شهرهای ایران زمین به پیشواز سیزده دیگری می روند
بهار و نوروز کم کم رو به پایان می گذارد و 13 روز تعطیلی به دور از کار و درس تمام می شود. دوباره آغاز کار است و شور و شوق به زندگی و پویایی. روز طبیعت از راه رسیده و منتظر است که مردم ایران با هنر و عشق بی پایان به استقبالش روند، به دامان طبیعت زیبا پناه ببرند و به اصطلاح نحسی را از خود و کاشانه خود دور کنند. سیزده بدر در ایران باشکوه خاصی برگزار شده و مردم در این روز به تفریحات خاصی می پردازند تا پس از غروب به خانه ها بازگردند و آماده شروعی تازه شوند. با ما در مقاله فلسفه سیزده بدر همراه شوید تا زیبایی های این مراسم برایتان بگوییم و شما را با آداب و رسوم سیزده بدر آشنا کنیم.
فلسفه روز طبیعت
بسیاری از مردم به نحسی عدد سیزده اعتقادی ندارند و عددی خاص را در سرنوشت خود مؤثر نمی دانند، اما این باور که در قدیم عدد سیزده را خوش یمن تلقی نمی کرده اند، شاید به این دلیل باشد که در طالع نمای نجومی، قدما معتقد بودند که آسمان دوازده برج دارد و هر تولدی که صورت می گیرد، دارای ستاره ای در یکی از دوازده برج است و بنابراین اینکه کدام ستاره در کدام برج قرار گرفته، طالع و خوی فرد متولد شده شکل می گیرد و خارج از دوازده برج که عدد سیزده بوده، نحس بشمار می آمده است. در هر حال، اکنون دیگر نحسی عدد سیزده مورد پذیرش همگان قرار ندارد و بیشتر جنبه خرافی دارد. گروهی از مردم معتقدند که برای دور کردن نحسی این روز باید از خانه خارج شوند. در روز طبیعت، سبزه های سبز شده را به آب روان می سپارند و خوراکی های باقیمانده نوروز به مصرف می رسند. مردم ایران باستان معتقد بودند که جمشید شاه روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم، خیمه و خرگاه برپا می کرد و بار عام می داد. چندین سال متوالی این کار را انجام داد که در نتیجه سیزده بدر در ایران شکل گرفت.
آداب و رسوم سیزده بدر در شهرهای ایران
اصفهان دیدنی
آداب و رسوم سیزده بدر از دیرباز در استان اصفهان برپا می شده و مردمش مانند مردم سایر نقاط کشور در این روز از صبح خروس خوان و پس از طلوع خورشید از خانه ها خارج شده، به کنار جوی و چشمه های آب روان و در کنار زاینده رود، جایی که کوهی در مقابلشان قرار داشت، می رفتند و در اکثر مواقع کوه صفه را برای گذراندن این روز انتخاب می کردند و تا شامگاه، آیین های مختلفی را برای گذراندن یک روز شاد در طبیعت انجام می دادند و برخی از این مراسم ها از جمله سبزه گره زدن و به آب سپردن سبزه، از قدمتی چندین ساله برخوردار هستند. خانواده های اصفهانی با نهایت دقت سبزه ای که در شب عید سبز کرده بودند را از منزل خود خارج کرده و در کنار جوی و چشمه های آب روان می گذاشتنند و با صدای بلند می گفتند: «سبزی و خرمی تو از من، زردی و رنجوری من از تو» و سبزه ها را قبل از هر کاری دختران مجرد گره ای به آن می زدند تا به برکت آن بختشان باز شود و بعد سبزه ها را مشت مشت کنده و در آب می ریختند. مردم اصفهان در هنگام حضور در روز طبیعت نیز خوراکی های مختلف مانند گندم و شاهدانه بو داده، تخم مرغ هفت رنگ و آجیل و شیرینی که از عید باقی مانده بود را با خود برده و تا زمانیکه در طبیعت حضور داشتند، با خنده و شادمانی در کنار قوم و خویش هم از آن ها می خوردند.
