معرفی زبان و فرهنگ کردی کرمانجی استان خراسان

ایسنا/ این خبر پیرامون معرفی زبان و فرهنگ کردی کرمانجی استان خراسان برای شما مخاطبان گرامی نگارش شد.

گلی شادکام، پژوهشگر زبان و فرهنگ کردی کرمانجی خراسان اظهار کرد: برای حفظ زبان ها و گویش های بومی محلی از جمله کردی کرمانجی باید اقداماتی جدی و موثر صورت گیرد، چرا که زبان ‏ها و گویش‏ های بومی محلی ایران گنجینه هایی بی‏ بدیل هستند که قرن ها یا هزاران سال دوام آورده اند و ممکن است در عرض چند دهه از بین بروند.

وی اضافه کرد: «کردی کرمانجی» زبان کردهای شمال خراسان است که گویشوران آن در دو استان خراسان شمالی و رضوی در شهرهایی چون چناران، قوچان، فاروج، شیروان، بجنورد، اسفراین، کلات، درگز، آشخانه و همینطور بخش هایی از شهرهایی چون نیشابور و سبزوار که کردنشین هستند، ساکن‏ اند. همچنین گروه‏ های بزرگی از کردهای شمال خراسان در چند دهه اخیر به کلانشهرهای تهران، مشهد و کرج کوچ کرده ‏اند و در این شهرها و توابع آنها ساکن شده ‏اند.

پژوهشگر زبان و فرهنگ کردی کرمانجی خراسان ادامه داد: کردی کرمانجی خراسان از شاخه شمالی زبان های کردی بوده که زیر گروه زبان های ایرانی است و به نظر می ‏رسد که بیش از یک میلیون گویشور در شمال خراسان به زبان کردی کرمانجی صحبت می‏ کنند. گفتنی است که در منطقه خراسان ثبت گویش کردی کرمانجی جز نخستین نمونه‏ ها از ثبت زبانهای بومی محلی بود.

شادکام تشریح کرد: این زبان، شباهت و همانندی زیادی با کردی کرمانجی در غرب کشور و همینطور کردی کرمانجی در کشورهای دیگر همچون ترکیه، سوریه و جمهوری سابق شوروی دارد. این موضوع نشان از این است که همه این ها از یک خانواده محسوب می شوند. اهمیت این عنصر فرهنگی برای ثبت از این جهت است که یک زبان جدای از کارکرد بسیار مهمی که در راستای ارتباط میان اعضای یک جامعه دارد، ابزاری برای انتقال فرهنگ است. این زبان‏ ها هستند که ما از طریق آن ها می توانیم فرهنگ ها، ادبیات شفاهی، فولکلور، مهارت ها، دانش ها، تجارب و باورهای یک قوم یا یک ملت را منتقل کنیم.

تاثیر انکارناپذیر زبان کردی بر انسجام و همبستگی کردهای شمال خراسان

وی عنوان کرد: با توجه به زنده بودن اثر و گستره وسیع این عنصر حیاتی فرهنگی و همینطور اشاره به این موضوع که این زبان تاثیر انکارناپذیری بر انسجام و همبستگی کردهای شمال خراسان دارد و ابزاری است که از طریق آن اعضاء این قوم می‏ توانند یکدیگر را درک کنند، با هم ارتباط بگیرند و خودشان را متعلق به یک «ما» بدانند؛ در نهایت این عنصر تمام شرایط لازم جهت ثبت ملی را دارا بود. از این رو طی چند ماه کار میدانی، پرونده این اثر پس از تهیه مستندات و تکمیل فرم آن و پس از تایید در شواری ثبت استانی به شورای ثبت ملی ارسال شد و خوشبختانه در تاریخ ششم مرداد 1396 به شماره ثبت 1240 در زمره میراث ناملموس ایرانیان به ثبت ملی رسید.

پژوهشگر زبان و فرهنگ کردی کرمانجی خراسان گفت: از آنجا که کردی کرمانجی خراسان به عنوان عضوی از خانواده بزرگ زبان کردی مورد بررسی قرار گرفت، بنابر نظر اعضای شورای ثبت ملی به عنوان «گویش کردی کرمانجی خراسان» به ثبت رسید. اما بدیهی است که در منطقه شمال خراسان یک زبان مستقل بشمار می ‏ رود.

شادکام با اشاره به تاریخچه این زبان در استان خراسان بیان کرد: زبان کردی خراسان را دست کم می توانیم به 5 قرن گذشته ارجاع دهیم. براساس اسناد و کتب تاریخی، ایلات و طوایف کرد کرمانج در دوران شاهان صفوی جهت مقابله با اقوام مهاجم ازبک، به شمال خراسان گسیل شدند که پس از غلبه بر مهاجمان و بیرون راندن آنان از مرزهای شمال شرق ایران در گستره وسیعی از شمال خراسان ساکن شدند؛ هرچند برخی پژوهشگران و تاریخ ‏ پژوهان بر این باور هستند که پیشینه حضور کردها در خراسان به قرن ها پیش از صفویه بازمی ‏گردد. با این حال میتوان گفت که این زبان در دیگر مناطق کردنشین که غرب ایران، بخش هایی از ترکیه، سوریه و عراق امروزی را شامل می شود قدمتی چند هزار ساله دارد.

