جنگل حرا طبیعتی بکر در آب های نیلگون خلیج فارس

ایران کشوری است با جاذبه های طبیعی و غیر طبیعی فراوان؛ جاذبه های جذاب و گردشگر پسند که نه تنها برای این سرزمین بلکه برای کل دنیا پر از تازگی و تنوع می باشند؛ جنگل های دریایی حرا قشم، یکی دیگر از این جاذبه های تازه و دوست داشتنی می باشد که در عین سرسبزی دائم خود در میان آب های شور خلیج تا ابد فارس، از جذابیت های بصری زیادی نیز برخوردار بوده و در تمامی این سال ها به عنوان یک پدیده داخلی به شهرت های جهانی گوناگونی دست پیدا کرده است! پس در ادامه این مطلب با همگردی همراه شوید تا قدری بیشتر شما را با این جاذبه گردشگری طبیعی، جنگل حرا در قشم آشنا نماییم و سری هم به جنوب کشورمان بزنیم. پس آماده باشید برای سفری مجازی به جنگل حرا قشم...

معرفی جنگل حرا قشم

حرا نام جنگلی است در بزرگ ترین جزیره ایران به نام قشم که به دلیل برجستگی های محیطی که در آن واقع شده است (یعنی جزیره قشم)، از شهرت جهانی بالایی نیز بهره مند می باشد! برای دیدن جنگل های دریایی حرا قشم و گشت و گذار درون آب های خلیج فارس باید ابتدا به سوی استان هرمزگان برویم و پس از آن نیز مسیر خود را به سوی جزیره زیبای قشم تغییر دهیم و در آخر نیز آماده مشاهده کردن یک جاذبه سحرآمیز دیگر از این مُلکِ گران شویم؛ جنگل های دریایی حرا قشماز جمله جاذبه های گردشگری ایران و یا بهتر است بگوییم جزیره قشم است که نه شوری آب خلیج فارس بر روی طراوت و سرسبزی آن تاثیر گذاشته و نه داغی آفتاب جنوب باعث از بین رفتن طبیعت بکر و دست نخورده آن شده! شاید به خاطر همین باشد که جنگل حرا را یکی از اسرار آمیزترین جاذبه های طبیعی و البته پوشش گیاهی خاص خلیج فارس می نامند و از آن در ابعاد گوناگون یاد می کنند؛ به هر حال جنگل حرا در قشم با هر میزان ارزش و امتیاز منحصر به فردی که دارد طبق نظرسنجی که از سوی گردشگران داخلی و خارجی سفر کرده برای دیدن آن بعمل آمده است عمدتا به سه دلیل مورد توجه و علاقه قرار می گیرد که عبارتند از:
1) داشتن شهرت جهانی و سوق دادن گردشگران برای بازدید اینچنین جاذبه ای در ایران؛
2) قرار گرفتن آن در آب های خلیج فارس و قایق سواری برای بازدید از قسمت های مختلف آن؛
3) منحصر به فرد بودن تمام قسمت های مختلف جنگل حرا در قشم و بی همتا بودن آن در جهان (در واقع در کمتر نقاطی از جهان می توان شاهد چنین جاذبه عجیب و جالبی بود!)

کمی بیشتر با جنگل حرا قشم

شاید در ابتدا اولین مفهومی که از نام جنگل به ذهنتان خطور کند، مکانی است پر از درخت و گیاه که به واسطه جاری شدن آبی از دل خاک آن اقلیم پدیدار شده و سرسبز هم باقی می ماند. پُر بی راه فکر نکرده اید؛ جنگل های دریایی حرا قشم دقیقا همین چیزی است که آن را در ذهنتان تجسم کرده اید منتها با این تفاوت که بستر شکل گیری آن، آب شور خلیج فارس است تا خاک سفت زمین! در واقع جنگل حرا در قشم بیشتر به دلیل نوع اقلیمی که در آن قرار گرفته است، یک جاذبه عجیب تلقی می شود و به همین دلیل هم هست که سالانه عده زیادی از هموطنانمان و یا حتی توریست های خارجی برای بازدید از این پوشش گیاهی میان آبی راهی نواحی جنوبی کشورمان می شوند تا از نزدیک این جاذبه طبیعی را مشاهده نمایند.
در کنار زیبایی ها و جذابیت های جنگل حرا در قشم همیشه یک سوال در ذهن مخاطبان ایجاد شده است که چرا نام این جنگل حرا گذاشته شده است؟! در حالیکه اصلا در منطقه ای به این نام قرار نگرفته و می توان آن را جنگل قشم هم نامگذاری کرد! در پاسخ به این سوال باید بگوییم هنوز هم که هنوز است هیچ جواب منطقی از سوی مورخان و کارشناسان برای آن مطرح نشده است و تنها چیزی که ما می توانیم بنا به گفته افراد محلی به آن اکتفا کنیم این است که چون در گذشته برای هرس کردن درختان این جنگل تلاش های زیادی می شده است، پس از گذشت مدتی کلمه ای به نام حرا برای این پوشش گیاهی انبوه در می آید و از آن زمان به بعد آن را جنگل های دریایی حرا قشم خطاب می کنند! ناگفته نماند این تنها یک توضیح محلی برای نامگذاری حرا می باشد و هیچ دلیل واضحی برای اثبات آن وجود نداشته و ندارد.

