موزه جواهرات ملی ایران کجاست + قیمت بلیط و ساعات بازدید

در شهر تهران به عنوان پایتخت ایران، موزه های متعددی دیده می شوند که هر کدام داستانی را برای گفتن دارد. این موزه ها آنقدر شگفت انگیزند که شاید ساعت ها شما را به تماشای دیدنی های خود مشغول نمایند. یکی از این موزه ها، موزه جواهرات ملی ایران بوده که بسیار زیبا و دیدنی هست. با ما در مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست همراه گشته تا شما را از شماره تلفن موزه جواهرات ملی و همچنین ساعت کاری موزه جواهرات ملی آگاه نماییم. در ضمن، اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با جاهای دیدنی تهران آشنا گردید، می توانید سری هم به راهنمای سفر به تهران زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.

کمی درباره موزه جواهرات ملی ایران

ابوالحسن ابتهاج که در سال 1316 شمسی به ریاست بانک ملی ایران منصوب شده بود، در خاطرات خود درباره موزه جواهرات ملی چنین می نویسد: مجموعه ای که به عنوان موزه جواهرات ملی و سلطنتی ایران شناخته شده، بازمانده جواهراتی است که در زمان نادرشاه افشار به طرق مختلف و از جمله طی لشکرکشی او به هندوستان فراهم آمده و پس از کشته شدن نادرشاه و ایجاد هرج و مرج، قسمت هایی از آن به دست اشخاص گوناگون افتاده بود. از سرنوشت جواهرات در جریان هرج و مرج پس از نادرشاه اطلاع دقیقی در دست نیست و در مورد آن تحقیقات تاریخی کافی بعمل نیامده است.

او در خاطرات خود اشاره می کند که برای گردآوری اطلاعاتی درباره سوابق و سرگذشت این جواهرات از میرزا محمد خان قزوینی و عباس اقبالی آشتیانی دعوت کرده تا با مراجعه به کتابخانه های دنیا سوابق و تاریخچه این نفایس را جمع آوری کنند. مدت دو سال وقت برای انجام این تحقیق تعیین شد و صد هزار ریال به صورت علی الحساب پرداخت گشت. اما متاسفانه این عمل صورت نگرفت و وجه دریافتی به بانک مسترد شد.

تاریخچه جواهرات ملی

آنچه امروزه درباره جواهرات ملی ایران می دانیم، آن است که تا قبل از صفویه اقلامی از جواهرات ملی در خزانه دولتی موجود بود اما براساس نوشته های سیاحان خارجی چون "ژان باتیست تاورنیه"، شوالیه "شاردن"، برادران "شرلی"، "وارینگ" و دیگران، پادشاهان صفوی حدود دو قرن شروع به جمع آوری نفایس و گوهرها کرده اند و حتی کارشناسان دولت صفوی جواهرات را از بازارهای هند، عثمانی و کشورهای اروپایی مانند فرانسه و ایتالیا خریداری کرده و به اصفهان آورده اند.

در پایان سلطنت شاه سلطان حسین و با ورود محمود افغان به ایران، مهاجمان افغانی خزانه های دولت را پراکنده کرده و مقداری از آنها که محمود افغان به اشراف افغان منتقل کرده بود، پس از ورود شاه تهماسب دوم به همراهی نادر به اصفهان به چنگ نادر افتاد و از خروج آنها از ایران جلوگیری شد. بعدها، نادر برای پس گرفتن آن قسمتی از جواهرات ملی که به هندوستان برده شده بود، نامه هایی را به دربار هند نوشت اما جواب مساعدی نشنید. پس از لشکرکشی نادر به هند، محمد شاه مبالغی نقدینه، جواهر و اسلحه را تسلیم نادر کرد.

