عدم مهاجرت روستاییان با تکیه به صنایع دستی در استان سمنان

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون عدم مهاجرت روستاییان با تکیه به صنایع دستی در استان سمنان برای شما نوشته شده است.

استان سمنان به واسطه اقلیمی که دارد یعنی قرارگیری در شمال و کوهپایه های جنوبی البرز و در جنوب به شمال دشت کویر، صنایع دستی و مناطق گردشگری ویژه ای دارد که هرکدام مزیت و ویژگی خاصی برای جذب گردشگر و ایجاد ثروت و ارزش های اقتصادی بشمار می روند.

عمدتاً در مناطق سردسیر تر استان سمنان شاهد دست بافت هایی هستیم که مانند کلاه گوشی از کرک بز و میش، نمد، نمد چوغا (لباس چوپانان که شبیه شنل است)، دست و پاپیچ ها و هستیم و از لحاظ خوراکی ها نیز به مواردی مانند لبنیات بسیار چرب و گرم مانند قیماق، سرشیر و آروشه و… بر می خوریم که نشان می دهد چقدر تولیدات این استان با اقلیمی که در آن زندگی می کند، مترادف است.

داشته های استان سمنان در بخش صنایع دستی

از سوی دیگر در جنوب و مناطق کویری استان سمنان نیز مواردی مانند انواع نان های مقوی مثل سر قلیفی، چوزمه، پیچو، گلیم ها و فرش ها را برای زندگی کویری و عشایری به چشم می خورد که از همان نوع زندگی بر می آید در نتیجه باید گفت تنوع ارزش های میراث ملموس و غیرملموس و همچنین گردشگری و صنایع دستی در استان سمنان بسیار غنی است.

حالا اما دولت سیزدهم با توجه به اینکه خشکسالی رمقی برای کشاورزی و دامداری نگذاشته و همچنین استان سمنان از لحاظ صنعتی نیز به صورت متوازنی توسعه نیافته یعنی شرق عمدتاً از توسعه محروم و غرب مرکز توسعه صنعتی است، توجه به حوزه گردشگری و صنایع دستی به خصوص با توجه به تردد سالانه 20 میلیون زائر رضوی از استان سمنان در کانون توجهات قرار گرفته است.

امروز بسیاری از روستاهای جنوب شرقی استان سمنان در پس این فقدان آب و کار خالی از سکنه شده و هیچکس بهتر از استاندار سمنان این موضوع را درک نمی کند که وقتی منطقه ای خالی از جمعیت شود یعنی امنیت از آنجا می رود، شاهد بیابانزایی خواهیم بود، سرازیر شدن جمعیت به سمت شهرها خود داستانی مجزا است، مسائل اجتماعی در پی این تخلیه روستاها پدید می آید و ده ها مورد دیگر که مطلوب دولتی ها نیست رخ خواهد داد در نتیجه امروز بیش از هر زمانی نگرش دولتی ها به سمت روستاها و تاکید بر گردشگری و صنایع دستی معطوف شده است.

شناساندن ظرفیت های صنایع دستی

مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان در راستای سیاست های تقویت گردشگری و صنایع دستی استان از ایجاد شب بازار صنایع دستی با مشارکت دستگاه های اجرایی مرتبط، پیگیری ادامه اجرای موزه بزرگ سمنان، اجرای فاز سوم بازارچه صنایع دستی سمنان و پیگیری تحقق مطالعات مدیریت گردشگری جنگل ابر خبر داد و گفت: استان سمنان پتانسیل های متعددی دارد و برای معرفی تمامی ظرفیت های گردشگری و صنایع دستی استان، راه اندازی سایت جامع گردشگری استان در دست اجراست.

حمید رضا دوست محمدی ضمن اشاره به تهیه اطلس خوراکی های استان سمنان افزود: هنری کردن محصولات و بازاریابی نوین از جمله اهداف راه اندازی این هنرستان برای تربیت نسل جدید علاقمند به صنایع دستی و هدایت هنرمندان فعال این رشته است.

وی با اشاره به شناساندن ظرفیت های گردشگری استان سمنان نیز بیان کرد: اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته برای مثال در سال جاری اکپسو دبی را در پیش داشتیم که تبلیغ و ترویج و اشاعه داشته های فرهنگی، معرفی جاذبه های تاریخی و طبیعی و صنایع دستی بصورت سه زبانه، معرفی جاذبه ها و پتانسیل های سرمایه گذاری با بهره گیری از محتوای دیجیتالی و فیزیکی و برقراری لایوهای اینترنتی از مراسم معنوی از جمله برنامه های در نظر گرفته شده برای شرکت در آن بوده است.

