10 علامت عمده کمبود آهن در بدن و راههای درمان آن

مجله پزشکی دکتر سلام/آهن به عنوان یک ماده حیاتی ، نقش بسیار مهمی در بهبود کارکرد بدن دارد. آهن یک ماده مغذی اساسی برای بدن محسوب می شود ، به این معنی که باید آن را از مواد غذایی مصرفی خود تامین کنید. اگر بدن انسان با سطوح پائین آهن مواجه باشد، خطر فقر آهن افزایش پیدا می کند که می تواند موجب برخی مشکلات سلامت شود.

بدن شما برای ساختن هموگلوبین و پروتئین در سلول های قرمز خون که آنها را قادر به انتقال اکسیژن به بدن می کند ، به آهن نیاز دارد.

اگر بدن شما هموگلوبین کافی نداشته باشد ، بافت ها و عضلات ، اکسیژن کافی دریافت نمی کنند تا بتوانند به طور موثر کار کنند که این امر منجر به بیماری به نام کم خونی می شود.

اگرچه کم خونی انواع مختلفی دارد اما کم خونی فقر آهن شایع ترین در سراسر جهان است.

دلایل عمده فقر آهن عبارتند از:

مصرف ناکافی آهن به دلیل رژیم های غذایی غلط که نیازهای غذایی روزانه بدن را تأمین نمی کند یا به شدت محدود شده است.

بیماری التهابی روده

نیاز به آهن در دوران بارداری افزایش پیدا می کند

از دست دادن خون در طی جراحی های سنگین یا خونریزی داخلی

از دست دادن آهن در زمان خونریزی های پریود زنان

کمبود آهن می تواند منجر به علائمی شود که می تواند کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. این موارد عبارتند از : تنگی نفس ، خستگی و کاهش تمرکز و احساس سرگیجه

علائم و نشانه های کمبود آهن بسته به موارد زیر متفاوت است:

• شدت کم خونی

• سرعت پیشرفت آن

• سن

• وضعیت فعلی سلامت

در اینجا 10 علامت و نشانه کمبود آهن آورده شده است که به رایج ترین آن ها اشاره می کنیم:

1. خستگی غیرمعمول

احساس خستگی زیاد یکی از رایج ترین علائم کمبود آهن است.

این خستگی به این دلیل اتفاق می افتد که بدن شما فاقد آهن مورد نیاز برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین است که به حمل اکسیژن به بدن کمک می کند.

بدون هموگلوبین کافی ، اکسیژن کمتری به بافت ها و عضلات شما می رسد و انرژی آنها را از دست می دهد. قلب شما همچنین باید بیشتر کار کند تا خون غنی از اکسیژن را در اطراف بدن حرکت دهد ، که باعث خستگی شما می شود.

از آنجا که خستگی اغلب به عنوان یک قسمت طبیعی از زندگی شلوغ و مدرن در نظر گرفته می شود ، تشخیص کمبود آهن تنها با این علامت و نشانه دشوار است.

با این حال ، بسیاری از افراد مبتلا به کمبود آهن در کنار ضعف ، احساس گنگ بودن یا در مسائل روزمره را نیز تجربه می کنند.

2. رنگ پریدگی

یکی دیگر از علائم رایج کمبود آهن رنگ پریدگی چهره، پوست و پشت پلک افراد است. هموگلوبین در گلبول های قرمز باعث ایجاد رنگ قرمز است و کمبود آن باعث کمرنگی و رنگ پریدگی می شود. رنگ پریدگی در این افراد می تواند در سرتاسر بدن و یا فقط در برخی نقاط مثل صورت، لب ها، پشت پلک و یا ناخن باشد. اغلب رنگ صورت و پشت پلک پایین چشم برای تشخیص کم خونی بسیار به پزشک معالج کمک می کند، هرچند باید با آزمایش خون نیز تایید شود.

اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید ، لایه داخلی باید یک رنگ قرمز زنده باشد. اگر این رنگ صورتی یا زرد بسیار کم رنگ باشد ، این ممکن است نشانگر کمبود آهن شما باشد.

3. تنگی نفس

همانطور که گفته شد، هموگلوبین سلول های قرمز خون شما را قادر می سازد تا اکسیژن را به بدن منتقل کنند.

با توجه به کاهش هموگلوبین و کاهش اکسیژن در دسترس بافت ها، فرد در اثر فعالیت بدنی مثل ورزش یا پیاده روی و حتی فعالیت های روزانه در محل کار یا در خانه خیلی زود احساس نفس تنگی و یا حالات نفس نفس زدن می کند. این می تواند یکی از علائم رایج کمبود آهن باشد.

اگر احساس می کنید در هنگام انجام فعالیت های عادی و روزمره خود ، سخت نفس می کشید و مثل سابق به راحتی تنفس نمی کنید ، مانند راه رفتن ، بالا رفتن از پله یا کار کردن ، کمبود آهن می تواند در این میان مقصر باشد.