شیراز تاریخی
در روز طبیعت، بسیاری از مردم بساط پخت و پز و تفرج را در زیر هر درختی که بیابند پهن می کنند، هلهله کودکان، بازی نوجوانان، گفت و شنود زنان و بزرگترها صحنه هایی است که بسیار در سیزده بدر دیده می شوند. در شهر شیراز مرسوم است که روز دوازده فروردین همه وسایل تهیه می شوند و هرچه از شیرینی ها و آجیل ها باقی مانده برای صبح سیزده آماده شده که البته همراه آن سرکه و کاهو نیز هست. صبح سیزده فروردین همه دسته دسته عازم کوه و باغ های اطراف شیراز می شوند و براساس فلسفه سیزده بدر معتقدند در روز طبیعت نباید در خانه ماند، زیرا این روز نحس و بدیمن هست. این روز، پیش از طلوع آفتاب و تا پاسی از شب ادامه دارد و عصرش ویژه سبزه گره زدن دخترهاست که در واقع برای گشایش بخت خود این کار را می کنند و ترانه هایی می خوانند.
مشهد مقدس و رویایی
برخی مردم شهر مشهد روز سیزده فروردین را نحس می دانند و بر این باورند که در این روز بایستی از خانه خارج شد و در دشت و چمن به گردش و شادی پرداخت. از این رو، صبح روز سیزدهم به سبزه زار و باغ و چمن می روند و به شادی می پردازند. برخی دختران دم بخت برای گشودن بخت خود و پیدا کردن همسر مناسب رو به قبله می نشینند و سبزه گره می زنند و می گویند: «سیزده بدر، چارده به تو، سال دگه خنه شو، هاکوت کوتو هاکوت کوتو!» سپس، کمی شیرینی در پای سبزه ای که گره زده اند، می ریزند و از آنجا دور می شوند. در این روز ناهار را در باغ و سبزه زار می خورند و آنچه آجیل و شیرینی از عید باقی مانده، در آن روز مصرف می کنند.
کردستان سرفراز و ماندنی
بانوان کرد از چند روز قبل، مقدمات طبخ دلمه که متداول ترین غذای کردها براساس فلسفه سیزده بدر است را فراهم می کنند. کردستانی ها روز سیزده فروردین، صبح از خانه خارج شده و دسته جمعی همراه با اقوام نزدیک به طبیعت خارج از شهر یا روستاهای اطراف می روند. البته برخی خانواده ها نیز از رسم متداول منطقه عدول کرده و در طبیعت اقدام به افروختن آتش و طبخ کباب ماهی یا کباب مرغ و کوبیده می کنند. در این روز دشت ها و کوه های اطراف شهر سنندج مملو از جمعیتی می شوند که برای گذراندن آخرین روز تعطیلات نوروزی به طبیعت روی آورده اند. جوانترهای خانواده به بازی و تفریح پرداخته، مردان گرم صحبت می شوند و زنان نیز به اطراف رفته و اقدام به کندن گیاهان خودرو و داروهای سنتی می کنند، زیرا گیاهان محلی آبپز شده از پرطرفدارترین غذاهای مردم استان کردستان در فصل بهار هستند. از جمله رسوم سیزده بدر در کردستان این بوده که مردم قبل از بازگشت به خانه اقدام به جمع کردن سیزده سنگریزه، دعای رفع نحسی و پرتاب سنگریزه ها به پشت سر می کنند، چرا که عقیده دارند با پرتاب این سنگریزه ها به پشت سر و همزمان خواندن دعا، موجب رفع نحسی و مشکلات می شوند. از دیگر آداب و رسوم سیزده بدر نیز گره زدن همزمان سبزه، دعا کردن و در نهایت آن را به آب سپردن است، زیرا بر طبق فلسفه سیزده بدر این باور وجود دارد که جوانان و افراد مجرد در صورت گره زدن سبزه و دعا کردن در سال جدید به آرزوی خود می رسند.