بازارچه صنایع دستی در سمنان

مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان همچنین با بیان اینکه عملیات اجرایی بازارچه دائمی و فروشگاه صنایع دستی استان سمنان با هدف محصور کردن کارگاه و تکمیل سازه بتونی پروژه در دست اجرا است، تاکید کرد: برگزاری جلسه هماهنگی جانمایی احداث بازارچه های صنایع دستی در شهرستان میامی، شاهرود و… از دیگر اقدامات این حوزه بوده است تا بتوانیم در زمینه صنایع دستی اقدامات بهتری را صورت دهیم.

دوست محمدی همچنین با بیان اینکه در نخستین جلسه از پنجمین شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی، شهرهای مهدی شهر و کلاته خیج توانستند به عنوان شهر ملی صنایع دستی ثبت شوند، گفت: در این جلسه پرونده مربوط به روستای ابرسج در رشته نمدمالی از استان سمنان نیز مطرح شد که این پرونده تا کسب استانداردهای مورد نظر به صورت مشروط ثبت شد که گام های اساسی برای توسعه صنایع دستی خواهند بود.

اخذ اعتبارات برای پروژه ها

همچنین در سایت میراث فرهنگی استان سمنان نیز آمده است: یک هزار و 200 میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل زیرساخت های میراث فرهنگی و گردشگری، احداث، تکمیل، تجهیز، مرمت موزه ها و کاخ موزه ها و مرمت و ساماندهی بافت ها و بناهای تاریخی استان سمنان از محل اعتبارات سفر رئیس جمهور به استان اختصاص یافت همچنین برای اجرای پروژه های احداث، تکمیل، تجهیز، مرمت موزه ها و کاخ موزه های استان نیز 500 میلیارد ریال از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور در سالهای 1401 و 1402 اختصاص یافت.

این پروژه ها شامل تکمیل ساختمان موزه بزرگ استان سمنان، تکمیل و بروزرسانی سیستم و شبکه حفاظتی و امنیتی و مرمت موزه باستان شناسی گرمابه پهنه سمنان، موزه باستان شناسی اقوام گرمسار، موزه مردم شناسی شاهرود، موزه چهلستون سرخه، خانه لطفی دامغان و موزه های خصوصی استان سمنان شامل موزه باغ امیر سمنان، مهر و سکه سمنان، موزه قاطول، موزه عشایری ایل سنگسر، موزه فسیل مهدی شهر، موزه آب شاهرود و موزه روستایی خیج است.

برای تکمیل زیرساخت های میراث فرهنگی و گردشگری در سطح استان، اجرای پروژه های بازنگری مطالعات و تأمین زیرساخت های منطقه نمونه گردشگری آبگرم، تهیه مطالعات مدیریت گردشگری جنگل هیرکانی ابر، کمک به تکمیل زیرساخت های شهر نمونه گردشگری بین المللی شهمیرزاد، ساخت و نصب تابلوهای معرفی آثار تاریخی، طبیعی، روستاهای هدف و شهرهای نمونه گردشگری و تکمیل بازارچه و فروشگاه دائمی صنایع دستی استان سمنان 500 میلیارد ریال از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سالهای 1401 و 1402 اختصاص یافت.

خیلی دیر و کم اثر

اما آنطور که یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی می گوید برای این کار بسیار دیر شده و زیرساخت های توسعه گردشگری و صنایع دستی نیز در حال مبتلا شدن به همان سرنوشت صنایع هستند و در این بستر نمی توان چندان هم به آینده خوش بین بود.

مهرداد کریمیان با بیان اینکه به تازگی میراث فرهنگی به فکر ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی در استان سمنان شده اما بازهم تمرکز این بازارچه در مرکز استان است دقیقاً همان کاری که ما در توسعه صنعتی نیز انجام دادیم و نگذاشتیم که اعتبارات صنعتی بجز گرمسار و سمنان در دیگر شهرستان های استان جذب شود، می افزاید: بیشترین داشته های صنایع دستی و گردشگری که ما درباره مزیت های اقتصادی آن صحبت می کنیم در روستاها قرار دارند و نه مرکز استان و شهرهای بزرگی مانند شاهرود و دامغان؛ لذا راهکار در پیش گرفته شده توسط میراث فرهنگی نمی تواند حداقل برای روستاها نفعی داشته باشد.