بخشی از اموال و خزانه ها که نادر از هندوستان بدست آورده بود، به ایران نرسید و در راه بازگشت به ایران از میان رفت. نادر پس از بازگشت به ایران مقدار قابل ملاحظه ای از جواهر را به رسم ارمغان برای امرا و حکام و شاهان ممالک همسایه فرستاد. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که وی همچنین مقداری از اشیای نفیس و مرصع را به آستان حضرت رضا علیه السلام تقدیم و مقداری را نیز میان سپاه خود تقسیم کرد. در سال 1160 هجری قمری و پس از قتل نادر، احمد بیک افغان ابدالی از سرداران نادر دست به غارت جواهرات خزانه نادر زد. از گوهرهایی که احمد بیک افغان ابدالی از ایران خارج کرد هم الماس معروف کوه نور بود.

ابتهاج در خاطرات خود می نویسد: پس از این غارت، هنگامی که آقا محمد خان قاجار سر سلسله قاجار به قدرت رسید، با پیگیری و بی رحمی شدید و حتی با قتل و شکنجه کسانی که جواهرات غارت شده را مخفی کرده بودند، قسمتی از آنها را جمع آوری کرد. سلاطین سلسله قاجار در تمام مدت سلطنت خود با آنکه احتیاج مبرم به پول داشتند و شاید می توانستند از راه فروش بعضی از قطعات این جواهرات وضع مالی خود را بهبود دهند، هیچ یک دست به این عمل نزدند.

فقط مظفرالدین شاه در موقعی که احتیاج به پول داشت، قسمتی از این جواهرات را در مقابل چهل هزار تومان که از بانک شاهی قرض گرفته بود، نزد بانک گرو گذاشت. او دلیل این کار را معتقدات مذهبی میداند که شاید شاهان قاجار فروش جواهرات سلطنتی را بدیمن و شوم و خیانت در امانت می دانستند. پس از دوران قاجار هم تا به امروز جواهراتی به این مجموعه اضافه شده که اشاره خواهد گشت.

تاریخچه شکل گیری موزه جواهرات ملی

ابوالحسن ابتهاج درباره شکل گیری این موزه می نویسد: در سال 1308 و به دستور رضا شاه از جواهر فروش معروف پاریس "بوشرون" دعوت شد تا جواهرات ملی ایران را که تا آن تاریخ در زیرزمین های کاخ گلستان نگهداری میشد، ارزیابی کند. دو نفر از جواهرشناسان باسابقه و مجرب بوشرون برای ماموریت به تهران آمدند و این کار را انجام دادند. گزارش بوشرون در سه نسخه تهیه گردید که یک نسخه آن به وزیر دربار شاهنشاهی و گویا نسخه دوم به وزارت مالیه تسلیم شد. نسخه سوم هم در صندوقی آهنی در دفتر رئیس بانک ملی نگهداری می گشت.

در سالهای 1316 و 1318 "جواهرات سلطنتی بلااستفاده" به بانک ملی سپرده شد. ابتهاج می نویسد: موقعی که من به ریاست بانک ملی تعیین شدم، تصمیم گرفتم که جواهرات متعلق به بانک را از صندوق بیرون بیاورم و در محل محفوظی در بانک قرار بدهم تا عموم مردم بتوانند آنها را تماشا کنند. پس از مطابقت فهرست ها با محتویات صندوق ها توسط کمیسیون، در هفتم خرداد 1323 و هنگامی که شاه از موسسات بانک ملی بازدید میکرد، از وی خواستم جواهرات سلطنتی هم که در صندوق های جداگانه در بانک به رسم امانت نگهداری میشد، در قفسه های خزانه جواهرات چیده شود.

تنها محلی را که می توانستیم در عمارت آن روز بانک ملی برای نگهداری و نمایش جواهرات تخصیص بدهیم، یکی از خزانه های مخصوص اسکناس بود. اما اشکال کار در چند چیز است. مثلا، اینکه خزانه بسیار کوچک بود و به هیچ وجه محل کافی که بتوان جواهرات ملی را تماما به معرض نمایش قرار داد، نداشت یا درست جلوه دادن این اشیای نفیس خود امری بود تخصصی و ما کسی را نداشتیم که در این قبیل کارها تجربه داشته باشد، چه رسد به آنکه متخصص باشد.