پایتخت ایران زمین و سیزده بدر
روز سیزده، برای خانواده های تهرانی روز آخر تعطیلات نوروزی به حساب می آید و باید از فردای آن روانه کار شده و به زندگی عادی خود بازگردند. این روز، مبارک یا شوم در خارج از خانه و در دامن طبیعت سپری می شود و از یکی دو روز مانده به سیزده، خانم ها بساط خوردنی ها را فراهم می کنند، کاهوی مفصلی تهیه کرده، مقداری سکنجبین می پزند و اسباب غذا را جور می کنند. علاقه مردم به این پیک نیک به قدری است که حتی عده ای صبحانه را هم در خارج از خانه و در کنار جوی آب و دامن سبزه صرف می کنند. یکی از مهمترین کارهای صبح روز سیزده بدر در ایران، به آب سپردن سبزه عید است. این سبزه براساس فلسفه سیزده بدر، تمام شر و بدی را از خانه می گیرد. آن را به آب روان می اندازند و دو مرتبه از روی جوی آب می پرند و اعتقاد دارند که ناراحتی و مشکلات خانه با این سبزه از آن ها دور می شود. کسانی که دست و دلباز باشند، هرگز هنگام کشیدن غذا لقمه همسایه را فراموش نمی کنند و حتی به اندازه یک نعلبکی هم شده از آش خود به همسایه صحرایی خود تعارف کرده و آن ها که خسیس باشند، حلقه وار می نشینند و بدون نگاه کردن به دیگران غذا می خورند تا مجبور به تعارف نشوند.
اهواز دیدنی
اهوازی ها در روز سیزده بدر در ایران، از خانه بیرون می روند. در همه شهر و روستاها عشایری این منطقه، خانواده ها به صورت گروهی، گاه چند خانواده با هم غذای ظهر را آماده کرده و آجیل و خوردنی های سفره هفت سین را با خود برداشته و به دامان صحرا و طبیعت می روند و سبزه هفت سین را با خود برده و به آب روان می سپارند. شوخی و بازی، دویدن، تاب خوردن و در هر حال شاد بودن از ویژگی های روز سیزده بدر است. سیزده بدر، جشن واقعی بهار هست. طراوت و سرسبزی به طبیعت بازگشته و طبیعت نیز مردم را به سوی خود می خواند. از آیین های خاص این روز در شهر اهواز گره زدن سبزه بوده که بیشتر ویژه دخ‍ت‍ر ان دم بخت هست. در این روز مردم سبزه ها را گره زده به ن‍ی‍ت اینکه درد و ب‍لا را همراه آن گره می زنند، داخ‍ل آب روان می اندازند، چ‍ون براساس فلسفه سیزده بدر ن‍گ‍ه داش‍تن سبزه در آن روز ش‍گ‍ون ندارد. در برخی مناطق سبزه ها را سیزده گره یا سیزده سبزه ر ا به هم گره می زنند و در برخی نقاط نیز هنگام ب‍رگ‍ش‍ت‍ن از سیزده بدر هر ش‍خ‍ص‍‍ی سیزده سنگ ک‍وچ‍ک را به پشت سر خود پرتاب می کند و آخرین سنگ را که می اندازند می گویند، نحسی سیزده تمام شد.
گیلان سرسبز
مردم استان گیلان این روز را با سرور و شادی دسته جمعی در میان سبزه زارها می گذرانند، غذاهای سبزی دار می خورند، سبزه های نوروز را به آب روان می سپارند و به کنار رودخانه می روند و هفت دانه سنگ ریز در آب می اندازند و با انداختن هر سنگ آرزویی برای سال جدید می کنند. دختران گیلانی براساس فلسفه سیزده بدر با شوخی و مزاح، سبزه های دشت و دمن را گره می زنند تا برایشان پیوند زندگی در پی داشته باشد و به خانه بخت بروند. در روز سیزده بدر بازار بازی های سنتی و محلی مانند تاب بازی، اسب دوانی، بندبازی، کشتی گیله مردی و دیگر بازی ها و نمایش ها نیز در گیلان گرم هست. بازارهای محلی نیز در سیزده بدر در ایران در اکثر مناطق استان گیلان برپا هستند. دست فروشان با طبخ کباب، فروختن چای، کاهو، تنقلات، تخمه، توپ بازی، بادکنک و بادباک و سایر مایحتاج مردم در این روز کاسبی می کنند.
ورود به همگردی