جنگل های دریایی حرا قشم

نکته اعجاب انگیز و بسیار قابل توجه جنگل حرای قشم، تبدیل شدن آب شور خلیج فارس به آب شیرین مورد نیاز درختان این منطقه است که جز یک قدرت خدادادی و انحصاری نمی توان هیچ دلیل خاص دیگری برای آن آورد؛ در ختان جنگل های دریایی حرا قشم بصورت کاملا خودجوش آب شور دریا را به خود جذب کرده و از طریق فرآیندی نهفته در خود آن را برای استفاده و رسد خود به آب شیرین تبدیل می کنند و به زندگی خود ادامه می دهند! سرسبزی همیشگی این جنگل نیز به همین دلیل است چرا که با انجام این عمل تصفیه نمودن آب، می توانند در هر شرایطی آب مورد نیاز خود را تامین نمایند و رنگ سبز خود را نیز بطور دائمی حفظ کنند. جالب است بدانید از 4 هزار میلیارد هکتار مساحت پوشش های جنگلی در جهان تنها 15 میلیون هکتار آن متعلق است به جنگل حرا قشم که تازه سهم ایران از این مقدار فقط 22 هزار هکتار می شود.
22 هزار هکتاری که در اختیار کشورما می باشد، بطور کلی در 8 منطقه محافظتی نگهداری می شوند که بخشی از آن در دریای عمان و خلیج فارس در کناره های غربی و شمالی جزیره قشم، بخشی دیگری از آن در جزیره ناینبد استان بوشهر و بخشی دیگر نیز در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است که البته طبق آمار و تحقیقاتی که صورت پذیرفته است می توان با اطمینان عنوان کرد که تنها جنگل حرای قشم ان هم با اختلاف زیاد از سایر بخش ها، از طراوت و انبوهی بیشتری برخوردار شده است که برای دیدن آن یا بایستی به میان بنادر پل و خمیر بروید و یا با قایق و یک وسیله آبی دیگر حدفاصل 60 کیلومتری شمال غربی جزیره قشم را طی کنید تا به مناطق باتلاقی و تالابی مورد نظرتان برسید.
قسمت اعلای جنگل حرای قشم به مساحتی بالغ بر 7500 هکتار می باشد که در حدود 2400 هکتار آن در جزیره قشم قرار گرفته است و برای تماشای آن باید به سراغ نوار عریض 50 تا 500 متری که میان بندر لافت و روستای طبل کشیده شده است، بروید و از محدوده ای که تقریبا 150 کیلومتر وسعت در اختیار دارد؛ نظاره گر جنگل حرا قشم باشید! توجه داشته باشید زیباترین قسمت جنگل های دریایی حرا قشم در قسمت مثلثی شکل بندر لافت یعنی منطقه گازی ای به نام گورزین و روستایی تحت نام کوران می باشد. البته ناگفته نماند تنها جزیره ای که دارای جنگل حرای قشم می باشد، قشم نیست و جزایر کوچک و بزرگ متعددی در این بین هستند که از پوشش جنگلی حرا نیز برخوردارند. برخی از این جزایر عبارتند از جزیره مروارید، جزیره نگین و جزیره زمرد که این سه از مابقی جزایر بزرگ تر و چشم نواز تر تلقی می شوند.

جاذبه های طبیعی و گردشگری جنگل حرا قشم

حالت های مختلف جنگل حرا قشم: وقتی صحبت از آب می کنیم قطعا به دنبال آن شاهد جزر و مد محیطی (افزایش و کاهش سطح آب) نیز خواهیم بود که البته این تغییر وضعیت در سطح آب سبب جذاب تر شدن این جاذبه طبیعی و گردشگری شده است. شاید برایتان جالب باشد بدانید ارتفاع کلی آب در این منطقه در حدود 1 تا 1/5 متر می باشد که حتی می توان در داخل آن ایستاد و همسطح اغلب درختان حرا شد! با جزر آب، سطح آب این منطقه کاهش یافته و درختان جنگل های دریایی حرا قشم همچون درختانی در بیابان بیرون زده از دل خاک می مانند و با مد کردن آب بعد از حدود 6 تا 8 ساعت، همچون گیاهانی شناور بر روی آب که گویی جانی دوباره برای زندگی و پویایی خود گرفته اند؛ می شوند. حقیقتا جزر و مد شدن آب منطقه سبب می شود تا جذابیت های بصری حرا بیش از پیش شود و با این کار نیز درختان از هر دو حالت سطحی آب برای رشد و تکثیر خود بهره مند شوند! با جزر رفتن آب ریشه درختان جنگل حرای قشم از آب بیرون زده و فرصت کافی برای تایمن میزان اکسیژن مورد نیاز خود را بدست می آورد و با مد کردن آن نیز، وقت لازم برای تامین حجم آبی مورد نیازشان را پیدا می کنند و با ادامه این روند در هر شبانه روز سعی می کنند تا تازگی و سرسبزی خود را از دست ندهند.

درختان بی بدیلی به نام حرا و چندل

وقتی برای دیدن یک جاذبه محیرالعقول آماده می شوید، منتظر تماشای قسمت های عجیب و غریب آن نیز باشید و خود را برای پذیرفتن هر حقیقت غیر معقول مهیا کنید! در جنگل های دریایی حرا قشم شما شاهد درختانی خواهید بود که از تظر ظاهری تاکنون در هیچ کجای کشور نظیر آن ها را مشاهده نکرده اید و کاملا برایتان تازه و نو قلمداد می شوند. درختان حرا و چندل همان درختانی هستند که از سیستم غذایی و پرورشی عجیبی بهره گیری می کنند و در واقع زندگی و حیات خود را بر مبنای وجود مقادیر زیادی آب شور پایه گذاری می نمایند. ایت درختان که در اصطلاح به آنان درختان استثنایی نیز گفته می شود در کنار زیبایی های بصری خود از ارزش محیطی و غذایی بالایی برخوردار هستند و تنها در شرایط اقلیمی گرم و شرجی همچون نواحی کناری جزیره قشم و جنوبی کشور حاضر به رشد و پرورش می باشند. درختان حرا و چندل از جمله جذابیت های موجود در جنگل حرا قشم می باشند که دیدن بازتاب عکس آنان در تلاطم آب خود به تنهایی از کلی زیبایی غیر قابل وصف برخوردار است.