با تمام این احوال، در نتیجه علاقه و مراقبت فوق العاده اعضای کمیسیون، رئیس، معاون و کارمندان اداره اسکناس بانک، قفسه های فلزی در ایران تهیه گردید و قسمت اعظم جواهرات ملی در این قفسه ها چیده شد و برای اولین بار در یک محل به معرض نمایش درآمد. وقتی عمارت قدیم خزانه دارای محلی که مجاور عمارت بانک بود به منظور ساختن محل اداره مرکزی بانک از دولت خریداری شد، تصمیم گرفتم خزانه مخصوصی را در زیرزمین این عمارت برای جواهرات بسازم.

بنابراین، یکی از مهندسان بانک به فرانسه و انگلستان فرستاده شد تا هم راجع نقشه عمارت بانک و هم درباره خزانه های آنها مطالعاتی را در بانک های مرکزی آن کشورها بعمل آورد و با جواهرسازی بوشرون مذاکره کند. بالاخره بعد از چند سال، خزانه ای ساخته شد که امروزه جواهرات بانک مرکزی در آن جا داده شده است.

خزانه جواهرات ملی ایران

خزانه جواهرات ملی ایران شامل 38 گنجه بزرگ شیشه ای است که محتویات آن با طبقه بندی های خاص در گنجه ها جای داده شده اند. شمعدان ها، قلیان ها، سرپوش غذا و ظرف های مختلف، جام ها، جعبه ها و انفیه دانها از جمله اشیای این مجموعه بوده و اغلب مربوط به دوره قاجار هستند. شمشیرها و ادوات جنگی نیز در گنجه های مختلف دیده می شوند. همچنین، مقدار زیادی جقه، گل های سینه، گردنبند، گوشواره و...و در کنار آنها ساعت ها، مدال ها و اشیای دیگری وجود دارد که اغلب اهدایی سران کشورهای دیگر است.

از اشیای مهم این مجموعه چند تاج، شنل، خرقه و لباس نظامی است که با جواهرات گوناگون تزئین شده اند. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که دو تخت معروف (تخت نادری و تخت طاووس) در این مجموعه قرار گرفته اند. شمار سکه ها، سنگ ها و جواهرات دیگر چنان زیاد است که تنها با دیدن تک تک آنها میتوان از جزئیات اطلاع یافت و شرح هر یک در این مجال نمی گنجد. از این رو، در این مطلب به معرفی چند نمونه از این مجموعه اکتفا می کنیم.

الماس دریای نور

این الماس در گنجه شماره 34 موزه جواهرات ملی ایران نگهداری می شود. شاید این الماس در میان جواهرات ملی ایران مقام اول را داراست. این الماس و الماس کوه نور ظاهرا به علت قرابت نام پیوسته یک زوج به شمار می آمدند در حالی که از نظر تراش و رنگ هیچ وجه مشترکی با یکدیگر ندارند. این دو گوهر از آن نادر شاه بود اما الماس کوه نور را بعد از مرگ نادر احمد شاه درانی به افغانستان برد و بعد از آن به احمد شاه شجاع منتقل شد و پس از شکست شاه شجاع، به دست سردار هندی ملقب به شیر پنجاب افتاد. این گوهر بعدها به کمپانی هند شرقی تعلق گرفت و سرانجام به دربار انگلستان راه یافت و به ملکه ویکتوریا هدیه شد. هم اکنون نیز این گوهر در تاج ملکه انگلستان نصب است.

الماس دریای نور پس از قتل نادر شاه به نوه او شاهرخ میرزا رسید. سپس، به دست امیرعلم خان خزیمه و بعد به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگامی که لطفعلی خان به دست آقا محمد خان قاجار شکست خورد، گوهر دریای نور به گنجینه جواهرات قاجار منتقل شد. ناصرالدین شاه معتقد بود که این گوهر یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده و خود او به این گوهر بسیار علاقه داشت و گاهی آن را به کلاه و گاهی به سینه خود نصب میکرد و حتی تولیت دریای نور را منصبی مخصوص قرار داد و این افتخار مهم را به اعیان و بزرگان کشور محول کرد.