رشد شهرنشینی و آموزش تک زبانه، صحبت به زبان مادری در بین افراد را کم رنگ کرده است

وی در خصوص مقایسه این زبان در زمان قدیم و حال تشریح کرد: تا حوالی 4 دهه قبل، روند طبیعی انتقال نسل به نسل زبان به شکل طبیعی صورت می گرفته است، به این معنی که خانواده ها پس از تولد فرزند خود به زبان کردی صحبت می کردند و فرزندان آنها نیز این چرخه انتقال زبان مادری را پیش می گرفتند. اما متاسفانه در سه یا چهار دهه اخیر با رشد شهرنشینی و مهاجرت از روستاها به شهرها، آموزش رسمی تک ‏ زبانه در مدارس و رسانه های جمعی که عمدتا به زبان رسمی برنامه پخش می‏ کنند، باعث ایجاد شکافی میان نسل‏ ها شده و پدر و مادرها نیز ترجیح می دهند به مرور زبان فارسی را جایگزین کنند.

این پژوهشگر زبان و فرهنگ کردی کرمانجی تاکید کرد: از آنجایی که ساخت و گسترش مدارس در روستاها، بنه های عشایری و همچنین شهرهای کوچک قطعا قدم بسیار خوبی برای توسعه جامعه و رشد سواد بود، اما با توجه به اینکه این مدارس تک زبانه بودند و در آن ها مواد درسی تنها به زبان رسمی آموزش داده می شد و در مواردی به خانواده ها توصیه می شد که از زبان مادری در خانه استفاده نشود بطور ناخودآگاه این پیام در ذهن کودکان مخابره می شد که زبان مادریشان حقیر، بی ‏ فایده و بی ‏ارزش است که در نهایت سبب کاهش منزلت اجتماعی زبان مادری در نزد گویشوران می‏ شود و آنها را ترغیب به ترک زبان مادری می ‏کرد.

عدم استفاده نسل جوان کرد زبان از زبان مادری خود باعث زوال زبان کردی خواهد شد

شادکام افزود: برای مثال امروز در منطقه شمال خراسان متاسفانه نسل جدید به سرعت از زبان مادری فاصله گرفته، بطوریکه در حال حاضر شاهد پدیده تغییر زبان در میان کردهای خراسان هستیم که در صورت ادامه منتهی به زوال زبانی خواهد شد.

وی گفت: در روستاها پدران و مادران جوان تر در یکی دو دهه اخیر تصمیم گرفته ‏اند تا دیگر با فرزندان خود کردی صحبت نکنند و فارسی را جایگزین آن کرده اند و تفکر آنها این بوده است که ما با فرزندان خود فارسی صحبت می کنیم تا در مدرسه دچار مشکل نشوند. براساس تحقیقات میدانی که صورت گرفته، بسیاری از خانواده ‏ها در برابر این پرسش که چرا با فرزندان‏شان در خانه به زبان مادری صحبت نمی ‏کنند، اظهار داشتند که نگران وضعیت تحصیلی فرزندان‏شان در مدرسه هستند و چون خود عموما خاطره تلخی از دوران مدرسه دارند، نمی‏ خواهند فرزندان‏شان نیز دچار مشکل و سختی شوند، از این رو ترجیح داده‏ اند که از همان ابتدا با فرزندان فارسی صحبت کنند.

این پژوهشگر زبان و فرهنگ کردی کرمانجی ادامه داد: متاسفانه در نظام آموزشی کشور ما هیچ پیش بینی برای کودکانی که به زبانهای مادری متفاوت و بومی محلی صحبت می کنند، نشده است. این کودکان قبل از ورود به مدارس به هیچ شکلی آماده نشده و در زمان ورود به مدرسه با آموزش دروس به زبان رسمی مواجه می شوند که در این حالت فشار زیادی به این کودکان و همینطور به خانواده هایشان وارد می شود. معمولا سیستم آموزشی نیز به جای اینکه برای این موضوع راه حلی بیندیشد خانواده ها را تحت فشار گذاشته تا با بچه ها در خانه به زبان مادری صحبت نکنند و با کودکان از ابتدا با زبان فارسی تکلم کنند تا در مدرسه مشکلی با یادگیری دروس نداشته باشند.

شادکام پیرامون معرفی زبان و فرهنگ کردی کرمانجی استان خراسان اظهار کرد: در نظام‏ های آموزشی کشورهای توسعه یافته، کودکانی که زبان مادری‏ آنها متفاوت از زبان رسمی است، پیش از ورود به مدرسه آماده می ‏شوند و طی دوران تحصیل نیز مدام مورد حمایت و توجه قرار می‏ گیرند تا بتوانند با کمترین آسیب وارد سیستم آموزش رسمی شوند، اما متاسفانه در نظام آموزشی ما در مناطقی که دارای زبانی غیر از زبان رسمی هستند، بار یادگیری زبان رسمی بر دوش خانواده ‏ها و کودکان نهاده شده و درنتیجه خانواده برای کاهش فشار بر خود و فرزندان و پیشگیری از افت تحصیلی و مشکلات آموزشی، زبان مادری را از ارتباط کلامی میان خود و فرزندان حذف کرده و از همان ابتدای تولد، زبان فارسی را به کودکان خود می ‏آموزند.