حمام و مسجد وکیل شیراز | آثار فاخر به جا مانده از دوران زندیه

حمام و مسجد وکیل شیراز دو مجموعه اثری هستند که در مجاورت بازار وکیل واقع شده اند و از دوران حکومت زندیه برای کشور ما به یادگار مانده است. مجموعه وکیل شیراز از اثری که به گواه متخصصان در عرصه معماری از پیشرفته ترین نمونه های معماری در عصر خود می باشند و همین سبک معماری است که ارزش این بناها را افزون کرده است و منجر به ثبت در فهرست آثار ملی ایران شده است که شماره ثبت 917 شاخص معرفی حمام وکیل شیراز و شماره 182 مختص به مسجد وکیل شیراز می باشد. در مرکزیت شهر شیراز و در زمانی که وکیل الرعایا، کریم خان زند بر ایران حکمرانی می کرد، چندین و چند بنا پایه گذاری و ساخته شد که از جمله آن ها می توان به بازار وکیل، حمام وکیل شیراز و مسجد وکیل شیراز اشاره کرد. هر کدام از بناهای مجموعه وکیل شیراز در این عصر از ویژگی های ممتاز برخوردارند که از هر جهت منجر به متمایز شدن بناها از سایر ابنیه تاریخی می شود. پس در ادامه با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای بازدیدی مختصر از دو بنای مجموعه وکیل شیراز...

مسجد وکیل شیراز، مسجدی هزار نقش و رنگ

مسجد وکیل شیراز که در قسمت غربی بازار و انتهای بخش شمشیرگرها واقع شده است، به اعتبار معماری کم نظیر، حجاری های فوق العاده، کتیبه های منقوش به خطوط نستعلیق، نسخ و ثلث و کاشی کاری های صورت گرفته در رنگ های زیبا و متنوع، شهرتی جهانی دارد به نحوی که زبان هر گردشگر، تاریخ شناس و علاقمند به فنون معماری به تعریف و تمجید از این همه هنر و دقت و ظرافت باز می گشاید. مسجد وکیل دارای دو شبستان شمالی و جنوبی می باشد که هر کدام از این شبستان ها به دلیل ویژگی هایی منحصر به خود جلوه گری می نمایند.
شبستان جنوبی به واسطه جای دادن 48 ستون مارپیچ در دل خود، از انحصاری شگرف در بخش معماری برخوردار است. این ستون ها زیبایی و بی نظیر بودن معماری این شبستان را برجسته تر ساخته است. به علاوه وجود منبر مرمرین که از سنگ های یکسان ساخته شده است بر اهمیت های معماری این بخش از مسجد افزوده است.
شبستان شمالی نیز محل استقرار طاق مروارید است و در چهار قسمت طاق مروارید سه عدد طاق نمای کوچک و یک شاه تویزه نیز در این شبستان خودنمایی می کند. اما در کنار همه این نکات بارزترین نکته این شبستان کاشی کاری های روی طاق است که بر روی آن ها آیات سوره های قرآن کریم با قلمی درشت و به خط ثلث و به صورت هلالی نقش بسته است.
دالان های ورودی مسجد از دو لنگه در دارای با ارتفاعی در حدود 8 متر و عرضی حدود 3 متر تشکیل شده است. زیبایی های معماری این دالان ها به گونه ای است که بر روی این سقف های ورودی عبارت لااله الاالله به خط کوفی نقش بسته است و نظرها را به خود جلب می سازد.

حمام وکیل شیراز، جلوه گر معماری پیشرفته دوره زندیه

حمام وکیل شیراز در میان تمام حمام های تاریخی کشورمان از شهرت و آوازه ای بی نظیر برخوردار است که این شهرت به خاطر سبک معماری و نقوش تزئینی می باشد که نشأت گرفته از فرهنگ و هویت ایران در زمان حکومت صفویه می باشد در ساخت و بنای حمام به کار گرفته شده است. صاحب نظران عرصه تاریخ، فرهنگ و معماری بر این باور هستند که کریم خان زند علاقه و توجه زیادی نسبت به زنده نگه داشتن تاریخ ایران داشته است. به همین منظور دستور داده است که بر پیکره حمام تصاویر و نقوشی در قالب مضامین اساطیری و ملی که در باورها و عقاید مردم رخنه کرده بود نگارگری شود.
مساحت حمام چیزی در حدود 11 هزار متر مربع بوده است. حمام ویژگی های خاص خود را دارد که می توان به مواردی نظیر سنگ فرش کردن کف حمام و عبور دادن آب گرم و بخار آب از دالان های زیرین آن به منظور جلوگیری از تبادل دما و هم چنین وجود گرم خانه ای در بخش جنوبی، به منظور گرم کردن آب حمام اشاره کرد. دو ویژگی فوق به خوبی نشان می دهد که معماران و طراحان این حمام بنایی را احداث کرده اند که در دوره خود بسیار مدرن و پیشرفته بوده است. به علاوه کنترل ورود و خروج هوای سرد و گرم است نیز مغفول نمانده است. بدین منظور ورودی حمام کوچک ساخته شده است و با ورود به آن در دو مرحله و با شیبی ملایم روی می دهد.
در قلب حمام وکیل دو شاه نشین و دو حاکم نشین به چشم می خورد و در وسط هر حاکم نشین حوضی مرمرین قرار دارد. برای رساندن آب به قسمت های مختلف مخصوصا قسمت های یاد شده، درون حمام راه آب هایی کشیده اند که آبی که درون دیگ های موجود در گرم خانه آماده استفاده به منظور استحمام هستند به بخش های مختلف حمام هدایت شوند.
امروزه حمام وکیل به عنوان موزه ی گرمابۀ وکیل در مجموعه وکیل شیراز استفاده می شود و تعدادی مجسمه ی مومی در فضای آن قرار گرفته است که تعداد این مجسمه ها چیزی نزدیک به 30 عدد است که نشان دهنده آداب و رسوم مردم کشورمان در گذشته می باشد.
همان گونه که می دانید، کشور عزیزمان ایران، دارای تاریخ و تمدنی مملو از افتخارات و اصالت می باشد و آثار این چنینی گواهی هستند بر این حقیقت که اثبات کننده این واقعیات می باشد. در این مجال سعی و تلاش بر این بود که جرقه ای هرچند کوچک برای شناخت بهتر کشورمان و پیشینه پربارش زده شود.