بیشتر موزه های خصوصی رو به تعطیلی کامل رفته اند

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، بیشتر موزه های خصوصی رو به تعطیلی کامل رفته اند.

فراموش شده ها!

از اسفند 98 با بالا گرفتن موج سرایت ویروس کرونا در ایران، درهای موزه ها نیز به روی مردم بسته شد. خسارتی که از یک سال گذشته برآورد شده تا پایان سال 1400، با ادامه این تعطیلی ها به عددد 400 میلیارد تومان می رسد. در این میان، خسارت موزه های خصوصی با توجه به هزینه اجاره مکان، نگهداری آثار و حقوق کارکنان که شخصی تامین می شود، نیز باید قابل توجه باشد، هرچند وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آمار دقیقی از آن ندارد و تقریبا از جزئیات وضعیت این موزه ها بی اطلاع است.

بررسی ها نشان می دهند پس از یک سال تعطیلی دستوری و خودخواسته، برخی از موزه ها در پرداخت هزینه اجاره با مشکلاتی مواجه شده اند و درحال تعطیلی هستند. از سوی دیگر موزه های کوچکی وجود دارند که کاملا متکی به درآمد بلیت و برگزاری کارگاه آموزشی بوده اند، اما بازگشایی آن ها هزینه و مخارج بیشتری در بر دارد، از این رو به تعطیلی خودخواسته و تعدیل نیرو دست زده اند.

مدیرکل موزه ها و اموال منقول تاریخی در فروردین 99 بود که با طولانی شدن تعطیلی موزه ها، گفت قبل از آغاز تعطیلات نوروز کمکهای بلاعوضی به تعدادی از موزه های خصوصی صورت گرفته و اعتباری به صاحبان این موزه ها پرداخت شده که میتوان گفت قابل توجه بوده است. اکنون نیز با وام های بسیار کم بهره بعضا تلاش می کنیم به صورت بلاعوض به همه موزه های خصوصی کمک کنیم.

در همان روزها، سیداحمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران از وزیر میراث فرهنگی خواست تا برای حمایت از موزه های خصوصی و کوچک، دستور بخشودگی یا تعویق در پرداخت عوارض، اجاره بها، مالیات و اقساط وام این موزه ها را صادر و صندوقی ایجاد کند تا از این موزه ها در بحران کرونا حمایت شود.

یک سال پس از آن وعده و این درخواست، مدیرکل موزه ها و اموال منقول تاریخی با تکرار این حرف که از برخی موزه های خصوصی با پرداخت وام بلاعوض حمایت شده است، زیر بار تعطیلی دائمی برخی موزه ها به خاطر حمایت نشدن و پرداخت نشدن وام بلاعوض نرفت. او در نشست خبری که به مناسبت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی گفت که در دو مرحله، کمک بلاعوض برای موزه های خصوصی درنظر گرفته شده بود که مستقیم برای آن ها واریز شد. البته همه 171 موزه این تسهیلات را نگرفتند، برخی هیأت امنای قوی دارند و آسیب کمتری دیده اند. وامی با چهار درصد سود هم درنظر گرفته شده بود که استقبالی نشد.

او درباره انکار موزه دارها نسبت به پرداخت وام بلاعوض اظهار کرد که موزه های خصوصی باید تفاهم نامه ای را با استان امضا کنند که در قبال این تسهیلات، اقداماتی را انجام دهند. برخی از موزه داران آن را امضا نکرده بودند و تاجایی که اطلاع دارم این مشکل حل شده و اطلاعات شما قدیمی است.

اما روایت برخی موزه دارها خلاف این جریان را نشان می دهد. بعضی از موزه داران می گویند: میراث فرهنگی از ابتدای شیوع ویروس کرونا تا کنون، حتی در حد تهیه مواد ضدعفونی کننده به آنها کمک نکرده است، چه برسد به تخصیص وام بلاعوض. برخی دیگر هم دنبال تسهیلات رفته اند و وعده هایی به آنها داده شده بود، اما حالا میان اداره میراث فرهنگی استان خود و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در تهران سرگردان شده اند و نمی دانند کجا پاسخ رد به درخواست وام آنها داده است. هرچند بیشتر آنها با احتمال بروز مشکلاتی برای ادامه فعالیتشان مایل به انتشار صحبت هایشان نبودند.

مدیر خانه موزه خیمه شب بازی ایران پیرامون اینکه بیشتر موزه های خصوصی رو به تعطیلی کامل رفته اند، شرح داد: موزه ها اساسا سه دسته اند، یا مستقیم متعلق به سازمان میراث فرهنگی هستند که به طبع هزینه هایشان از طریق آن سازمان تامین می شود. سری دوم موزه هایی هستند که با مجوز میراث فرهنگی راه اندازی شده اند، ولی به سازمان، نهاد و یا اداره دولتی وابسته هستند، هزینه های این دسته از موزه ها نیز توسط سازمان مربوطه تامین می شود. دسته سوم از موزه ها کاملا خصوصی اند. متاسفانه این دسته از موزه ها به دلیل نوپا بودن و نبود حمایت دقیقا مثل کودکان بی سرپرست می مانند.