وی با بیان اینکه هیچ مرکزی برای عرضه تولیدات روستاها در استان سمنان فعلاً وجود ندارد، بیان کرد: مشکل عمده صنایع دستی ما در استان سمنان تولید نیست بلکه بازار است و این موضوع را بعد از سه دهه به تازگی مسئولان ما متوجه شده اند اما هم دیر است و هم برای برون رفت از آن اشتباهاً تصمیم گیری شده است ما اگر قرار است صنایع دستی را برای ترویج گردشگری اقتصادی و کمک به روستاها در برنامه داشته باشیم چرا باید میلیاردها تومان برای ساخت بازارچه با معماری مدرن و با زرق و برق فراوان در مرکز استان هزینه کنیم؟ آیا نمیتوان به جای آن ده بازارچه روستایی برای اشتغال و تقویت روستاها ساخت؟

هدف روستاها باشد نه شهرها

یک کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه سیاست دولت در ترویج صنایع دستی در سطح استان درست است اما نباید منحصر به شهرها باشد، گفت: سیمای اقتصادی استان به دلیل اقلیم آن سابقاً به این شکل بود که روستاها مولد و شهرها مصرف کننده محصولات تولیدی روستاها بودند اما امروز متأسفانه شرایط عوض شده و در پس خشکسالی های متعدد و خالی شدن روستاها، این شهرها هستند که به تولیدگر و روستاها به مصرف گرایی گرویده اند.

سید رضا طباطبایی با بیان اینکه برای بر هم زدن این موازنه باید دید که امروز روستاهای استان چه دارند دولت اعتقاد دارد حال که کشاورزی و دامداری در استان عملاً دیگر کارایی ندارد و جز ضرر چیزی را عاید باغداران و دامداران و… نکرده، روی به سمت صنایع دستی و گردشگری آورده اند ما نیز قبول داریم که صنایع دستی و گردشگری استان آنقدر گران سنگ است که بتواند به صورت کلی بار مزیت اقتصادی و ارزش های اقتصادی استان را به دوش بکشد اما اگر فکر کنیم که گردشگر بدون زیرساخت و تلاش می آید و به ما پول می دهد در اشتباه هستیم.

وی با بیان اینکه گردشگر مانند سرمایه گذار است یعنی خودش معمولاً نمی آید بلکه باید برای سفر و پول دادن ترغیب شود، افزود: این موضوع نیز مانند سرمایه گذاری نیاز به تقویت زیرساخت ها، ایجاد مشوق ها، ایجاد جذابیت ها، ترغیب و… دارد که متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی صورت نگرفته است برای مثال می گوییم که دست بافته های کلاته خیج ثبت ملی شده اند سوال من این است که آیا در فروشگاه های شاهرود و سمنان این محصولات ارائه می شوند؟ حال که نمی شود چرا به جای اینکه محصولات را به بازار بیاوریم، بازار را به منطقه بومی تولید نبریم؟

بازار را به روستا ببریم نه اینکه تولیدات روستا را به مرکز استان بیاوریم

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه صنایع دستی و گردشگری مزیت ویژه اقتصادی استان سمنان است اما برای ترویج و توسعه آنچه کرده ایم؟ آیا با ساختن یک بازارچه در مرکز استان می توانیم بگوییم که روستاهایمان را تقویت می کنیم؟ گفت: اگر هدفمان روستاها هستند به جای اینکه محصولات را به بازارچه مرکز استان بیاوریم باید بازارچه را به روستاها ببریم سپس گردشگر را جذب کنیم تا روستاهایمان از بن بست خارج شوند.