وزن دریای نور 182 قیراط بوده و رنگ آن صورتی است. تاورنیه، سیاح و جواهرشناس فرانسوی در کتاب خود از الماس صورتی رنگی به وزن 242 قیراط سخن به میان آورد و اشاره می کند که این گوهر را در سال 1642 میلادی در شرق دیده و نقشه و اندازه های آن را نیز شرح می دهد. رنگ و شکل این الماس توجه دانشمندان کانادایی را جلب کرد و دریافتند که الماس دریای نور و نورالعین در اصل یک قطعه الماس بوده و بعدا آن را به دو تکه قسمت کرده اند. تکه کوچک آن 60 قیراط است و نورالعین نام دارد و اکنون در وسط نیم تاج همسر شاه سابق در گنجه شماره 26 قرار گرفت و تکه بزرگ آن هم همان دریای نور است.

تخت طاووس (تخت خورشید)

به فرمان فتحعلیشاه و به سال 1216 هجری قمری تختی عظیم و مجلل به مباشرت نظام الدوله محمد حسین خان صدر اصفهانی، فرمانروای اصفهان با جواهر و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به مناسبت نقش خورشید مرصعی که در صدر تخت تعبیه شده، به نام تخت خورشید معروف گشت. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که تخت خورشید سالها به همان نام نامیده میشد تا اینکه فتحعلی شاه با طاووس تاج الدوله ازدواج کرد. از همان زمان به مناسبت نام او، تخت به نام طاووس مشهور شد.

بعضی از ایرانیان می پنداشتند که این تخت همان تخت طاووس هند است. برای اطمینان و تایید نظر خود با ناصرالدین شاه مذاکره کردند و ثابت شد که برداشت آنان اشتباه بوده است. پس از درگذشت فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه دستور داد تا تخت را تعمیر کرده و تغییراتی جزئی را نیز در شکل ظاهری آن دادند. از جمله اشعاری که مضمون آنها شرح تعمیر تخت به امر ناصرالدین شاه بوده، در کتیبه اطراف تخت به خط نستعلیق و روی زمینه زر به مینای لاجوردی نوشته شد. این تخت تا سال 1360 در تالار کاخ گلستان بوده و از آن تاریخ به خزانه موزه جواهرات ملی ایران انتقال یافت.

کره جواهرنشان

این کره را که در سال 1291 هجری قمری گروهی جواهرساز ایرانی به سرپرستی ابراهیم مسیحی و به دستور ناصرالدین شاه ساختند، در گنجه شماره 37 نگهداری می شود. این کره از جواهرات پیاده ای که در خزانه موجود بود، ساخته شد. وزن خالص طلای بکار رفته در این کره 34 کیلوگرم و وزن جواهرات آن 3656 گرم است. تعداد کل جواهری که روی کره نصب شده هم بالغ بر 51366 قطعه هست. دریاها در روی کره با زمرد و خشکی ها با یاقوت نشان داده شده اند.

آسیای جنوب شرقی، ایران و انگلستان با الماس، هندوستان با یاقوت روشن و آفریقای مرکزی و جنوبی با یاقوت کبود مشخص گشته اند. خط استوا و سایر خطوط جغرافیایی با الماس نشان داده شده است. قطر کره تقریبا 66 سانتیمتر بوده و روی پایه ای که تماما از طلای آراسته به جواهرات است، قرار دارد.

تاج همسر شاه سابق

این تاج را در سال 1346 وان کلیف و آرپل ساخته اند. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که بدنه آن از پلاتین بوده و تعداد سنگ های قیمتی آن بدین شرح است: 1469 قطعه یاقوت برلیان، 36 قطعه زمرد، 2 قطعه لعل، 34 قطعه یاقوت و 105 قطعه مروارید. وزن این تاج 90/1480 گرم بوده و در گنجه شماره 35 نگهداری می شود.

تاج شاه سابق

این تاج در گنجه شماره 34 موزه جواهرات ملی ایران نگهداری می شود و مورد استفاده رضا شاه و پسرش بوده است. این تاج از طلا و نقره ساخته شده و آراسته به الماس های برلیان، یاقوت کبود و مروارید است. کلاه تاج ابره مخمل قرمز هست و در قبه آن یک زمرد قرار دارد. تاج در چهار طرف دارای چهار کنگره پله پله به شکل تاج های شاهنشاهان ساسانی است و در وسط و زیر کنگره پیشین آن خورشیدی زرین با شعاع های الماس نشان نصب شد. شمار گوهرهای نشانده بر تاج چنین است: 3380 قطعه الماس به وزن 1144 قیراط، 5 قطعه زمرد به وزن 199 قیراط و 2 آنه، 2 قطعه یاقوت کبود به وزن 19 قیراط و 368 حبه مروارید غلطان.

