چند پرسش و پیشنهاد پس از قطع بیش از یکصد درخت کهنسال در باغستان سنتی قزوین

ایسنا/ این خبر پیرامون چند پرسش و پیشنهاد پس از قطع بیش از یکصد درخت کهنسال در باغستان سنتی قزوین برای شما نوشته شد.

به دنبال قطع بیش از یکصد درخت کهنسال در باغستان سنتی قزوین که در فهرست آثار ملی ثبت شده است، تشکل های مردم نهاد حامی محیط زیست و میراث فرهنگی قزوین بیانیه ای را به منظور حفظ باغستان و جلوگیری از تکرار اقدامات مشابه منتشر کردند.

باغستان سنتی قزوین چند سالی است که به بهانه توسعه شهری و کاهش بار ترافیک مورد تعرض قرار گرفته و هر بار برای احداث پل و جاده، از دل آن تعدادی درخت قربانی می شود. پل امام رضا (ع) یکی از پلهایی است که این روزها تهدید جدی برای این میراث طبیعی بشمار می آید و با وجود اینکه شورای عالی شهرسازی و معماری در سال 1398 ادامه ساخت این پل را که از میان باغستان عبور می کند، متوقف کرده است اما همچنان شهرداری برای ادامه روند ساخت و ساز این پل، پیگیری های لازم را انجام می دهد.

در پی این پیگیری ها، نیمه شب چهاردهم خرداد (1401) گروهی از عوامل اجرایی پروژه کمربندی شهر با دستگاه ها و ادوات شهرداری به جان درختان باغستان افتادند و تعدادی از آنها را قطع کردند. این عملیات با دستور شبانه دادستان و اعتراض شدید استاندار قزوین متوقف شد، اما چندی طول نکشید که دوباره به باغستان سنتی قزوین شبیخون زدند؛ فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که نشان میداد نیمه شب دوازدهم شهریور (1401) عده ای مخفیانه حدود 120 درخت کهنسال و بارور باغستان را قلع و قمع کردند. عاملان به شاهد ماجرا گفته بودند که با مجوز و از سوی شهرداری دست به این اقدام زده اند اما شهرداری قزوین اعلام کرد که این بار نقشی در قطع درختان باغستان نداشته است.

علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین اعلام کرد که پیگیری های قضایی را آغاز کرده اما هنوز نمیداند که مسببین این ماجرا چه کسانی هستند.

به دنبال این ماجراها تشکل های مردم نهاد محیط زیست و میراث فرهنگی قزوین که همیشه به وضعیت باغستان معترض هستند، بیانیه ای را منتشر کردند که نسخه ای از آن نیز در اختیار قرار داده شد. در بخشی از این بیانیه خطاب به استاندار قزوین، شهردار قزوین و مدیران اداره های میراث فرهنگی و گردشگری، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، محیط زیست و سازمان آب منطقه ای استان قزوین، نمایندگان مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی و نمایندگان شورای اسلامی شهر قزوین این پرسش ها مطرح شده است:

«1. کدام تفکر بجای روی آوردن به حمل و نقل عمومی، مدام در شهر و از دل باغستان، رینگ ماشین رو احداث می کند؟

2. کدام تفکر «بوستان باراجین» را بدون تطابق اقلیمی که به سبک سرزمین های اروپایی بزک شده است، بر باغستانی ترجیح می دهد که به عنوان آبخوان نقش سیل بند را ایفا می کند، که ریە تنفسی شهر است که حریم حفاظت شهر از گردوغبار است که کمربند سبز شهر است که میراث ملی است که محل تولید است که محل ارتزاق و اشتغال و فعالیت است که تاریخ و هویت اجتماعی شهر و نماد هوش و تمدن مردم ایران است و به شهادت کارشناسان داخلی و خارجی، در دنیا منحصر بفرد است؟

3. چه رویکردی موجب می شود تا بر بستر رودخانە تاریخی باراجین که آب آبخوان را تأمین و 900 هکتار از باغستان را آبیاری می کند، جاده بسازیم؟

4. چرا در این شهر، برای عبور ترافیک ملی، دل باغستان شکافته می شود و خلاف مصوبە صریح بالادستی، بر محور نسیم شمال ترافیک بارگذاری می شود؟

5. چرا به مصوبە کنارگذر جنوبی قزوین در بیرون (جنوب) باغستان، به بهانە کمبود بودجە دولت کاملا بی اعتنایی می شود؟ درحالی که طی همین سالها جاده های بسیاری در کشور و در استان احداث شده اند؛ برای نمونه در سفر اخیر رئیس جمهور برای جادە الموت ـ تنکابن بودجه درخواست و تأیید شده است.

6. آیا همە این مسائل و بسیاری مسائل دیگر از این دست، متأثر از سوداگری و رانت خواری در حوزە زمین نیست؟

7. چرا در تدوین ضوابط عرصه و حریم باغستان، باغداران و کنشگران و متخصصان حوزە باغستان به مشارکت گرفته نشده اند؟ بدون شک، اگر رویکرد مدیریت شهر و استان از حکمرانی به حکمروایی تغییر نکند، نه تنها باغستان، بلکه تمامی سرمایه های تاریخی، اجتماعی و زیستی این شهر نابود خواهد شد.