4. سردرد و سرگیجه

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد ، به ویژه در زنان شود . این علائم کمتر از نشانه های قبلی در افراد دچار کمبود آهن دیده می شود و از آنجا که سردرد و سرگیجه می تواند عوامل زیادی داشته باشد، تشخیص کمبود آهن از این علامت به تنهایی کار آسانی نیست. علت بروز این حالت گشاد شدن عروق مغزی برای دسترسی به اکسیژن بیشتر است.

سطح پایین هموگلوبین در گلبول های قرمز به این معنی است که اکسیژن کافی به مغز نمی رسد. در نتیجه ، رگهای خونی در مغز ممکن است متورم شده و باعث فشار و سردرد شوند .

5. تپش قلب

ضربان قلب قابل توجه ، که به آن تپش قلب نیز می گویند ، می تواند یکی دیگر از علائم کم خونی و فقر آهن باشد.

هموگلوبین پروتئینی در سلولهای قرمز خون است که به انتقال اکسیژن به بدن کمک می کند. در کمبود آهن ، سطح پایین هموگلوبین به معنای آن است که قلب برای حمل اکسیژن مجبور است سخت کار کند. در موارد شدید ، می تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود .

با این حال ، این علائم معمولاً کمتر شایع هستند. برای تجربه طولانی مدت باید کمبود آهن داشته باشید.

6. مو و پوست خشک و آسیب دیده

پوست و موهای خشک و آسیب دیده می تواند نشانه کمبود آهن باشد .

کمبود آهن سطح هموگلوبین خون را کاهش می دهد ، که ممکن است میزان اکسیژن موجود در سلول هایی را که باعث رشد مو می شوند کاهش دهد .

وقتی پوست و مو از اکسیژن محروم شود ، می تواند خشک و ضعیف شود.

ریزش مقداری از موها هنگام شستشوی روزمره کاملاً طبیعی است. اما اگر در حال از دست دادن انبوه موها یا بیش از حد طبیعی آن هستید ، ممکن است مربوط به کمبود آهن باشد.

7. تورم و درد زبان و دهان

گاهی اوقات فقط با نگاهی به داخل یا اطراف دهان می توانید کم خونی ناشی از فقر آهن را نشان دهید.

علائم شامل زمانی است که زبان شما متورم ، ملتهب ، رنگ پریده یا به طرز عجیبی صاف می شود .

کمبود آهن همچنین ممکن است علائم دیگری در اطراف دهان شما ایجاد کند که شامل:

دهان خشک

احساس سوزش در دهان

ترک های قرمز دردناک در گوشه های دهان

زخم های دهانی

8. سندرم پاهای بی قرار

کمبود آهن به سندرم پای بی قرار مرتبط است . سندرم پای بی قرار یک اصرار شدید برای حرکت دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین می تواند باعث خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود.

این عادت معمولاً در شب ها شایع تر است ، به این معنی که ممکن است خوابیدن برای شما دشوار باشد.

دلایل سندرم پای بی قرار به طور کامل شناخته نشده است. با این حال ، حدود 25٪ از افراد مبتلا به کم خونی در اثر فقر آهن ، سندرم پای بی قرار دارند.

9. ناخن های شکننده یا قاشقی شکل

یک علامت بسیار شایع کمبود آهن در افراد ، ناخن های شکننده یا قاشقی شکل است.

در مراحل بعدی کمبود آهن ، ناخن های قاشقی شکل می توانند در جایی رشد کنند که وسط ناخن فرو رفته و لبه های آن بلند شود تا مانند قاشق حالت گرد به خودمی گیرد.

با این حال ، این یک عارضه جانبی نادر است که فقط در حدود 5٪ از افراد مبتلا به کمبود آهن رخ می دهد.

10. سایر علائم کم خونی

چندین نشانه دیگر نیز وجود دارد که نشان می دهد آهن شما کم است. این موارد معمولاً شیوع کمتری دارند و به غیر از فقر آهن می توانند به بسیاری از بیماری ها نیز مرتبط باشند.

علائم دیگر کم خونی فقر آهن عبارتند از:

هوس نگه داشتن یا خوردن خوراکی های عجیب یا دارای ارزش غذایی کم یا غیر غذایی “پیکا” نامیده می شود. این معمولاً هوس خوردن یخ ، خاک، گل رس، خاکستر، گچ و مهر است.

احساس افسردگی

کم خونی و فقر آهن ممکن است در بزرگسالان با افسردگی همراه باشد. همچنین زنان باردار با فقر آهن نیز ممکن است شانس بیشتری برای ابتلا به افسردگی داشته باشند .

دست و پای سرد

کمبود آهن به این معنی است که اکسیژن کمتری به دست و پا منتقل می شود . هرچند بعضی افراد به طور عادی دچار این حالت هستند و شامل کم خونی نمی شود

عفونت های مکرر

از آنجا که آهن برای سیستم ایمنی بدن مورد نیاز است ، کمبود آن ممکن است خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد .

