موزه آذربایجان شهر تبریز؛ جاذبه ای که حرف ها برای گفتن دارد

تاریخ تاسیس ابتدایی موزه آذربایجان شهر تبریز بر می گردد به حوالی سالهای 1306 و 1307 یعنی درست در سالهایی که هیچ کس به فکر ساخت موزه در تبریز نبود و صرفا به برپایی مکانی برای نمایش برخی از آثار و کالاهای با قدمت فکر می کردند. در این سالها نمایشگاهی برای نمایش سکه های کشف شده از تبریز در محوطه ساختمان کتابخانه ملی برگزار گشت که همین نمایشگاه کوچک با استقبال قابل قبولی از سوی مردم مواجه شد. بعدها، این مکان به محلی برای نمایش آثار مربوط به دوره پیش از اسلام تبدیل گشت و کم کم موزه آذربایجان نام گرفت. با ما در این مقاله خواندنی همراه شده تا شما را از قیمت بلیط موزه آذربایجان تبریز و همچنین ساعات کاری موزه آذربایجان تبریز آگاه نماییم.

در ضمن، اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با دیدنی های تبریز آشنا گردید، می توانید سری به راهنمای سفر به تبریز زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.

ساخت موزه آذربایجان

با جدی شدن طرح ساخت موزه ای در آذربایجان، دولتمردان وقت ایران تصمیم گرفتند تا برخی از اقلام موزه ایران باستان را برای نمایش اولیه به موزه آذربایجان منتقل کنند. به همین سبب، نزدیک به 202 قطعه از آثار فرهنگی ایران را برای نمایش در این موزه به فضای فوقانی کتابخانه ملی سابق شهر تبریز فرستادند. مکان موزه در سال 1337 با تصویب طرح ساخت نهایی مشخص شد و پس از آن، عملا تمام فعالیت های فرهنگی دبیرستان نجات سابق تبریز متوقف گشت.

موزه آذربایجان از اهمیت ویژه ای به سبب نمایش آثار تاریخی پیش از اسلام برخوردار است و ساختمان فعلی آن که در خیابان امام خمینی (ره)، جنب مسجد کبود قرار گرفته، بر پایه نقشه ریزی یک فرانسوی باستان شناس به نام آندره گدار هست و با اجرای اسماعیل دیباج (رئیس وقت اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی) به بهره برداری رسید. موزه آذربایجان تبریز در سال 1341 به طور رسمی افتتاح شد.

بخش ها و آثار تاریخی موزه آذربایجان

در گذشته، موزه آذربایجان شهر تبریز در محل های مختلفی احداث شده و اکنون به ساختمانی شایسته و درخور برای ساخت و تاسیس یک موزه معتبر و مهم منتقل گشت. مکان فعلی موزه آذربایجان از سه سالن 800 متری برخوردار بوده که البته به تازگی سالن دیگری در طبقه اول این موزه برای نمایش مهرها و سکه های قدیمی ایران در آن تعبیه شده است. در طبقه پایین این موزه بازدیدکنندگان عزیز می توانند از نزدیک با آثار تاریخی و ارزشمندی از دوره های پیش از اسلام تا زمان صدر اسلام روبرو شوند.

ناگفته نماند که از قدیمی ترین آثار موجود در این قسمت موزه آذربایجان، سفال های تپه اسماعیل آباد بوده که متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح هستند. از دیگر آثار تاریخی موزه آدربایجان تبریز میتوان به سنگ های نقاشی شده با تصاویر حیوانات و گل و گیاه هایی مرتبط با هزاره سوم پیش از میلاد اشاره داشت. لازم به ذکر است که این سنگ های نقش بسته شده از جنس سرپانتین هستند که این خود گواه وجود نوعی سنگ معدنی در نواحی استخراجی یعنی جیرفت است که بیانگر وجود تمدنی در سالهای پیش از شروع تاریخ در دنیا هست.

آثار مختلف دیگری همچون مجسمه الهه زن کشف شده از رستم آباد گیلان و ریتون ها نیز در این موزه وجود دارند که هم نشانگر ارزش زن در جامعه و فرهنگ ایرانی از دیرباز بوده و هم تاریخی در این ملک را ورق می زنند که هیچ کشوری در دنیا از آن بهره نمی برد؛ تاریخی که از هزاران سال پیش از میلاد شروع گشته و به ظهور اسلام ختم می شود. در خصوص ریتون ها شاید بد نباشد بدانید که عصر رونق گیری آنان درست مطابقت دارد با دوران هخامنشیان، اشکانیان و حتی ساسانیان. این ظروف آهنی تاریخی به گفته بسیاری از مورخان و باستان شناسان نوعی افراط گری و تجمل پرستی در هر سه سلسله فوق بوده که اکنون با گذشت هزاران سال از ساختشان، اگر در یک موزه تاریخی قرار نگرفته باشند، باید به اعتبار آن موزه شک کرد.