تماشای پرندگان در جنگل حرا قشم

جنگل های دریایی حرا قشم در هر فصل خود میزبان یک سری پرنده می باشد که البته تعداد و تنوع این گونه جانوران پروازی اغلب در فصول سرد سال در این منطقه بیشتر می شود؛ اگر در فصلی همچون زمستان قصد گشت و گذار در آبراه های میانی جنگل را بکنید حتما می توایند با کمی دقت از انواع و اقسام پرندگان مهاجر و بومی منطقه دیدن کنید. در این منطقه پرندگانی همچون: حواصیل، لک لک، مرغ ماهی خوار، مرغ سقا، مرغ دریایی، مرغابی و کلی دیگر از گونه های پرندگان وجود دارد که قطعا تماشای آن ها نمی تواند برایتان خالی از لطف باشد.

قایق سواری در جنگل حرا قشم

یکی از معدود جاذبه های آبی ایران که حتما بایستی برای بازدید از آن به سراغ استفاده از قایق بروید؛ همین جنگل های دریایی حرا قشم می باشد. برای گشت و گذار در این جنگل باید از یک قایق مطمئن استفاده کنید و حتما هم از جلیقه نجات بهره بگیرید تا در صورت وقوع هر گونه اتفاقی، بتونید خود را از هر نوع آسیبی حفظ کنید. شاید در وهله اول این قایق سواری خیلی برایتان جذاب و قابل توجه نباشد اما یقینا بخ محض وارد شدن به مسیرهای میانی موجود در این جنگل ها که در هر دو طرف شما پوشیده می شود از درخت، خود به زیبایی ها و زوایای پنهان این جاذبه گردشگری اقرار می کنید!

عکاسی کردن در جنگل حرا قشم

حضور در جنگل های دریایی حرا قشم یعنی بدست آوردن یه فرصت مغتنم برای ثبت تصاویر خارق العاده آن هم با کلی سوژه های داغ عکاسی! یعنی ثبت خاطراتی شیرین برای خود و تمام کسانی که با شما در سفر به این جاذبه جذاب کشوری همراه شده اند؛ پس وقت خود را تلف نکنید و تنها به مشاهده کردن مناظری که از بین آن ها در حال گذر هستید، بسنده نکنید و آماده عکاسی و عکس گرفتن از هر چیزی که بر سر راهتان قرار می گیرد، باشید و سعی کنید تمام لحظات حضور خود در جنگل حرا در قشم را برای خودتان ماندگار کنید.

امکانات و خدمات گردشگری

با توجه به اهمیت سلامت محیط پیرامون جنگل حرا در قشم تا کنون مجوز ساخت و بهره برداری از هیچ نوع امکان روی آبی برای ایجاد راحتی گردشگران در نظر گرفته نشده است که البته کاملا منطقی و طبیعی نیز می باشد! با این حال در حد امکان سعی شده است تا در اسکله هایی که از آن قایق برای گشت و گذار میان جنگل های دریایی حرا قشم اجاره می کنید، طیف گسترده از خدمات و امکانات گردشگری همچون سرویس های بهداشتی، مکان های اقامتی، هایپر مارکت و همچنین چندین فروشگاه صنایع دستی گوناگون برای تامین نیاز گردشگران قرار بگیرد.

اقامتگاه های موجود در جزیره

در خصوص اسکان و اقامت چند شبانه روزه خود اصلا نگران نباشید چرا که تا دلتان بخواهد هتل و متل و همچنین کلی مکان های اقامتی محلی و بومی در این جزیره وجود دارد که می توانید با توجه به توان مالی و خواسته خود هر کدام از این موارد را که دوست داشتید برای اقامت خود و دیگر همسفرانتان برگزینید! لازم به ذکر است گاهی کمپینگ های مخصوصی نیز در ایام مختلف سال در سواحل این جزیره یافت می شود که در صورت تمایل می توانید مدت زمان اقامت خود را در این چادر و زیر آسمانی همیشه درخشان، شب خود را صبح کنید.