طباطبایی با بیان اینکه بهترین تولیدات روستایی در کالپوش تولید می شود اما چرا هر سال نصیب دلالان شده است، تاکید کرد: وقتی روستایی محصولی را تولید می کند اما بازاری ندارد از سوی دیگر روستاها در بن بستی قرار دارند که برنامه ای هم برای ترویج گردشگری در آنها وجود ندارد، مجبور می شوند که محصولات را به دلالان بفروشند تا به نام دیگر استان ها عرضه شود اما آیا این امر باعث می شود که روستا توسعه یابد؟

وی با بیان اینکه میراث فرهنگی باید در کنار تمام اقداماتی که می کند دست از بومگردی های بدون برنامه روستایی بردارد زیرا اینها بدون ترویج گردشگری، بدون تعیین راهبردهای گردشگری و… فایده نداشته و فقط جوانان بیکار روستایی را به جوانان بیکار بدهکار به وام و بانک و… بدل می سازد، افزود: مشکل بازار محصولات صنایع دستی با ایجاد بازارچه مرکزی لوکس در مرکز استان حل نمی شود بلکه با خروج روستاها از بن بست حل خواهد شد.

توسعه گردشگری و بوم گردی در استان سمنان

استاندار سمنان پیرامون عدم مهاجرت روستاییان با تکیه به صنایع دستی در استان سمنان بیان کرد: تشکیل کارگروه تخصصی گردشگری با حضور میراث فرهنگی، کارشناسان و اساتید دانشگاه، رسانه ها، نخبگان، سازمان های مردمی و… یکی از پیشنهاداتی بود که در دیدار با مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان نیز به آن تاکید کردیم از سوی دیگر اعتقاد داریم که از ظرفیت بخش خصوصی در حوزه گردشگری استفاده شود.

سید محمدرضا هاشمی با بیان اینکه افزایش تعداد اقامتگاه های بومگردی در جلوگیری از مهاجرت از روستاها و رونق اقتصادی روستاها مؤثر است، ابراز کرد: همانطور که سابقاً هم اعلام کردیم هر بخش از استان باید حداقل ده بوم گردی را تأسیس و یا داشته باشد تا بتوانیم جمعیت خوبی را روانه روستاها کنیم و وقتی گردشگر وارد به روستا شود قطعاً از صنایع دستی هم استفاده می کند.

وی با بیان اینکه برای استان سمنان در سال 1401، رشد 8.6 درصدی پیش بینی شده است، افزود: سه پتانسیل اصلی رشد اقتصادی استان، صنعت و معدن، کشاورزی و گردشگری است از سوی دیگر افزایش تعداد اقامتگاه های بومگردی و ایجاد بازارچه صنایع دستی در ورودی شهرهای استان از جمله دیگر مطالبات ما است که امیدواریم بتوانیم از ظرفیت مسافران و همچنین زائران رضوی در این زمینه استفاده کافی را به نفع شرایط اقتصادی استان ببریم.

فرصت هایی که از دست می روند

در نهایت براساس مقاله عدم مهاجرت روستاییان با تکیه به صنایع دستی در استان سمنان باید گفت که استان سمنان هر چه ظرفیت های عظیم در بخش های گردشگری و صنایع دستی دارد، به همان اندازه فاقد برنامه ریزی تخصصی در حوزه گردشگری است و فرصت های توسعه اقتصادی در این استان یکی یکی از دست می روند این موضوع را میتوان از لابلای صحبت های اهالی گردشگری، بوم گردی ها، کارشناسان و سازمان های مردم نهاد دریافت.

اداره کل میراث فرهنگی متأسفانه در سال های اخیر از لحاظ مدیریت کمی دچار مشکل بود و حالا که شاهد تغییر مدیریت در این اداره کل و همچنین دولت هستیم هنوز هم شاهد بهره گیری درست از ظرفیت های گردشگری و صنایع دستی در این استان نبوده ایم استانی که به واسطه نزدیکی به تهران و مشهد در دوران پساکرونا می تواند بهترین میزان برای سفرهای مردم استان های همجوار باشد آن هم سفرهای اقتصادی که دو الی سه روز طول بکشد و به راحتی بتوان آن را عملی کرد.

آنچه به نظر می رسد مد نظر مسئولان استان سمنان نیست آن است که دوران پساکرونا زمانی است که تقاضای گردشگری افزون شد اما مردم پول چندانی برای سفر اساسی ندارند در نتیجه مجبور هستند که به سمت سفرهای کم هزینه بر و اقتصادی با مدت کوتاه روی بیاورند و این امر نیاز به ترویج و ترغیب آنها و پیشنهاد مسیرهای گردشگری دارد که در استان بتواند همه سلیقه ها را پوشش دهد فعلاً اما شاهد این موضوع در استان نیستیم.