او ادامه داد: غالب موزه های خصوصی نهایت حمایتی که از سیستم دولتی دریافت کرده اند، فقط مجوزی بوده که از طرف اداره کل موزه های میراث فرهنگی برایشان صادر شده است. مشکلات موزه های خصوصی محدود به دوره کرونا نیست. از اساس، در روند تاسیس این دسته از موزه ها قول شفاهی حمایت در قالب وام بلاعوض، تامین تجهیزات مورد نیاز داده شد، ولی به شخصه سراغ ندارم موزه ای را که از این دسته قول های حمایتی بهره برده و استفاده کرده باشد.

ستاری گفت: با توجه به این که درآمد مستقیم هیچ موزه ای جوابگوی هزینه های آن نیست، بنیانگذاران این مراکز غالبا مجبورند هزینه های راه اندازی و همچنین هزینه های جاری طول فعالیتشان را یا از سرمایه شخصی یا بخشی را از فعالیت های جنبی تامین کنند. به طبع خانه موزه خیمه شب بازی ایران هم از این قاعده مستنثنی نیست؛ هزینه های راه اندازی موزه با سرمایه شخصی خانم ستاره اسکندری، بازیگر تئاتر و سینما و بنده تامین شده است که به نظر هم نمی رسد روزی برسد این سرمایه اولیه کاملا قابل بازگشت باشد. هزینه های جاری از محل درآمد اجراهای خیمه شب بازی که توسط این موسسه انجام می گرفته، تامین شده است. با بروز اپیدمی کرونا و تعطیلی سراسری، محل حصول درآمد اجراهای خیمه شب بازی بطور کلی مسدود شد. مجبور به تعدیل نیرو شدیم و 12 نفر نیرو که مستقیم برای موزه کار می کردند بیکار شدند.

او اضافه کرد: نیمی از این 15 ماه به دلیل قرنطینه تعطیل بودیم. نیم دیگر هم که به دلیل مشکلات مالی و بلاتکلیفی، فعالیت کاملا بی رمقی داشتیم.

مدیر خانه موزه خیمه شب بازی ادامه داد: اوایل بروز اپیدمی کرونا به جهت تعطیلی موزه ها، جلسه ای برای مدیران برخی موزه های خصوصی به نمایندگی از این مؤسسات با حضور معاون وزارت میراث و مسئولان اداره کل موزه ها برای بررسی مشکلات موزه ها برگزار شد که حاصل آن این بود که به موزه ها پیشنهاد شد ما به ازای هر یک نفر کارمند، وامی به مبلغ 12 میلیون تومان با سود 12 درصد پرداخت شود که بیشتر این مراکز به دلیل ناتوانی در بازپرداخت با سود ذکرشده، از دریافت آن صرف نظر کردند و غیر از این مورد، هیچ اقدام دیگری در حمایت از موزه های خصوصی در ایام طولانی تعطیلی اجباری کرونا صورت نگرفت.

ستاری بیان کرد: انگار نه انگار این مراکز وجود خارجی دارند و فعالیتی را در کشور انجام می دهند که در اصل آن فعالیت را باید سازمان های فرهنگی دولتی انجام می دادند، ولی به دلیل کم توجهی آن سازمان ها، آدم هایی پیدا شده اند که به دلیل داشتن عشق به فرهنگ این کشور، کمر همت بسته و قد علم کرده اند و بخشی از بار حمایت از فرهنگ را از دوش سازمان های دولتی برداشته اند.

او تاکید کرد: لازم است امروز درباره شرایط ادامه فعالیت و آینده موزه های خصوصی اقدام اساسی صورت گیرد. اینکه سازمان های ذی ربط نیاز و ضرورتی در ادامه فعالیت این مؤسسسات احساس می کنند، این مساله مهمی است که می تواند به ادامه حیات و شکوفا شدن این مراکز و یا تعطیلی کامل آن ها دامن بزند. مطمئنا فقط صدور مجوز و سیاه کردن طومارهای دولتی در جهت تاسیس موزه های خصوصی هیچ دردی را دوا نمی کند، و نه تنها دردی را دوا نمی کند که روز به روز فقط بر تعداد این مراکز و دامنه بلاتکلیفی و مشکلات آنها خواهد افزود.