از شهرت گرفتن تا ثبت شدن توسط سازمان جهانی یونسکو

جنگل های دریایی حرا قشم به دلایل زیادی از شهرت جهانی برخوردار است و از این رو سبب گشته تا این جاذبه گردشگری در کنار جزیره هرمز، بندر خمیر و همچنین بندر پل از تاریخ 25 شهریور سال 1361 به عنوان مناطق حفاظتی شده حرا و تالاب بین المللی خور خوران زیر نظر سازمان حفاظت از محیط زیست کشور قرار بگیرند. لازم به ذکر است جنگل حرا در قشم با سه تیتر مختلف محافظت می شود که یکی منطقه ملی و حفاظتی است؛ یک دیگر ذخیره گاه زیست کره و دیگری نیز تالاب بین المللی می باشد که هر سه از اهمیت های زیادی برخوردارند! جنگل حرا بسته به ارزش ها و اهمیت های درونی خود از سال 51 خورشیدی در کنوانسیون رامسر که در واقع همان کنوانسیون محیط زیست ایران بوده است، موفق به دریافت عنوان منطقه حفاظت شده گشته و با تایید این رای از سوی U.N.E.P (سازمان حفاظت محیط زیست جهانی) مسئولیت حفاظت و نگهداری بیستر آن نیز به U.N.D.P (سازمان محیط زیست منطقه شرقی) گذاشته شده است.
جنگل های دریایی حرا قشم به دلیل امتیازات منحصر به فرد خود و داشتن تراکم و انبوهی قابل توجه در جزیره قشم، سرانجام در تاریخ 17 ژانویه سال 1977 میلادی از سوی سازمان جهانی یونسکو به عنوان یک ذخیره گاه زیست کره ای در فهرست این سازمان قرار گرفت و شد یکی از یازده ذخیره گاه زیست کره ای ایران؛ شایان به ذکر است که بخش زیادی از توجه یونسکو به این جاذبه طبیعی به دلیل وجود درختان متفاوت آن و همچنین تخم گذاری 80 درصد موجودات دریایی ساکن در خلیج فارس در این محدوده می باشد.
تاکنون حرا تحت مطالعه و تحقیق بسیاری از دانشمندان و محققان درون مرزی و برون مرزی قرار گرفته است و به عنوان یکی از 107 ذخیره گاه زیست کره ای در جهان، قادر بوده است کمک های شایانی را در راستای جلوگیری از استفاده و بهره برداری های نامساعد و همچنین تغییرات بنیادی در محیط و پوشش جنگلی اینگونه از مناطق از خود نشان دهد.

آشنایی با درختان حرا و چندل

درخت حرا: حرا نام یک گونه از درختان مانگرو است که اغلب در شرایط پست جلگه ای، دلتایی و سواحل دریایی یافت می شوند و از اکوسیستم خاص و منحصر به فردی نیز برخوردار می باشند؛ جامعه گیاهی مانگرو در واقع متشکل است از گیاهان تک پله و دو پله ای که یا به صورت درخت دیده می شوند و یا به صورت درختچه هایی کوچک با شاخ های اصلی و فرعی متعدد! در واقع این گونه از گیاهان مانگو بیشتر در شرایط گرم استوایی رشد و نمو پیدا می کنند و اغلب نیز از صفات مشترکی همچون:
1) مقاوم در برابر شوری آب دریا و میزان دما بالای محیط
2) برخورداری از قابلیت سازگاری در نواحی معتدل گرمسیری
3) دارای شکل متفاوت و خاص در قسمت ریشه ای خود
و دارای شاخ های اصلی و فرعی زیاد و برگ های ضخیم
حرا درختی است همچون شاه پسند و شوره زی که برای حیات و بقای خود نیاز به بستر آب شور دریایی دارد. جنگل های این چنینی همگان در طی گذر سال های متمادی ایجاد شده اند و توانسته اند خود را با جریان های ملایم و تند دریایی (جزر و مد) و میزان شوری آب محیطی سازگار کنند. جالب است بدانید همین درخت حرا که این همه از سازگاری اش سخن گفتیم اگر دمای محیط به زیر 5 درجه سانتی گراد بیاید و یا شوری آب از حد 20 تا 32 در هزار کمتر و یا بیشتر شود؛ دیگر قادر به ادامه زندگی سرسبز خود نخواهد بود و از شرایط بحرانی رنج خواهد کشید!
درختان حرا اغلب به طول 3 تا 6 متر در جنگل دیده می شوند و همگی نیز از برگ های دوک شکل با قاعده ای باریک به طول 5 تا 5 سانتی متر و پشتی سفید و خاکستری رنگ بهره می برند تا علاوه بر زیبایی انحصاری خود در کنار رنگ همیشه سبز و براق شان نیز مورد توجه گردشگران و بازدید کنندگان واقع بشوند.
عجله نکنید در حرا تنها درخت وجود ندارد شما می توانید با کمی دقت با انواع مختلفی از گل های سازگار با شرایط این منطقه از جمله گل طلایی مواجه شوید؛ گل طلایی گیاهی از بسیار شبیه به یک درختچه کوچک با چهار گلبرگ بسیار کوتاه چند میلی متری که عطری عجیب خوش بود و شیرین را در منطقه پخش می کند و یکی از بهترین غذاهای زنبوران جزیره قشم برای تولید عسل و همچنین سایر پرندگان این اقلیم می باشد. گل طلایی معمولا در اواخر تیرماه تا پانزده روز ابتدایی مرداد به وفور مشاهده می شوند. درخت حرا دارای میوه است همچون بادام با خامه ای باریک در انتهای خود که این محصول در فصل تابستان می روید و با گذشت مدت زمان اندکی لایه های بیرونی خود را کنار زده و از شاخه اصلی درخت مادر جدا می شود و بر روی خاک حاصلخیر منطقه می افتد؛ این میوه به قدری مستعد رشد و تکثیر است که شاید بتوان گفت هیچ وقت ما شاهد از بین رفتن درخت حرا در سواحل کناری جزیره قشم نخواهیم بود! چرا که این میوه سبز رنگ، سپس زرد رنگ شده و در پایان که به رنگ سیاه متمایل می شود در صورت فراهم بودن شرایط محیطی مطلوب قادر است در همان نقطه فرود خود شروع به ریشه دوانی و پرورش خود نماید و با گذشت مدت زمانی مشخص خیلی سریع تبدیل به یک درختچه کوچک و سپس یک درخت متوسط از نوع مانگرو گردد. افراد محلی به این میوه خرک و یا کنگ می گویند و برای درختان حرا را به دلیل داشتن این همه ارزشمندی در وجود خود، احترام زیادی قائل هستند.