وزن تاج در کل حدود 2 کیلو و 80 گرم است. تاجی که قبلا در تاجگذاری های دوران قاجار بکار می رفت، تاج کیانی بود. اما به دستور رضا شاه در سال 1304 خورشیدی گروهی از جواهرسازان ایرانی زیر نظر سراج الدین جواهری، جواهرساز معروف قفقازی و جواهرساز امیر بخارا که از روسیه به ایران مهاجرت کرده بود، از گوهرهای منتخب این تاج را ساختند که برای تاجگذاری رضا شاه و پسرش مورد استفاده قرار گرفت.

تخت نادری

مورخان معتقدند که نادر شاه به هنگام مراجعت از هندوستان در سالهای 1118 و 1119 هجری قمری علاوه بر تخت طاووس، 9 تخت جواهرنشان دیگر را با خود به ایران آورد. مورخان اروپایی می گویند که نادر شاه به قدری به تخت معروف طاووس علاقمند بود که دستور داد با جواهرات ملی موجود تخت دیگری با همان مشخصات را ساختند. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که امروز هیچ اثری از آن تخت ها در دست نیست. بنابر نظر مورخان، همه آنها پس از قتل نادر شاه از میان رفت.

تخت فعلی گرچه به نام تخت نادری خوانده می شود اما هیچ گونه ارتباطی با نادر شاه ندارد. دلایل محکمی در دست است که تخت فعلی در زمان فتحعلی شاه ساخته شد. قصد فتحعلی شاه از ساختن این تخت هم نشان دادن شکوه دربار خود به هموطنان و فرستادگان خارجی بود که شاه را در ییلاق های اطراف تهران ملاقات می کردند. به همین منظور، قابل جداسازی به قطعات مختلف بوده است. این تخت به جهت جواهراتی که در آن بکار رفته، تخت نادری نامیده شده و نادر به معنای کمیاب است. از این تخت که در گنجه 17 نگهداری می شود، در مراسم تاجگذاری شاه سابق ایران نیز استفاده گشت.

میز تزئینی و مجسمه چوبی بودا

در سال 1362 شمسی میز تزئینی از کاخ سابق شمس به این گنجینه انتقال یافت که آن را ارامنه ایران به مناسبت جشن عروسی شاه سابق با فوزیه به او هدیه کرده بودند. این میز از اسکلت چوبی به ارتفاع 168 سانتیمتر ساخته شده است. رویه میز به صورت بیضی بوده و دور آن از طلا و به صورت حصیربافی تزئین شده است. بر سطح میز نقشه کامل ایران، خاورمیانه و قسمت شمالی آفریقا از جنس نقره همراه با تصویر شاه سابق و فوزیه از جنس مینا دیده می شود. بدنه میز به صورت استوانه بیضی شکل بوده و سربازهای هخامنشی و مصری بر آن نقش بسته اند.

مجسمه بودا در سال 1365 از منزل ایرج ثابت به موزه منتقل شد. براساس مقاله موزه جواهرات ملی ایران کجاست باید بدانید که این مجسمه متعلق به قرن 16 و 17 میلادی و احتمالا به تایلند یا مالزی بوده است. این مجسمه اصل بوده و تزئینات آن از جواهرات بدلی است و به جهت ارزش تاریخی آن در این مجموعه نگهداری می شود.

