن مطهر امامزاده به معتمدین و اهالی فین تحویل می دهند که نماد همان قالی مقدسی است که به هنگام شهادت پیکر امامزاده را در آن پیچیده بودند.

حاملان قالی مقدس، آن را از ایوان صفا به داخل صحن مرکزی آورده و حسین حسین گویان و با تکان دادن چوب دستی های خود که نمایش نبرد نمادین با قاتلان آن حضرت را به تصویر می کشند و سپس قالی را به سوی نهر آب کنار شاهزاده حسین می برند و آن را شست و شو می دهند. شست و شوی نمادین به این صورت است که چوب به دستان، چوب های خود را در آب برده و بر قالی می چکانند و پس از آن، اهالی فین، قالی مقدس را به صحن صفا آورده و با تشریفات خاص، تحویل خادمان امامزاده می دهند و پس از سوگواری، مقارن اذان ظهر مراسم خاتمه پیدا می کند.

ثبت جهانی آیین قالی شویان

دو اثر مهارت های سنتی در بافت فرش کاشان و آئین سنتی مذهبی قالی شویان مشهد اردهال در فهرست میراث ناملموس جهانی در سالهای 1389 و 1391 به عنوان آثار معرف و نیازمند پاسداری فوری ثبت شدند.

تراب زاده، مسئول تدوین پرونده ثبت جهانی آئین قالی شویان درباره دلایل ثبت جهانی این آیین گفته است: از شاخص های مهم آیین قالی شویان انتقال نسل به نسل، مردمی بودن و پویایی و زنده بودن آن است که در پرتوی وفاق و اتحاد اجتماعی و همدلی شکل میگیرد. از این حیث است که از این آیین یک گردهمایی صلح آمیز تعبیر می شود. همچنین حوزه های دیگر میراث معنوی از قبیل شعائر ماه محرم، تقدس آب، گاهشماری و تقویم محلی، نقش صنایع دستی و دانش بومی را در برگرفته است.

استفاده از قالی که یک عنصر فرهنگی و بومی است و از دانش و مهارت بومی برخاسته، حکایت از محبت مردم آن زمان به حضرت سلطان علی و نیز تقدس پیکر پاک آن حضرت دارد. بنابراین تمام این عوامل دست به دست هم داد تا این اثر فرهنگی قابلیت ثبت در فهرست میراث معنوی یونسکو را پیدا کرد و نهایتا در آذر 91 در فهرست آثار ناملموس سازمان علمی فرهنگی یونسکو به ثبت جهانی رسید.