درختان جنگل حرا در قشم

درختان حرا دارای ریشه های خاصی هستند که با جزر شدن آب دریا و بیرون زدن آن ها خود به خوبی می توانید آن ها را مشاهده نمایید. ریشه این درختان کوتاه و بسیار کم عمق هستند و اصلا از اشکال منظمی بهره مند نیستند و اتفاقا از بافت اسفنجی و حالت های باریک عمومی برخوردار می باشند. ریشه این درختان اغلب این قدرت را دارند که تا فاصله 30 سانتی متری از سطح زمین بیرون زنند و اکسیژن مورد نیاز درخت را تامین کنند! از طرفی دیگر ریشه های جانبی این گونه درختی نیز شروع به روندگی می کنند تا به تدریج دور تا دور درخت را فرا گرفته و آن را آماده زیستن در شرایط خشک و باتلاقی نمایند. فراموش نکنید اکوسیستم این گونه از جامعه گیاهی اینطور صدق می کند و این درختان نیز با همین روش تا کنون توانسته اند میزان شوری آب پیرامون خود را کاهش داده آن را برای استفاده شخصی خود مهیا سازند. ریشه های درختان این چنینی شامل عضوی هستند به نام پنوماتوفِر که سبب می شود به هنگام زیر آب رفتن و غرق شدن درخت، اکسیژن مورد نیاز آن از آب دریا تامین شود و در واقع این پنوماتوفِرها با عدسک های مخصوص خود تنها برای جذب اکسیژن آب باز و بسته می شوند میزان اکسیژن گرفته را نیز به سوی ریشه ها منتقل می کنند.
درخت حرا در بندر عباس به این نام است و در بوشهر آن را گُرم، در سیستان و بلوچستان آن را تمر و در برخی نقاط جنوبی ان را تول خطاب می کنند و در زبان عربی نیز به آن شوری و شوره می گویند. البته ناگفته نماند نام علمی این درخت Avicennia Marina می باشد که به گواهی تاریخ، زیست شناس مشهور جهانی یعنی لینه آن را به افتخار دانشمند بزرگ ایران زمین یعنی حکیم ابوعلی سینا نامیده است!
توجه داشته باشید در بسیاری از مناطق مختلف دنیا و حتی همین کشور خودمان هستند کسانی که این درخت را درخت معجزه قلمداد می کنند و اعتقاد دارند آن از اشک چشم آدم رشد و نمو پیدا می کند. در خصوص درخت حرا حرف و داستان زیاد به گوش می رسد؛ عده ای ان را تحفه ای آورده شده از هندوستان می دانند و می گویند یک ایرانی آن را به عنوان سوغات به این مملکت وارد ساخته و از آن در جزیره قشم، حوالی بندر لافت نگهداری می کرده است و عده دیگری نیز اعتقاد دارند که این این گونه درختی در گذر زمان تکامل پیدا کرده است و با پیشرفت زندگی انسانی و صنعتی شدن آن به سواحل دریایی و آب های شور آنان پناه برده اند. فارغ از همه این موارد باید این را پذیرفت که درخت حرا متعلق است به دوران پارینه سنگی و حتی قبل تر از آن! در واقع این درخت یادبودی از تنوع پوشش گیاهی 30 تا 40 میلیون سال پیش است که در دوره های الیگوسن و ائوسن موارد مشابهی از آن را می توان پیدا نمود. درخت حرا در حال حاضر علاوه بر هشت منطقه محافظت شده داخلی در نقاط مختلفی در جهان از جمله: نوار کناری اقیانوس آرام، اطلس، هند، نواحی گرم و خشک آمریکایی، استرالیا، آسیای شرقی، زلاندنو و همچنین ناحیه جنوب شرقی آفریقا یافت و دیده می شود.

چندل

 چندل یکدیگر از گونه های عجیب درختی است که در پوشش انبوه جنگل حرا در قشم می توان آن ها را پیدا نمود. درخت چندل از نظر ظاهری شباهت زیادی جز طرح خاص برگ ها، ارتفاعی بلند تر از حرا در حدود 10 تا 15 متر و همچنین نوع ریشه های کمانی خود ندارد و هرکسی که از دور نظاره گر این دو درخت باشد، هر دو را حرا تلقی می کند! برگ های درخت چندل در حدود 6 تا 12 سانتی متر می باشد و همچون حرا از شکلی نوک تیز و بصورت بیضی شکل می باشند. چندل نیز همچون حرا تنها در مناطق گرمسیری و معتدل امکان رشد و تکثیر دارد و می توان آن را به هنگام جزر آب و بیرون زدن ریشه هایش که به شکل کمانی وارد زمین می شوند، آن را جست؛ میوه درخت چندل همچون میوه گلابی اما قهوه ای است و در فصل بهار می توان رسیده آن را میل کرد اما بد نیست بدانید این درخت در فصل زمستان نیز دارای یک سری گل های زرد تا سفید رنگ می شود که این گل ها به صورت دسته دسته و خوشه خوشه بر روی شاخه های باریک و کم وزن این گونه درختی می رویند و ظاهری جدید را به آن می بخشند.

