چرا عصر نسخ خطی در جهان اسلام بیشتر دوام آورد؟

ایسنا/ بدنبال آخرین اخبار بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که چرا عصر نسخ خطی در جهان اسلام بیشتر دوام آورد؟

نادر کریمیان سردشتی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه در کرسی ترویجی اصول و مبانی شناخت نسخه های خطی گفت: عصر نسخه های خطی در جهان اسلام خیلی بیشتر از عصر نسخه های خطی در مغرب زمین دوام آورد و دلیل آن هم ورود دیرهنگام صنعت چاپ به کشورهای اسلامی بود. بیگمان اصطلاحات نسخه شناسی از جمله واژگانی هستند که شایسته و بایسته است تعریف جامع و مانعی از آنها بدست آورد؛ چرا که در انتساب، صحت مفهوم و کاربری و کاربرد آن در نسخه های خطی نقش کلیدی را بر عهده دارند.

او افزود: ما در این کرسی ترویجی می کوشیم برخی اصطلاحات نسخه شناسی را که در شناخت نسخه خطی مؤثر هستند، معرفی کنیم و در حد توان به نقد درآوریم، البته در معرفی اصطلاحات گاهی با مشکلات کاربردی و مفهومی روبرو هستیم که در پاره ای از موارد، مصادیق آنها با مصادیق امروزین متفاوت است و لذا برای روشن شدن مقصود اصلی به نمونه و شواهد استناد کرده ایم.

کریمیان سردشتی گفت: در شناخت اصول و مبانی نسخه های خطی نخست باید اصطلاحات را به درستی بکار گرفت و مبنا و معیار کارشناسی آن را معین کرد. بنابراین ایجاد فهرستی از اصطلاحات دقیق در ساختار نسخه شناسی از ضروریات پژوهش هر نسخه خطی بشمار می آید. بر پایه همین پیش فرض ها نگارنده سالها پیش طرح پیش نویس آن را طی رساله ای تدوین و منتشر ساخت و با عنوان «نسخه های خطی» در مجموعه نفیس سیمای فرهنگی ایران عرضه کرد.

او با بیان اینکه در طرح کلی مباحث رساله شامل کتاب سازی نسخه، کتاب آرایی نسخه، کتاب شناسی نسخه و نسخ خطی در دوره معاصر در گفتارهای گوناگون بویژه در چهار محور از جمله «کتاب سازی» و «کتاب آرایی» تدوین و تألیف شد، به تشریح هر یک پرداخت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه با بیان اینکه اصطلاح «عصر نسخه های خطی» به دوره پیش از صنعت چاپ گفته می شود (چاپ سنگی یا انواع دیگر آن) که بطور گسترده جایگزین انتقال دستی متون شد، اظهار کرد: در فرهنگ و تمدن اسلامی، عصر نسخه های خطی به دوره میان سده های یکم هجری (هفتم میلادی) تا سده های چهاردهم هجری (بیستم میلادی) اطلاق می شود و حتی با وجود این، در دوره های بعد، صنعت چاپ و تولید دستی کتاب هر دو رواج دارد.

او افزود: عصر نسخه های خطی در جهان اسلام خیلی بیشتر از عصر نسخه های خطی در مغرب زمین دوام آورد و دلیل آن هم ورود دیرهنگام صنعت چاپ به کشورهای اسلامی بود و از آنجا که صنعت چاپ در اوایل سده 15 میلادی در اروپا اختراع، اما فقط از میانه سده نوزدهم/سیزدهم در خاورمیانه بطور خیلی گسترده بکار گرفته شد، بنابراین شمارگان نسخه های خطی تمدن اسلامی خیلی بیشتر است.

کریمیان سردشتی همچنین گفت: عصر نسخه های خطی را به لحاظ اهداف کاربردی میتوان به چندین دوره عمده شامل دوره نخست از اوایل دوره اسلامی (امویان، دوره عباسیان، دوره فاطمیان، سامانیان، غزنویان)، دوره دوم (سلجوقیان، عثمانی، ایوبیان، ممالیک، امویان اندلس و اروپا)، دوره سوم (مغول و ایلخانیان تیموریان، سلاطین هند)، دوره چهارم از اواخر دوره اسلامی (عثمانی ها، صفویان، مغولان کبیر (گورکانیان)، قاجار) تقسیم کرد.