اگر فکر می کنید دچار کم خونی فقر آهن هستید ، مراحل زیر را در نظر داشته باشید :

با پزشک خود صحبت کنید که به احتمال زیاد غذاهای غنی از آهن به علاوه ویتامین C برای افزایش جذب آهن یا احتمالاً مکمل های آهن را توصیه می کند.

سعی کنید از طریق غذای واقعی در رژیم غذایی خود آهن کافی دریافت کنید.

مکمل ها را فقط در صورت توصیه پزشک خود مصرف کنید.

هدف اصلی درمان این است که سطح هموگلوبین را به حالت طبیعی برگردانده و ذخایر آهن را دوباره پر کند.

غذاهای غنی از آهن بخورید

تغییر رژیم غذایی در صورت فقر آهن

گوشت قرمز ، مانند گوشت گاو ، و مرغ

سبزیجات برگ دار ، مانند اسفناج و کلم پیچ

میوه های خشک ، مانند کشمش و زردآلو

نخود فرنگی ، لوبیا و سایر حبوبات

غذای دریایی

غذاهای غنی شده با آهن

دانه ها و آجیل ها

اسفناج یکی از سبزیجات سبز سرشار از آهن است.

هر دو مدل پخته و خام اسفناج حاوی مقدار زیادی آهن است و به بدن در جذب هر چه بهتر مواد مغذی کمک می کند. فقط 1 پیمانه اسفناج پخته دارای 6 میلی گرم آهن، پروتئین، فیبر، کلسیم و ویتامین های A و E است.

از آنجا که بسیاری از کودکان از طعم اسفناج خوششان نمی آید، بهتر است آن را به گونه ای سرو کنید که متوجه وجود این گیاه در غذا نشوند. به طور مثال، درون پیراشکی یا لازانیای سبزیجات.

همینطور سالاد اسفناج به همراه محتویات آن حاوی مقادیر زیادی فیبر و آهن هستند.شما می توانید اسفناج خرد شده را همراه با مغزهای آجیل از جمله تخمه آفتاب گردان و حبوبات و توفو در سالاد مخصوص مخلوط کنید و همراه با روغن زیتون از مزه دلنشین آن لذت ببرید.

همچنین ممکن است به شما کمک کند از مصرف برخی مواد غذایی که اگر به مقدار زیاد خورده شوند ، بدن قادر به جذب آهن نیست ، جلوگیری کنید. این مواد غذایی شامل چای ، قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند محصولات لبنی و غلات کامل غنی شده با کلسیم است.

درصورت توصیه پزشک از مصرف مکمل های آهن

فقط در صورتی باید مکمل آهن مصرف کنید که پزشک شما تأیید کند که دچار کمبود آهن هستید یا در معرض خطر کمبود آهن هستید و نمی توانید نیازهای خود را فقط از طریق رژیم غذایی تأمین کنید.

اگر مکمل آهن مصرف می کنید ، سعی کنید با آن آب پرتقال بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند یا از مکمل حاوی ویتامین C استفاده کنید.

به خاطر داشته باشید که مصرف مکمل های آهن ممکن است برخی عوارض جانبی ایجاد کند. این شامل:

دل درد

یبوست یا اسهال

سوزش سردل

حالت تهوع یا استفراغ

مدفوع سیاه

نکات قابل توجه : افرادی که باردار هستند یا دوره های قاعدگی آنها زیاد است بیشترین خطر را دارند و باید در مورد آزمایش کم خونی فقر آهن با پزشک خود صحبت کنند.

مکمل های آهن را فقط در صورت تجویز پزشک مصرف کنید. آهن زیاد می تواند به قلب ، کبد و پانکراس شما آسیب برساند.

در صورت مشاهده عوارض جانبی ناشی از مکمل های آهن مانند طعم فلزی یا استفراغ ، باید به پزشک خود اطلاع دهید .

کلام آخر

فقر آهن می تواند منجر به علائم متعددی از جمله گیجی، خستگی مزمن و سردی دست و پا شود. پزشک معمولا با یک آزمایش ساده، فقر آهن را تشخیص می دهد. درمان آن ممکن است تجویز چندین ماه مصرف مکمل آهن باشد.

در مواردی که بیماری زمینه ای دیگری موجب فقر آهن شده، نیاز به درمان گسترده تری هست.

به طور خلاصه می توان گفت که وجود آهن برای ادامه حیات و داشتن یک زندگی سالم ضروری است. برای جلوگیری از کمبود آهن، یک رژیم غذایی مختلط از گوشت قرمز یا سفید و منابع گیاهی به همراه نان یا دانه های غنی شده توصیه می شود. افرادی که در معرض خطر کمبود آهن هستند با دستور پزشک ممکن است به مصرف مکمل آهن نیاز داشته باشند، ولی سایر افراد نیاز به مصرف این مکمل ها ندارند.