با وقوع زلزله یا هر یک از بلایای طبیعی در سفر چه کنیم؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می شود که با وقوع زلزله یا هر یک از بلایای طبیعی در سفر چه کنیم؟

محمد منظرنژاد، مدرس و فعال گردشگری و نویسنده کتاب «راهنمایی تور و قوانین و مقررات» نخست به قانون «فورس ماژور» که در قراردادهای مربوط به سفر نیز در یک بند به آن پرداخته شده، اشاره می کند و می گوید: کنسل شدن سفر به یک مقصد، براساس اعلام شرایط «فورس ماژور» اتفاق می افتد. زمانیکه شرایط طوری است که ارائه خدمات گردشگری ممکن نیست و وضعیت امداد و مسائل بهداشتی، زندگی مردم و زیرساخت ها به نوعی تحت تاثیر قرار گرفته و حضور گردشگر در منطقه می تواند باعث بحرانی شدن وضعیت شود، سازمان های مربوطه در مقصد و ارگان های متولی گردشگری می توانند اعلام شرایط بحرانی کنند.

او اظهار می کند: در مواقع ویژه، بر اثر حوادث غیرمترقبه و اعلام شرایط فورس ماژور، تمام تعهدات منتفی و لغو است و شرایط تمام ارائه دهندگان خدمات موظف به برگشت مبالغ هستند. حال درصورتیکه شرایط فورس ماژور و ممانعت از سفر به یک مقصد اعلام شود و مجریان سفر با دانش از شرایط فورس ماژور به آن مقصد سفر کنند، مسئول حوادث ناشی از سفر خواهند بود.

در ماده 227 قانون مدنی ایران، «فورس ماژور» یا «قوه قاهره» را شرایطی دانست که طی یک اتفاق، متعهد نتواند به قرارداد پایبند باشد و شخصی هم مسئول آن اتفاق نباشد، چه این اتفاق با حوزه فعالیت متعهد ارتباط داشته باشد (مانند آتش سوزی) و چه جز عوامل بیرونی (مانند طوفان، سیل، زلزله و …) تلقی شود. از مهمترین آثاری که برای فورس ماژور پذیرفته شده تعلیق یا خاتمه یافتن قرارداد و انحلال آن است.

البته این نکته نیز یادآوری شد اتفاقاتی که معمولا و به تعداد بالا رخ می دهد، فورس ماژور محسوب نمی شود، مثلا اگر در یک منطقه وقوع زلزله بسیار شایع و معمول است، نمیتوان آن را حکم قوه قهریه بحساب آورد.

فورس ماژور جز شرطهایی است که در قراردادهای مختلف ذکر می شود و استناد به آن الزامی است. در ماده 23 قرارداد تورهای داخلی نیز وضعیت فوق العاده یا فورس ماژور را شرح داده و مسئولیتی را متوجه کارگزار ندانسته و ملزم کرد که در آن شرایط، کل مبلغ پس از کسر یک درصد از کل مبلع تور به عنوان کارمزد مسترد شود.

نقطه مبهم این قانون، مشخص نبودن متولی و مسئول اعلام فورس ماژور یا قوه قاهره برای سفر است.

علاوه بر این، تاکنون تجربه موفقی در شرایط فورس ماژور که البته به ندرت اعلام شده، به دست نیامده است، مثلا در اسفند سال 98 که ویروس کرونا به کشور سرایت کرد، وزارتخانه های راه و گردشگری اعلام فورس ماژور کردند و بخش های خدماتی بدون آنکه جبران خسارت شوند، ملزم به استرداد هزینه ها به مسافران شدند که بسیاری از این بخش ها نتوانستند از عهده استرداد هزینه ها برآیند و به دنبال آن شکایت ها و پرونده های حقوقی زیادی هم شکل گرفت.

همین تجربه، بسیاری از فعالان گردشگری و حمل ونقل را در مواجهه با زلزله اخیر که فقط از ساعت 15:37 23 آبان تا ساعت 9 صبح 24 آبان ماه 63 زمین لرزه در حوالی شهر فین واقع در استان هرمزگان ثبت شده است، برای کنسل کردن سفرها دچار تردید کرد.

محمد منظرنژاد توصیه می کند: با توجه به شرایط موجود، باید در ارائه خدمات و گشت ها دقت کرد و از انجام هر گونه رفتار هیجانی و پرخطر خودداری کرد. از آنجا که برنامه بازدیدها در شرایط طبیعی نوشته شده است، بنابراین با تغییرات جوی یا حوادثی مثل زلزله باید اقدام به تغییر و جابجایی و کنسل کردن برخی از بازدیدها یا کل برنامه کرد.

او همچنین تاکید می کند: در شرایط خاص، بازدید از غارها مطمئنا ممکن نیست و یا باید با مسئولان آن سایت یا محوطه مشورت کرد تا از ایمن بودن بازدیدها مطلع شد. نقش راهنما در سفر بسیار مهم بوده و در چنین شرایطی مدیریت تور باید پیشگیرانه باشد.

این فعال گردشگری به مجریان و راهنمایان تور پیشنهاد می کند: از آنجا که رفتار و اعمال گردشگران غیرقابل پیش بینی است، بنابراین توصیه ها و تذکرات را قبل از هر بازدید اعلام کنید. ایستادن بر لبه صخره ها، ورود به شیارها و دره های عمیق، ورود به غارها در شرایط خاص، باید با هماهنگی و اطلاع از ایمن بودن سفر باشد و لازم است احتیاط را شرط بازدیدها قرار دهید و در شرایط خاص، برخی از برنامه ها را تغییر داده یا کنسل کنند.

او یادآور می شود که حوادث طبیعی جزو پوشش بیمه مسئولیت مدنی نیست و گردشگران باید بدانند در شرایط ویژه به توصیه های راهنما و مجری تور و مسئول سایت های گردشگری و محوطه های تاریخی توجه کنند. منظرنژاد تاکید می کند: در زمان وقوع حوادث حتما اخبار و اطلاعیه ها را از سایت های معتبر پیگیری کنید و از حضور در هر مکانی خودداری شود و به توصیه ها و تذکرها بی توجه نباشید.