بالاخره جذاب ترین بخش موزه که متعلق است به جسد زن و مردی که با هم به گور سپرده شده بودند و از جست و جوی کاوشگران ایرانی در سال 1378 در محوطه مسجد کبود کشف شده اند. مسئولان موزه برای درک هر چه بهتر فازهای عملیاتی و اکتشافاتی این دو جسد سعی کرده اند تا با اختصاص دادن موقعیت مکانی ویژه به آنها و همچنین بازسازی مکان اکتشافی، اندکی درک ارزش این کشف تاریخی را که متعلق است به یک قبرستان سه هزار ساله، برای بازدیدکنندگان گرامی راحت تر کنند.

البته، در خصوص موزه آذربایجان شهر تبریز این نکته را نیز باید ذکر کرد که در آنسوی موزه بخش هایی طراحی و تاسیس شده اند که گذشته پرافتخار تبریز را به تصویر کشیده و مسیر سخت و پرمشقت رسیدن به تبریز کنونی را در آن برای آگاه سازی همگان به یادگار گذاشته اند.

آشنایی با برخی از بخش های موزه آذربایجان

موزه آذربایجان شهر تبریز از سه سالن 800 متری در سه طبقه (طبقه اول، طبقه همکف و طبقه زیرزمین) تشکیل شده است. در ضلع شمالی طبقه همکف این موزه سنگی کم نظیر و شاید حتی بی نظیر قرار گرفت به نام سنگ بسم الله! این سنگ ساخته یکی از ناب ترین هنرهای ایرانی اسلامی بوده و متشکل است از 5 قسمت که 4 تای آن را قاب و قسمت پنجم آن را نوشته روی آن تشکیل می دهد. حجاری آن توسط هنرمند چیره دست ما یعنی محمد علی قوچانی صورت گرفت. گشت و گذار در موزه آذربایجان زمان را متوقف می کند، چرا که شما با وارد شدن به موزه، در حقیقت پا در تاریخی می گذارید که به سبب جذابیت های زیاد، جهانی را متوجه خود ساخت.

ولی با تمام اینها بهتر است که به طبقه اول موزه برویم تا از آثار تاریخی باقیمانده از تمدن نیشابور بازدید بعمل آورید که از ویژگی های منحصر بفرد آن میتوان به بهره گیری از خط کوفی، لعاب سفید و نقش و نگارهای اسلامی اشاره کرد و خاتمه آن را به سلسله قاجار نسبت داد. البته از دیگر آثار تاریخی این بخش نیز باید به ظروف سفالی عصر ایلخانان و قفل رمزی مربوط به قرن ششم هجری قمری اشاره کنیم. از طبقه اول موزه آذربایجان شهر تبریز به سادگی نگذرید و حتما از مهرها و سکه های سلسله های حکومتی مختلف ایران که از هخامنشیان شروع می شود و به قاجار می رسد، دیدن کنید.

این سکه ها قدیمی ترین آثار موجود در تاریخ کشور عزیزمان هستند. در پایان برای نزدیک تر شدن به آثار امروزی تر موزه می توانید از طبقه زیرزمین دیدن فرمایید. در این قسمت از موزه مجسمه های خلق شده توسط مسجمه ساز مشهور تبریزی به نام احد حسینی قرار گرفته اند که تمامی آنها الهام گرفته از نگاه هنرمندانه ایشان به سرنوشت بشر و تغییرات خلق و خوی وی در گذشت زمان به ویژه در قرن 20 میلادی هستند. جدیدترین قسمت موزه هم مرتبط است با سنگ های نگاشته شده قدیمی و سنگ قبرهای مختلف از زمان صدر اسلام.