8. طرح جامع اجرایی حفاظت و احیا کجاست؟ آن هم قریب به 17 سال پس از استخدام شرکت مشاور برای باغستان در شهرداری و از محل عوارض مردم شهر اعلام کنید که بعد از نابود کردن بخشهای نزدیک به شهر، برای باقی باغستان کدام تدبیر اندیشیده شده است؟ کدام طرح در دست انجام است؟

در بخش دیگری از این بیانیه که در اعتراض به نحوه برخورد با باغستان سنتی قزوین است، راهکارهایی برای توقف تخریب و بازگشت به دوران رونق این باغستان پیشنهاد شده که به شرح زیر است:

«1. به رسمیت شناختن مردم در تعیین سرنوشتشان، از استاندار قزوین تقاضا داریم به اصل گفت و گو با مردم و مدیریت مشارکتی قائل باشند و حضور نمایندگان ذی نفعان خصوصی و عمومی باغستان را در شورای باغستان به رسمیت بشناسند.

2. نقطه گذاری فیزیکی محدودە باغستان سنتی قزوین منطبق بر نقشە مصوبە ثبت ملی و حرایم ضروری آن.

3. توقف طرح های توسعه که بر عرصە ثبتی باغستان در حال اجراست و عموما مطالعات محیط زیستی و اقتصادی اجتماعی ندارند و در زمان شروع نیز مجوزهای قانونی و معتبر را نداشته اند.

4. توقف طرح های در دست اقدام که موجب تخریب باغستان خواهد شد و الزام مطالعات محیط زیستی و اجتماعی، از جمله طرح توسعە ایستگاه راه آهن در باغ های جنوبی باغستان. ذکر این نکته ضروری است که اگر مدیران نگاه پایدار در توسعە شهر را مدنظر قرار دهند، می توانند برای توسعە ایستگاه و نمونه های مشابه، بجای ورود به باغستان، از زمین های شهری استفاده کنند.

5. توقف برداشت های رسمی و غیررسمی و نیز دولتی و غیردولتی از حقآبە رودخانه های باغستان.

6. تدوین و پیگیری برنامە جامع حفاظت و احیا: طبق اصل 123 قانون اساسی و مصوبە مجلس در سال 1398 و همچنین طبق تصریح مصوبە شورای عالی شهرسازی و معماری در سالهای 1394 و 1398، تدوین چنین طرحی وظیفە سازمان های مدیریتی استان است، از جمله سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.

البته به دلیل حضور و مسئولیت سایر سازمان ها، طبیعی است که چنین طرحی باید با دخالت و نظارت استانداری قزوین و با محوریت باغداران و متخصصان و کنشگران حوزە باغستان، تدوین، تأیید و اجرا شود. تمام مطالعات دو دهە اخیر، از جمله مطالعات توسعە راهبرد شهری، مطالعە دفتر توسعە استراتژیک ریاست جمهوری، مصوبات فرادست شورای عالی شهرسازی و معماری، مطالعە شورای مشورتی شمس، پژوهش های دانشگاهی و مجموعە مطالعات سمن های تخصصی اذعان می کنند و نشان می دهند که برای بقا و احیای باغستان کمبود راهکار وجود ندارد، بلکه یک طرح جامع اجرایی تحت مدیریتی منسجم و تکلیف به نهادهای مرتبط الزام است.

در اینجا با اشاره به عبارتی که در مطالعات راهبردی توسعە «شارستان» آمده است، بسنده می کنیم: «به نظر می رسد برای احیای باغستان، کمبود طرح (راهکار) وجود ندارد، آنچه نیست، ارادە مدیریتی است.» در این زمینه پیشنهاد ما این است که در کمیتە تدوین طرح حفاظت و احیای باغستان، علاوه بر نمایندگان چهار رودخانه، حداقل دو نماینده به انتخاب باغداران و سه نماینده از کنشگران حوزە باغستان از افراد غیر ذی نفع حضور داشته باشند.

7. دعوت از دو نماینده از تشکل های مردم نهاد به کارگروه های تخصصی مربوطه مطابق «بند ب مادە پنج دستورالعمل شورای برنامه ریزی استان»

این بیانیه از سوی انجمن های توسعە حیات شهر، انجمن تخصصی باغستان سنتی قزوین، انجمن جنبش سبز باغستان، انجمن معماری و احیای بافت تاریخی استان قزوین، انجمن پاسداشت از آیین ها و مشاهیر سرزمین کهن، انجمن شهروندیار کاسپین، کانون پویش توسعە پایدار شهر قزوین، انجمن فرهنگ قزوین (افق)، گروه رفتگران طبیعت استان قزوین، انجمن حامیان عشق به طبیعت و حیوانات غزال (حامیان عشق)، کانون طبیعت و اندیشه، انجمن اسلامی مهندسان استان قزوین و جنبش (نه) به سیگار تهیه و منتشر شد.