گزارش خزانه موزه جواهرات ملی ایران

براساس قانون مورخ 25 آبان 1316 هجری شمسی، قسمتی از جواهرات بدون استفاده دربار به بانک ملی ایران منتقل و به عنوان وثیقه تعهدات دولت نزد بانک سپرده شد و به این طریق خزانه جواهرات ملی بوجود آمد. ساختمان فعلی خزانه جواهرات در سال 1334 هجری شمسی ساخته شد و قسمتی از اشیای نفیس انتخاب گشت و جهت نمایش مردم در نظر گرفته شد. از آن موقع تاکنون هیچ چیزی جابجا نشده است. در سال 1339 هجری شمسی، بانک مرکزی ایران تاسیس و خزانه جواهرات از بانک ملی به بانک مرکزی منتقل شد. بعد از انقلاب اسلامی و طی جنگ تحمیلی تاکنون خزانه را کارمندان بانک مرکزی حفاظت کرده اند. قدمت بعضی از سنگ های خزانه به دوره صفویه می رسد. تمام اشیا و سنگ های خزانه به پنج طریق جمع آوری شده اند:

1. بعضی از پادشاهان گذشته به ارث رسیده اند.
2. بعضی از معادن خراسان و خلیج فارس جمع آوری شده اند.
3. بعضی هدایای پادشاهان و حکام وقت بوده اند.
4. بعضی غرامت جنگی هستند.
5. بعضی را پادشاهان ایران مستقیما از تجار و سفرا خریداری کرده اند.

اشیای خزانه به چندین گروه طبقه بندی می شوند:

• اشیای خانگی مثل تخت ها، درپوش غذا، شمعدان، گیره های قهوه خوری و قلیان
• جواهرات شخصی شاه مثل جقه، قلاب کمر، تاج، بازوبند، دکمه و اسلح های شاه
• اشیای مربوط به اسب مثل قاچ زین، تزئین دم اسب، مگس پران و دکمه های تزئینی برای یراق اسب

رنگ های اصلی که در خزانه مشاهده می شوند، سبز، سفید و قرمز است. علاوه بر این، رنگ آبی فیروزه ای که مربوط به تنها سنگ باارزش ایران هست نیز دیده می شود. قرمز رنگ یاقوت و لعل که از مایان مار و سریلانکا آورده شده اند، سفید از الماس های هند و آفریقا و سبز از زمردهای کلمبیا و برزیل است. سنگ های دیگر نیز به تعداد کم در خزانه موجود هستند. از دید سنگ شناسی، خزانه جواهرات ملی جالب است. البته، سنگ های بزرگتری در دنیا وجود دارد ولی نمونه های موجود در خزانه منحصر بفرد است.

مثلا، یک لعل به وزن 500 قیراط، یک مروارید به وزن 600 گندم و یاقوتی به وزن 100 قیراط در خزانه دیده می شود و الماس صورتی بی نقص از هندوستان به وزن 182 قیراط، الماس زرد به وزن 152 قیراط از آفریقا و چندین زمرد درشت تا 310 قیراط در خزانه موجود است. از دید هنری خزانه جواهرات منحصر بفرد هست. تعداد زیادی از اشیا که به طور باورنکردنی زیبا هستند و به طور ظریف میناکاری و سنگ کاری شده اند، در خزانه وجود دارند.

بعضی از سنگ ها با امضا، نقوش گل و آیه های قرآنی حکاکی شده اند. هنرمندان ماهر با حمایت دربارها این شاهکارها را بوجود آورده اند که در معرض دید همگان قرار دارند. پرندگان ظریف از الماس و مروارید یا زمرد روی شاخه های جواهرنشان دیده می شوند. قلاب کمرهایی که با یاقوت، زمرد و الماس های نادر تزئین گشته نیز به چشم می خورند. بعضی از جقه ها هم از جهت زیبایی شاهکار به حساب می آیند.

اطلاعات کلی درباره موزه جواهرات ملی ایران

• آدرس موزه جواهرات ملی ایران: میدان امام خمینی، خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، رو بروی سفارت ترکیه، ساختمان بانک مرکزی ایران
• تلفن موزه جواهرات ملی ایران: 02164464700
• قیمت بلیط موزه جواهرات ملی ایران: برای بازدیدکنندگان داخلی 6 هزار تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی 50 هزار تومان
• ساعات بازدید از موزه جواهرات ملی ایران: شنبه، دوشنبه و سه شنبه از ساعت 13 تا 15:30