کتیبه های شاهان اورارتویی در آذربایجان غربی قرار دارند

میراث آریا/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، کتیبه های شاهان اورارتویی در آذربایجان غربی قرار دارند.

منطقه شمال غرب کشور از زمان ورود به دوران تاریخی در حوالی نیمه اول هزاره اول قبل از میلاد همواره شاهد ظهور قدرتهایی است که برای جاودانه ساختن نام خود، شرح جنگ و اقدامات عمرانی در گوشه و کنار سرزمین تحت نفوذ خود اقدام به ایجاد سنگ نوشته ها و کتیبه های متعددی می کنند.

شاهد این مدعا وجود کتیبه های فراوانی است که در گستره وسیع شمال غرب کشف شده و دائماً در حال کشف هستند، بخش وسیعی از شمال غرب کشور در نیمه نخست هزاره اول قبل از میلاد در انقیاد دولت مقتدر اورارتو بوده است. دو قرن حضور اورارتوها در شمال غرب ایران منجر به تأثیر و تأثرات فراوانی در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و عمرانی شده است.

از زمان شروع مطالعات اورارتوشناسی تاکنون بیش از 15 سنگ نوشته مهم و ده ها کتیبه کوتاهتر از پادشاهان اورارتویی در شمال غرب کشور شناسایی شده و از این میان بیشتر آنها در آذربایجان غربی بدست آمده اند.

به استناد مدارک موجود، ایشپوینی فرزند ساردوری، اولین شاه اورارتویی است که وارد منطقه شمال غرب ایران شده و از خود سنگ نوشته برجای گذاشته است.

کتیبه ترقه در بوکان یکی از آنهاست که متأسفانه بدست قاچاقچیان از محل اصلی خود در کوه ترقه بوکان به سرقت رفته است.

ایشپوینی پس از چندی پسر خود منوا را در پادشاهی با خود شریک کرد و از این دو پادشاه در آذربایجان غربی دو کتیبه سد قلاتگاه اشنویه و کیلهشین اشنویه که متن آن در خصوص بنیانگذاری یک شهر و پیروزی در جنگ و فتح موصاصیر و قربانی برای خدای خالدی بوده برجای مانده است، منوا پسر ایشپوینی شاهی است که به تنهایی از خود سه سنگ نوشته در آذربایجان غربی برجای گذاشت.

از جمله این کتیبه ها کتیبه قلاتگاه اشنویه و کتیبه عین الروم (اژدها بولاغی) اشنویه و کتیبه داشتپه میاندوآب که دو کتیبه در خصوص احداث چشمه، آب نما و اقامتگاه و یک مورد در خصوص گسترش قلمرو و فتح شهرها و قلعه هاست.

از این پادشاه اورارتویی کتیبه های بسیاری در گستره حکومت اورارتو باقی است که در خصوص بناهای عمرانی و احداث چشمه ها ایجاد شده که او را به عنوان پادشاه سازندگی نشان می دهد.

101 سنگ نوشته که برابر با بیش از نیمی از سنگ نبشته هایی است که تا این زمان از اورارتو بدست آمده، متعلق به دوران پادشاهی منواست که از آن جمله 31 کتیبه مربوط به کارهای ساختمانی و 19 کتیبه مربوط به کانال های آبرسانی است.

از پادشاهان پس از منوا یعنی آرگیشتی اول و ساردوری دوم کتیبه هایی در جوان قلعه، عجب شیر، رازلیق سراب و سقندل اهر در آذربایجان شرقی برجای مانده است.

پس از آنها، رؤسای اول سه کتیبه مهم از خود در آذربایجان غربی برجای گذاشته است که از جمله کتیبه مرگه کاروان اشنویه، کتیبه محمودآباد و موانای ارومیه که به ترتیب در خصوص گسترش قلمرو و قربانی کردن به درگاه خدای شهبیتو و تثبیت حکومت اورزانا شاهک سرزمین آردینی هستند.

رؤسای اول پس از منوا، بیشترین سنگ نوشته ها را از خود در آذربایجان غربی به یادگار گذاشته است، پس از رأسای اول، آرگیشتی دوم، کتیبه هایی در نشتبان سراب و شیشه اهر آذربایجان شرقی ایجاد کرده است.

رأسای دوم یکی از آخرین شاهان اورارتویی است که کتیبه های مهمی از خود در بسطام قره ضیاالدین در آذربایجان غربی ایجاد کرده است.

کتیبه مهمی در خصوص احداث شهر یا قلعه بسطام شهر کوچک روسا و ده ها کتیبه کوتاهتر به روی الواح گلی، خمره ها، فلز نوشته ها از محوطه تاریخی بسطام به دست هیئت باستان شناسان آلمانی کشف شده است.

در مجموع و با بررسی این سنگ نوشته ها و مضامین آنها میتوان گفت شاهان اورارتویی با ایجاد چنین کتیبه هایی سعی کرده اند تا حضور سیاسی خود را در منطقه شمال غرب ایران توجیه کرده و به اثبات برسانند.

این سنگ نوشته ها اسناد غیرقابل انکاری از تمایل شاهان اورارتویی به گسترش قدرت، تمایل به عمران و آبادی و مدارک متقنی بر باورهای عمیق اعتقادی این شاهان به خدایان خود بویژه خدایان سه گانه (تثلیث خدایان)، خالدی بزرگترین خدا و خدای خدایان، تی شه با خدای طوفان و شیوینی خدای خورشید هستند.