موارد مصرفی از درختان جنگل حرا قشم

درختان جنگل حرا در قشم در کنار تمام زیبایی های خود، از جایگاه خاص و ویژه ای برای بومیان منطقه قشم و حتی کل ایران برخودار می باشند. از این درختان در زمینه های مصرفی گوناگونی همچون تامین علوفه و غذای مورد نیاز دام ها، تولید ذغال مرغوب، تولید عسل، تهیه خمیر کاغذ، تولید چوب، استفاده در حوزه های پزشکی، استفاده در صنایع کبریت سازی، تولید الکل و شکر، تولید ابریشم مصنوعی، درمان بیماری های شایع پوستی در هرمزگان و سایر مناطق جنوبی کشور مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرد. جالب است بدانید از درختان حرا در جهت جلوگیری از سیل و فرسایش نواحی ساحلی نیز خواسته و ناخواسته استفاده می شود و از پوست این گونه درختی برای باسیل هانزن که سبب جذام می گردد استفاده و شیره درون آوندهای چوبی آن نیز برای درمان بیماری های خشکی پوست بسیار مناسب و ایده آل تلقی می شوند. ناگفته نماند که عمده استفاده از این گونه درختی در صنعت چوب و تولید چسب تخته چوب از آن یا حتی جوهر مازو آن می باشد!
ساخته نخستین دهل با چوب تنه درختان حرا: در قدیم به دلیل نبود دانش و فناوری استفاده بهینه از مواد آلی و معدنی موجود در تنه چوب این گونه درختان، از آن ها برای ساخت دهل استفاده می شود و برای این منظور دو ظرف تنه درختان را برش می زدند و با قسمتی از پوست چرمی آن را می پوشاندند و از یک تکه تنه درختی یک دهل محکم و قابل استفاده ایجاد می کردند! نخستین دهل در جزیره قشم نیز به همین شکل ساخته و پرداخته شده است و از این رو مردم و اهالی قشم برای درختان حرا و چندل ارزش زیادی قائل هستند؛ لازم به ذکر است چوب درختان جنگل حرا در قشم دلیل جذب مواد چربی و آب نمک فراوان اصلا به هنگام سوختن دود سیاه نمی دهد و به همین دلیل یکی از بهترین ذغال های ممکنه در کل کشور به حساب می آیند این چوب ها؛ البته از قلم نیوافتد که مرغوبیت موجود در این چوب ها سبب گشته بود تا مدتی ما شاهد صادر کردن آن به کشور قطر باشیم که البته این مورد تجاری مدت زمان زیادی است که دیگر متوقف شده است و این ما هستیم که از 100 درصد پتانسیل های نهادینه شده در این چوب ها استفاده می کنیم.
تولید عسل درجه 1: شاید غیر قابل باور باشد اما جنگل حرا قشم با تمام گل و گیاهان خود یکی از گران ترین و در عین حال با کیفیت ترین مقاصد تولید عسل در کشور است. عسل حرا در حدود 350 هزار تومان خرج برای تولید کنندگان بومی بر می دارد و با صادر نمودن آن به کشورهای حاشیه ای خلیج فارس از جمله امارات این مبلغ برای فروش به 700 هزار تومان یعنی دقیقا 2 برابر و حتی شاید هم بیشتر افزایش پیدا می کند و یکی از فعالیت های پر سود در جزیره قشم قلمداد می شود. لازم به ذکر است اغلب کسانی که خواهان و خریدار این نوع از عسل ایران هستند بیشتر آن را بصورت ماسک بر روی صورت خود می مالند تا میل کردن آن در وعده های غذایی!
گِل و لایی برای لاغر کردن و لاغر ماندن: یکی از تفریحات و فعالیت هایی که شما در جزیره قشم می توانید شاهد آن باشید مالیدن گِل به بدن و شنا کردن در آب های کناری جنگل حرا در قشم می باشد! عمق آب در حوالی جنگل حرا همانطور که گفتیم زیاد نیست و برای شنا کردن کاملا ایده آل به نظر می آید؛ عده ای از اهالی جزیره اعتقاد دارند در گذشته از آب شور این دریا (خلیج فارس) گه دارای مقدار زیادی نمک و آهک بوده است که برای دفع سموم بدن و چربی سوزی آن مورد استفاده های زیادی واقع می شده است و اکنون نیز لاغر کردن و حتی لاغر ماندن در این جزیره وابستگی شدید به مالیدن گِل و زدن به آب این منطقه دارد. گردشگران عزیز این را بخاطر بسپارید که بومیان جزیره تعصب زیادی بر روی این روش تناسب اندامی دارند و نباید این روش سنتی و قدیمی را مورد تمسخر قرار دهید حتی اگر به آن اعتقادی نداشته باشید!

