اضطراب علائمی شبیه به کرونا را ایجاد می کند

اعتماد/ بسیاری از ما در همنشینی با کرونا، استرس و اضطراب زیادی را تجربه کرده ایم که اغلب این اضطراب ها می تواند شکل مزمن به خود بگیرد. این اختلالات در کسانی که عزیزی را براثر این بیماری ازدست داده اند یا زمینه فوبیا یا بیماری های وسواسی و اضطرابی دارند به مراتب بیشتر است. واکنش روانی به این بیماری و تبعاتش در چنین افرادی می تواند موجب بروز بیماری های سایکوسوماتیک (بیماری های روان تنی) شود. این دسته از بیماری ها با تظاهراتی شبیه کرونا همراه هستند که موجب اضطراب و ترس مضاعف در مبتلایان به اختلالات روان تنی می شود. ازاین رو با دکتر امین جهانبخشی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت وگو کرده ایم.

شایع ترین عارضه های عصبی گزارش شده در مبتلایان به کرونا چه بوده است؟

خانواده کرونا ویروس و کووید-19 به دستگاه اعصاب تمایل دارند و به راحتی از طریق مخاط بویایی و سپس عصب بویایی وارد مغز می شوند. در بسیاری از موارد، رد پای ویروس کرونا در افراد بی علامت در عصب بویایی و مخاط بویایی پیداشده است.

به بیان دیگر در مراحل ابتدایی ابتلا به کووید، ویروس می تواند مغز را درگیر کند. عارضه هایی هم که می تواند در سیستم عصبی ایجاد کند یا به صورت آسیب مستقیم به سلول های عصبی است یا به خاطر واکنش ایمنی که ایجاد می کند می تواند دستگاه اعصاب را تحت تاثیر خود قرار دهد.

همچنین به دنبال آلودگی با کووید موارد کمی هم مثل مننژیت یا آنسفالیت (زمانی که عفونت در جای دیگر شروع می شود و به مغز حرکت می کند) گزارش شده که ممکن است به دنبال آن تشنج یا کاهش سطح هوشیاری نیز اتفاق بیفتد. البته موارد شدید عصبی ناشی از ویروس کرونا خیلی شایع نیست.

چقدر احتمال دارد به دنبال ابتلا به کووید-19، بیماری هایی با زمینه روان شناختی بروز کند؟

اتفاقا مشکلاتی که پس از آلودگی با کووید به صورت شایع تر دیده می شود، شامل بیماری های شناختی و روان پزشکی است که برخی ناشی از خود بیماری است. چون هر بیماری شدید و حادی می تواند مشکلات شناختی و روان پزشکی ایجاد کند. به اصطلاح می گوییم بعد از هر بیماری شدید ممکن است استرسی رخ بدهد.

به بیان دیگر، ویروس کرونا می تواند مستقیما دستگاه عصبی مرکزی را درگیر کند و بیماری های شناختی دهد. این اختلالات شامل موارد مختلفی ازجمله اختلال تمرکز، رفتارهایی مثل خشم کنترل نشده، اختلالات اضطرابی براثر ویروس یا عدم اکسیژن رسانی به مغز می شود.

همچنین ممکن است بیمار دچار اختلال حافظه براثر درگیری برخی قسمت های مغز شود.

بیماری های روان تنی چه سهمی از این عوارض را شامل می شود؟

بیماری های روان تنی طیف وسیعی دارند. شامل دردهای مزمن در قسمت های مختلف بدن، ناراحتی های گوارشی، سردرد و تنگی نفس می شود. اختلالات روان تنی همه نوع علائم بیماری را می تواند در بر بگیرد که ناشی از مشکلات روانپزشکی هستند و به بیماری های جسمی مربوط نمی شوند.

کرونا بیماری ناشناخته ای است و بسیاری از ابعاد بیماری زایی این ویروس هنوز شناخته نشده است. ازاین رو می تواند عوارض مختلفی ازجمله علائم روان پزشکی و شناختی و خستگی های مزمن، حالت اضطراب و افسردگی و اختلال حافظه و تمرکز و اختلال رفتاری نشان دهد.

البته بیماری های روانپزشکی مثل افسردگی و اضطراب هم می توانند علائم فیزیکی شبیه کرونا مثل تنگی نفس، اختلال دستگاه گوارش و درد در نواحی مختلف بدن ایجاد کنند.

بیماری های روان تنی ریشه روانی داشته اما تظاهرات جسمی دارند. این بیماری ها در استرس های بزرگ مثل جنگ، زلزله و همه گیری ها دیده می شود. درواقع استرس زیاد به دنبال از دست دادن عزیزان یا ترس از بیمار شدن خود و همراهان بر اثر کرونا باعث وارد شدن فشار روانی بزرگی به شخص می شود که عامل بروز بیماری های روان تنی است.

تشخیص و تفکیک این اختلالات از کرونا، به ویژه با توجه به ایمن نبودن مراجعات مکرر به مراکز پزشکی چگونه باید صورت بگیرد؟

بسیار مهم است که بتوانیم زمینه این علائم را از هم افتراق دهیم تا هرکسی با مشاهده کوچک ترین علامتی شبیه کووید-19 به مرکز درمانی مراجعه نکند. البته گاهی افتراق بیماری های روان تنی از بیماری اصلی بسیار مشکل می شود. ولی نکاتی وجود دارد که به این افتراق کمک می کند.

توجه به فاکتورهای خطر ازجمله تماس احتمالی فرد با شخص مبتلابه کرونا و توجه به روند بدتر شدن علائم به نفع بیماری واقعی است. به علاوه اگر شخص چند علامت را کنار هم داشته باشد، مثلا علائم گوارشی همراه با تب باشد یا تنگی نفس را با بدن درد داشته باشد، باید به کرونا شک کند. پس هرچه این علائم در کنار هم قرار بگیرند و پایدار و پیش رونده باشند، یعنی ما با بیماری اصلی سروکار داریم.

در صورت درگیری با مشکلات روان تنی چه اقدامات درمانی موثری پیشنهاد می شود؟

درمان بیماری های روان تنی از روش های کاهش اضطراب از طریق صحبت کردن اعضای خانواده و درنهایت روان درمانگرها شروع می شود. در موارد شدید به درمان دارویی ضد اضطراب و افسردگی نیاز است. البته ابتدا باید از این که عوارض مربوط به بیماری جسمی نیست، مطمئن شد.