آشنایی با برخی از آثار موجود در موزه آذربایجان

• مهر استوانه ای: مهر استوانه ای مهریست ساخته شده از گل پخته، گچ، سنگ یا مرمر که به شکل های مختلفی همچون نیم دایره، نیمکره، استوانه ای یا سیلندری هست. این مهرها در گذشته ای که سواد اصلا وجود نداشته یا از اهمیتی برخوردار نبوده، بسیار پرکاربرد بوده اند. برای ترسیم نقوش گوناگون بر روی این مهرها صاحبان آنها تصاویر منتخبی نظیر تصاویر ساده، هندسی و حتی موجوداتی که به عنوان خدایان خود آنان را پرستش می کردند، با فشار بر روی گل مرطوب می زدند و مهر خود را می ساختند.
• کشفیاتی از جعفرآباد (خلخال) - موبند طلایی: این موبند آنقدر زیبا آراسته و حکاکی شده که احتمالا برای استفاده شاه یا شخص بلند مرتبه ای طراحی و ساخته گشته است. از نکات جالب حک شده بر بدنه این موبند، ترسیم غیرقابل وصف مراسم شکار هست.
• کشفیاتی از جیرفت - سنگ تزئینی (مرتبط با هزاره سوم پیش از میلاد): سنگ هایی که از نظر زیبایی بی همتا هستند اما هنوز هم که هنوز است، دلیلی برای نوع مصارف کاربردی آنان جز زینت بخشیدن محیط پیدا نشد. بر روی این سنگ های قدیمی که از مرکز ایران استخراج شده اند (منطقه جیرفت کرمان)، نقش هایی از قهرمانان، نمادهای ملی و همچنین آئین های مختلف نقش بسته اند.
• کشفیاتی از مراغه - قفل رمزی (مرتبط با قرن ششم هجری قمری): قفلی رمزدار که نشان دهنده هوش ایرانیان باستان در گذشته های خیلی دور بود. این قفل از چهار زبانه بادامی و رمزی ساخته شده که برای پیدا کردن آن تنها می بایست از 4 حرف (ک - د - الف - ی) استفاده شود. از نکات قابل توجه این قفل رمزی این است که برای پیدا کردن رمز آن می بایست بیش از 50 هزار بار این قفل ها جابجا شوند.
• ریتون های نقره ای و سفالی (مرتبط با سلسله هخامنشیان و هزاره اول پیش از میلاد): ریتون یک لغت یونانی به معنای ساغر هست. ریتون ها از جمله ظروف قدیمی جهان بوده که طرح ظاهری آنها بدن حیوانات هست و جامی است برای نوشیدن شراب. این ظروف نقره ای و سفالی که برای شاهان زمانه خود تنها از طلا ساخته می شدند، نمایانگر ذوق و استعداد مردم ایران قبل از میلاد مسیح است. ریتون ها ظرف های معمولی نبودند و تنها از آنها در مراسم و جشن های مهم ملی و مذهبی استفاده میشد.
• خمره چینی (مرتبط با دوره صفویه): تمام خمره های موجود در موزه باستان شناسی آذربایجان متعلق است به شاه عباس صفوی. شاه عباس ساخت این خمره ها را بر عهده چینی ها گذاشت و تمام ساخته های آنان را به مهر خود ممهور کرد. لازم به ذکر است که خمره چینی که در موزه آذربایجان تبریز قرار گرفته، قطعه ای است از مجموعه چینی خانه شیخ صفی در اردبیل که از آنجا به موزه آذربایجان منتقل شد.
• بشقاب نقره ای همراه با روکش طلا (مرتبط با دوره ساسانیان): از شاخصه های ارزشمند هنر فلزکاری و طرح زدن بر روی ظرف های ساخته شده از طلا و نقره، همین بشقاب نقره ای همراه با روکش طلاست. در واقع، اوج رونق هنرهای گفته شده در سلسله ساسانیان بوده و بر روی بشقاب های آن زمان طرح هایی از جنگ و شکار شاهان ساسانی نقش بست.
• دفن جنینی - گورستان باستانی تبریز (مرتبط با هزاره اول پیش از میلاد): کشف جسد زن و مردی جوان که با هم به گور سپرده شده اند، این فرضیه را قوت می بخشد که آنان بسته به نوعی رسم و رسوم خاص محلی و شاید هم حتی رسم و رسوم جاهلانه زنده به گور شده اند. این اجساد با تمام متعلقات خود نظیر طلا و جواهرات، ظروف و اندک آذوقه ای به سردی خاک سپرده شده اند که به این نوع تدفین دفن جنینی یا چمباتمه ای گفته می شود. این اجساد از گورستانی در محوطه مسجد کبود کشف شده که با تحقیقات انجام گرفته، مشخص گشت که متعلقند به 3 هزار سال پیش!
• کشفیاتی از گرگان - بشقاب سفالی زرین فام (مرتبط به دوره ایلخانان): تاریخچه سفال طولانی و مبهم است اما دوران رونق و جهانی شدن آن، تاریخ مختصر و شفافی دارد. سفال های ایرانی در دوره ایلخانان جهانی شدند و توانستند اندکی از هنر و ذوق و استعداد ایرانی را به چشم و گوش تمام جهانیان برسانند. تمامی این سفال ها مزین شده به رنگ های گوناگون، نقاشی های مختلف از جمله صورتک های آدمی و همچنین خط کوفی هستند.

اطلاعات تکمیلی درباره موزه آذربایجان

• آدرس موزه آذربایجان تبریز: خیابان امام، جنب مسجد کبود
• شماره تماس موزه آذربایجان تبریز: 04135261696
• قیمت بلیط موزه آذربایجان تبریز: برای بازدیدکنندگان داخلی پنج هزار تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی پانزده هزار تومان
• ساعات کاری موزه آذربایجان تبریز: همه روزه از ساعت 9 صبح تا 19