گونه های جانوری ساکن در جنگل حرا قشم

جانداران زیادی در این منطقه از قشم زندگی می کنند و برای تخم گذاری و تکثیر خود به سراغ این پوشش انبوه گیاهی می آیند؛ در این زیستگاه جانوری ما شاهد انواع ماهی ها، دو زیستان، نرم تنان، سخت پوستان و پرندگانی همچون لک لک، مرغ ماهیخوار، مرغ دریایی، مرغ سقا، مرغابی، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل بزرگ، حواصیل هندی، سلیم خاکستری، کفچه نوک تیز، گیلانشاه، کاکائی و کلی دیگر از گونه های پرندگان خواهیم بود.
شاهین گران قیمت در حرا: اگر در گشت و گذاری که با قایق به دور جنگل حرا در قشم انجام می دهید کمی دقت کنید شاهد موش های زیادی در این منطقه می شوید که شاید از نظر بهداشتی مشکل داشته باشند اما از نظر اقتصادی به سود جزیره قشم می باشند. این موش ها سبب می شوند تا گران ترین شاهین جهان هر ساله راه خود را کج کند و برای شکار این گونه از جانوران موزی به سراغ جنگل حرا بیاید. شاهین سینه خیاری آفریقایی یکی از گران ترین پرندگان حال حاضر جهان است که با قیمتی بالغ بر 65 میلیون تومان در امارات معامله می شود؛
انواع پرندگان: نزدیک به 43 گونه پرنده ماهی خوار آسیایی و اروپایی به هنگام مهاجرت خود به سوی آفریقا برای ادامه زندگی از مناطق جنوبی کشور می گذرند یعنی درست از نقطه باریکی میان جزیره قشم و جزیره ابوموسی یا همان جنگل حرا در قشم؛ این گونه پرندگان که از جمله آنان می توان به آبچلیک یا مرغ باران (کارادریده) اشاره کرد ترجیح می دهند پیش از آغاز سفر دور و دراز خود برای رسیدن به آفریقا اگر در شرایط تخم گذاری هستند، جنچل حرا را به عنوان یک مکان ایده آل برای تولید مثل و کمی استراحت انتخاب کنند و از شرایط اقلیمی آن نیز برای قوی تر کردن خود بهره ها ببرند. البته در کنار کارادریده ها باید به مرغ ماهیخوار دریایی سفید نیز اشاره کنیم که یکی از مکان های مورد علاقه اش، همین جنگل حرا می باشد! در این پوشش گیاهی انبوه جانور دو زیست و سخت پوستی به نام گِل خورک نیز زندگی می کند که اتفاقا برای رشد و نمو درختان این منطقه بسیار مفید است. گِل خورک با حفر سوراخ های کوچک و بزرگ در دل لجن زار و خاک سبب می شود تا میزان اکسیژن مورد نیاز درختان تامین شود و آنان بتوانند بهتر از قبل مراحل رشد و پرورش خود را طی کنند. همچنین این جانور دوزیست یکی از وعده های غذایی مورد علاقه حواصیل به خصوص حواصیل هندی است و کاری با این پرندگان کرده است که به این راحتی ها حاضر به ترک این منطقه نیستند!
خرچنگ گیتار زن: در جنگل حرا قشم یک گونه جالب از خرچنگ ها نیز وجود دارند که یکی از چنگالک های آنان کوتاه از دیگری می باشد و حالتی همچون گیتار به دست گرفته خود را نشان می دهد و از این رو به آن ها خرچنگ های گیتار زن می گویند.
ماهی ها و دیگر جانوران: ماهی های زیادی در رنگ ها و تنوع گونه ای در این بستر مهیا هستند که برای مثال می توان از آن ها به شورت، سنگسر، بیاه، حلوای سفید، عروس ناخدا، شانک و ماهی های تیره ساردین اشاره کرد. به جز انواع ماهی در آب های آرام و گاهی پر تلاطم پیرامون جنگل حرا قشم می توان از انواع لاک پشت های سبز، سرخ، پشت چرمی، و عقابی نام برد که یکی از علاقه مندان سفت و سخت برگ درختان و ریشه آنان می باشند و به احتمال زیاد با خوردن این مواد غذایی هم زندگی طولانی تری خواهند داشت و هم قدرت تخم گذاری بیشتری؛ در کنار ماهی ها و لاک پشت ها، مارهای آبی متعددی نیز در این پوشش انبوه گیاهی دیده می شوند و اگر کمی خوش شانس هم باشید می توایند در برخی آبراهه ای این منطقه با تعدادی دلفین که در حال بازیگوشی و جست و خیز کردن در آب های نیلگون خلیج تا ابد فارس هستند، رو به رو شوید و کلی لذت ببرید! همچنین این را نیز باید بدانید که جنگل حرا در قشم یکی از تولید کنندگان انواع نرم تنان در ایران به خصوص میگوها می باشد و از این رو نیز مورد توجه بسیاری از جانوران شناسان جهانی تاکنون واقع شده است.

چند توصیه دوستانه

جنگل حرا قشم به عنوان یک جاذبه طبیعی و گردشگری که در فهرست سازمان جهانی یونسکو قرار گرفته است و یکی از حساس ترین مناطق حفاظتی در کل دنیا نیز قلمداد می شود از ویژگی های انحصاری و بسیار خاصی برخوردار می باشد که شاید بد نباشد در خصوص رعایت کردن این ویژگی ها چند توصیه دوستانه زیر را در بازدید از آن رعایت کنید:
1) برای شکار به هیچ وجه اقدام و حتی اصرار نکنید! در شرایط هوایی حرا حشرات و پروانه های متعددی در حال پرواز و گرده افشانی هستند که نباید با همراه کردن تور شکاری با خود، سبب گیر انداختن آن ها شوید.
2) از آوردن سلاح گرم جدا خودداری کنید.
3) از روشن کردن و ایجاد آتش آن هم با شاخ و برگ درختان حرا و چندل امتناع کنید و مواظب باشید با آن ها طوری برخورد محکم نکنید که سبب شکستن و از بین رفتن آن ها شود؛
4) در راستای حفظ شرایط بهداشتی و زیست محیطی آن کوشا باشید و سعی کنید تنها با مشاهده مناظر گوناگون و جذابیت های بصری موجود در آن لذت ببرید و از ایجاد انواع آلودگی های صوتی در منطقه خودداری کنید.
5) گوش به حرف تورلیدر یا همان راهنمای سفر خود دهید و در صورت مشاهده نمودن گونه های جانوری مختلف و همچنین تخم پرندگان به آن ها دست نزنید.
6) اجازه دهید قایقرانان مسیرهایی که از قبل رفته اند را به شما نشان دهند و از ارائه پیشنهادهای تازه برای یافتن مسیرهای جدید بپرهیزید چرا که هنوز هم در جنگل حرا قشم تعدادی مسیر ناشناخته و آبراه فرعی به چشم می خورد.