همچنین مؤسس و مدیر موزه مردم شناسی شاهین شهر که نه تنها به خاطر دستورهای ستاد کرونا که بیشتر به علت هزینه سنگین نگهداری در یک سال گذشته درهای این موزه را بسته نگه داشته و به فضای مجازی روی آورده است، به ایسنا گفت: این موزه حدود 10 سال است که راه اندازی شده، چهار سال از آن به صورت متوالی جزو موزه های برتر کشور معرفی شده، با این وجود تا کنون از هیچ حمایتی بهره مند نبوده است، حتی به درخواست وام جوابی داده نشد، از وام بلاعوض هم خبری نبود.

او ادامه داد: موزه های دولتی ردیف بودجه مشخصی دارند و در تطعیلی های کرونا دچار تنگنا نشدند، اما موزه های خصوصی که اتفاقا به حمایت بیشتری نیاز داشتند، تقریبا به حال خود رها شدند. اگر حمایت های شورای شهر و شهرداری شاهین شهر نبود، معلوم نیست این موزه به چه سرنوشتی دچار می شد.

سعید یزدانمهر، مؤسس و مدیر موزه عروسک های بادرود نظنز که خسارت ناشی از تعطیلی های پی درپی یک سال گذشته را حدود 200 میلیون تومان برآورد کرده است، گفت: تا قبل از همه گیری کرونا کلاسهای شاهنامه خوانی، صنایع دستی و خلاقیت کودک و نوجوان برگزار می کردیم، اما ویروس کرونا سیستم فعالیت ما را مختل کرد. هرچند آموزش ها را به فضای مجازی انتقال دادیم، اما زیان مالی بسیاری را متحمل شده ایم.

او درباره حمایت هایی که وعده آن برای جبران خسارت های کرونا داده شده بود، اظهار کرد: قبل از کرونا، 20 میلیون تومان وام با عنوان کمک به موزه دریافت کرده بودیم، اما از اعتبار و تسهیلاتی که قول داده بودند برای حمایت در دوران کرونا پرداخت می شود، خبری نشده است. حمایت نشدیم، با این که موزه برتر هستیم و فعالیت های بین المللی داشتیم. سال 97 یک گروه شاهنامه خوانی را به جشنواره تئاتر روسیه اعزام کردیم که حضور موفقیت آمیز و چشم گیری را تجربه کرد ولی در داخل کشور توجهی به آن نشد. چارچوب کاری ما قوی است و هنوز به التماس و خواهش نیافتاده ایم، می دانیم اگر حمایتی هم لازم داشته باشیم توجه نمی کنند، چون هر وقت حرف آن مطرح شده گفته اند وضع مالی خودشان خرابتر است.

احمدی، کارشناس موزه نیز مهجور ماندن موزه ها به ویژه خصوصی ها را به جایگاه ضعیف آنها ربط داد و گفت: باید فرهنگسازی شود تا مردم به ارزش و چیستی موزه پی ببرند و در مواقع بحرانی، حمایت از آنها به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.

بعضی موزه داران هم اگرچه حمایتی دریافت نکرده اند، اما از زوایه دیگری به ماجرا نگاه می کنند؛ مجید فروتن، مدیر موزه مردم شناسی گز برخوار در استان اصفهان که از سال 1377 مجوز گرفته است، گفت: این موزه بلیت فروشی ندارد و بازدید از آن رایگان است. تا قبل از کرونا هم بازدیدکننده موزه بسیار کم بود، بیشتر از دانشگاه و مدارس می آمدند، با ویروس کرونا همان معدود بازدید هم متوقف شد. این وضع بیشتر موزه های کشور است و به موزه های خصوصی محدود نمی شود.

او ادامه داد: موزه خصوصی با اجبار راه اندازی نمی شود، از سر علاقه و خودخواسته راه می افتد. در مدتی که کرونا شایع شد و موزه ها را به تعطیلی کشاند، اداره میراث فرهنگی اصفهان پیشنهادهایی برای جبران خسارت مالی به ما داد، فرمی هم به همین منظور توزیع کرد، ولی نگاه درآمدی و اقتصادی به موزه ندارم. من یک کامیون دار هستم، محل درآمدم مشخص است، این موزه هم پاسخی به دغدغه فرهنگی ام بوده است. البته می دانم موزه ها به ویژه خصوصی ها در این دوران آسیب زیادی متحمل شده اند، مخصوصا اینکه مخاطب موزه خاص و محدود است. بعضی از بازدیدکنندگان وقتی موزه ای را می بینند دست کم تا دو سال دیگر سراغ آن نمی روند، شاید هم هرگز نروند.

این موزه دار گفت: بیشتر موزه داران و مجموعه داران خصوصی، شغل دیگری دارند و این کار را در کنار حرفه اصلیشان دنبال می کنند. کار ما شبیه نویسنده کتاب است که هدفش بیان ایده ها و ذهنیاتش است و معمولا فروش در اولویتش نیست. موزه دارها هم اگر نگرش صرفا اقتصادی داشتند که سراغ کارهای دیگر می رفتند.