راهنمای مسیر - هزینه سفر و بهترین زمان ممکنه برای رفتن

برای رفتن به سوی جنگل حرا قشم ابتدا باید خود را به جزیره قشم رسانده و از آن جا توسط اسکله های مختلفی که قایق اجاره می دهند به سوی این مقصد توریستی و گردشگری جهان، حرکت کنید. توجه داشته باشید برای این منظور می توایند از بندر لافت، اسکله سهیلی و روستای طبل که نسبتا از قسمت های منصفانه ای در اغلب اوقات سال برای کرایه دادن قایق استفاده می کنند، بهره گیری نمایید. در خصوص هزینه سفر نیز باید گفت تا قشم هر کسی با توجه به تعداد نفراتی که با خود همراه دارد و نوع وسیله مسافرتی که انتخاب می کند؛ متحمل پرداخت هزینه های گوناگونی می شود اما به محض رسیدن به قشم و مهیا شدن شرایط برای بازدید از جنگل حرا باید بدانید بسته به نوع قایق و امکاناتی که این شناور آبی دارد، هزینه سفر شما نیز متفاوت می شود. با این حال طبق یک آمار گرفته شده اگر بخواهید با یک قایق معمولی راهی این جنگل شوید بایستی چیزی در حدود 50 هزار تا 70 هزار تومان هزینه نمایید که البته این مقدار پول در بین 6 و 7 نفری که سوار می شوند تقسیم می شود و شما این امکان را دارید که کل مبلغ را متحمل شوید و منتظر پر شدن قایق نمانید و از زمان خود به بهترین نحوه ممکن استفاده کنید.
در خصوص بهترین زمان سفر به قشم نیز باید گفت سعی کنید برنامه سفری خود را بین ماه های آبان تا اردیبهشت تنظیم کنید چرا که در دیگر ماه های سال شرایط آب و هوایی گرم و خشک حاکم در جزیره کاملا غیر قابل تحمل می شود برای غیر بومی ها! در ماه های فروردین و اردیبهشت می توان به سراغ قشم و جاذبه های گردشگری موجود در این جزیره زیبا رفت و از شرایط آب و هوایی معتدل آن لذت برد که البته این لذت در ماه سوم بهار یعنی خرداد اصلا حاصل نخواهد شد. در تابستان سعی کنید اگر تحمل گرما را ندارید به هیچ وجه به سراغ جزایر جنوبی یا اصلا مناطق جنوبی کشور نروید؛ چرا که حتی توان نصف روز ماندن در شرایط اقلیمی این مناطق را هم خواهید داشت! امام با این حال در تیرماه فصل تابستان بومیان جزیره دست به برگزاری جشنی با نام نوروز صیاد می زنند که دیدن این فستیوال محلی می تواند برای گردشگران جذاب و چشم نواز باشد؛ در فصل پاییز و زمستان هم که اصلا فصل های مورد علاقه مسافران قشم می باشد به راحتی می توانید عازم این نقطه گردشگری و توریستی شوید و تحت شرایط آب و هوایی مناسب و همچنین با مشاهده نمودن تنوع پرندگان مهاجر و بومی در منطقه کلی لذت ببرید.

کلام آخر:

جنگل حرا قشم که در جزیره قشم واقع شده است یکی از جاذبه های پرطرفدار طبیعی و گردشگری در نواحی جنوبی ایران به حساب می رود که در کنار همه تعریفات و تمجیدهای مجلات و سایت های معتبر خارجی، هر ساله با فرا رسیدن زمان مناسب آن با استقبال زیادی از سوی گردشگردان داخلی و خارجی مواجه می شود. جنگل حرا از تنوع گیاهی و جانوری فراوانی برخوردار است و از این رو می توان آن را یکی از زیستگاه های گیاهان و جانوران بومی حاضر در منطقه نامید. آب شور، تابش مستقیم آفتاب و همچینن ایجاد شرایط محیطی مساعد سبب گشته تا رشد و تکثیر گیاهان و جانورانی که از آنان در انواع و اقسام حوزه های مصرفی استفاده می شود به سرعت انجام گیرد و منطقه قشم را صاحب یک قطب اقتصادی و تجاری غیر قابل انکار نماید!
جنگل حرا قشم با تمام ویژگی های منحصر به فرد خود و اهمیت های بنیادی برای ایجاد رونق در جزیره قشم و هر چیز دیگری که شما فکرش را بکنید در حال از شرایط مطلوبی بهره مند نیست و شاید اگر بخواهد شرایط در این محیط به همین صورت ادامه پیدا کند؛ مدت زمان زیادی برای نابودی آن لازم نباشد و چیزی به نام حرا برای نسل بعدی و آیندگان ایران باقی نماند! ایجاد ساخت و سازهای متعدد در حوالی این پوشش گیاهی انبوه بدون توجه به نیازهای اکوسیستمی آن و همچنین عدم اقدامات مناسب برای جلوگیری از نابودی آن سبب گشته تا بخش عمده ای از این جنگل به ورطه نابودی کشیده شود و حتی وجود قایق های موتوری سنگین و پر سر و صدا نیز سبب شود تا هم سکوت لازمه منطقه از بین برود وهم اغلب گونه های جانوری که پیش تر از این ها در این اقلیم زندگی می کرده اند، با شنیدن این نوع از آلودگی های صوتی از این نقطه متواری شوند و حرا را تنهاتر از قبل بگذارند؛