آیا با طب سنتی می توان افسردگی و اضطراب را درمان کرد؟

جام جم/ به طور کلی تغییر خلق به سمت غم و اندوه را افسردگی و تغییر خلق به سمت نگرانی و ترس و فوبیا را اضطراب تلقی می کنیم. در اصول حفظ الصحه یا همان اصول شش گانه که در مکتب طب ایرانی از آموزه های کلیدی حفظ سلامت محسوب می شود و متخصصان در پیشگیری و کنترل و بهبود هر نوع بیماری آن را ملاک درمان قرار می دهند، در بحث اعراض نفسانی در مورد سلامت روان به این امر مهم پرداخته شده است؛ همچنین در مباحث بیماری های سیستم عصبی و بیماری های قلب به برخی نشانه های افسردگی و اضطراب اشاره شده است. از دیدگاه این طب، قلب تنها یک عضو صنوبری پمپاژکننده خون نیست؛ بلکه مرکز عواطف و احساسات است و در انواع سوءمزاج های قلب، علائم روحی و روانی متفاوتی بروز می کند. توجه داشتن به مزاج پایه بدن، سوء مزاج های سیستم عصبی و مغز، سوء مزاج های قلب، سوء مزاج های عام بدن همچون سوءمزاج سوداوی، بررسی وضعیت گوارشی و وجود کم خونی همه از مواردی است که در شرح حال در کنار در نظر گرفتن شرایط محیطی، خانواده و شغلی فرد، باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

افسردگی و اضطراب 2 اختلال متفاوت

افسردگی همیشه با اضطراب همراه نبوده اما در بسیاری از بیماران همپوشانی زیادی بین این دو اختلال ممکن است مشاهده شود. در اختلالات اضطرابی معمولا فرد با نگرانی، بی قراری، ترس و وحشت یا حملات پانیک مواجه است. اما بیماران دچار افسردگی منزوی و گوشه گیر بوده و تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران ندارند و می تواند این اختلال روی خواب و تغذیه فرد تاثیر سوئی بگذارد. البته در برخی مواقع هم فرد در کنار افسردگی دچار ترس و اضطراب و تخیلات هراس انگیز می شود و گاهی هم افراد دچار اضطراب به دلیل ترس و وحشت و فوبیایی که دارند، سعی می کنند خود را از محیط و ارتباطات اجتماعی و تنش های محیطی دور کنند که به تدریج دچار افسردگی می شوند.

علت بروز افسردگی در پاییز و زمستان

بروز افسردگی در ماه های سرد سال نوعی اختلال عاطفی فصلی است. همچنان که تغییرات جوی بر پیکره طبیعت ، درختان و زمین تاثیر می گذارد، می تواند بر جسم و جان انسان هم اثراتی داشته باشد و باعث بروز اختلالات عاطفی فصلی شود. با مایل شدن نور خورشید و کاهش تابش آفتاب همچنان که از حرارت زمین کاسته می شود سیستم بدنی انسان هم دستخوش چنین تغییراتی شده، سروتونین که نوعی انتقال دهنده عصبی در مغز است کاهش یافته و در افراد مستعد با مزاج پایه سرد و خشک می تواند افسردگی بروز کند. این تغییرات خلقی اگر در حد دلتنگی و غم و اندوه و گذرا و با شدت کم باشد نیاز به درمان ندارد اما اگر فرد سابقه ابتلا به افسردگی ماژور داشته باشد برای جلوگیری از عود و تشدید بیماری نیاز به مداخلات پزشکی است.

لزوم خروج به موقع مواد دفعی و خواب مناسب

از دیدگاه طب ایرانی پیشگیری و درمان افسردگی و اضطراب بر اصول شش گانه حفظ سلامتی استوار است که اگر به درستی رعایت شود، می تواند تا حدود زیادی سلامت روان فرد را تضمین کند. یکی از این اصول مبحث احتباس و استفراغ است. اجابت مزاج در قالب دفع به موقع مدفوع، ادرار کردن، قاعدگی منظم و مقاربت مناسب زوج ها، تعریق و... می تواند سبب خروج بخشی از مواد زاید و دفعی بدن شده و در کاهش تحریک پذیری، تنش و افکار وسواسی تاثیر مطلوبی بگذارد. تاخیر قاعدگی در بانوان که اثر مستقیم بر مسائل خلقی دارد نمودی از این امر مهم هست.

بیداری شبانه و عدم خواب کافی در شب به خصوص برای افرادی که دچار اختلال اضطرابی هستند بسیار مضر است. بهترین زمان برای خواب شبانه ساعت 10 شب تا اذان صبح یا طلوع آفتاب است. به کسانی هم که دچار اختلال افسردگی هستند خواب روز توصیه نمی شود چون سبب سردی بیش از حد بدن شده و از نشاط و شادابی و انرژی فرد می کاهد.

نقش ورزش و ماساژ و طبیعت گردی

ورزش و فعالیت بدنی متناسب از دیگر اصول حفظ صحه و تاثیر گذار بر سلامت روان است. ورزش با کمک به حرکت جریان خون سبب عملکرد مطلوب سیستم عصبی و مغز و قلب و دیگر اندام های بدن شده، اسباب نشاط و شادابی را مهیا می کند. ماساژهای آرامش بخش نیز نقش موثری در کاهش تنش ها دارد. استنشاق هوای پاک و تهویه ریوی مناسب در افراد دچار ترس و اضطراب و حملات پانیک کمک کننده است و توصیه می شود این افراد هفته ای یکی دو بار برای استنشاق هوای تمیز و ارتباط برقرار کردن با گل ها و درختان و مشاهده آسمان آبی و دل سپردن به آن به دامان طبیعت بروند تا لحظاتی فارغ از هیاهوی روزگار، جانی تازه کنند و روحی بیفزایند. کسانی که به خصوص در این بحران کرونا دچار ترس و اضطراب شده اند از شنیدن اخبار منفی خودداری کنند و با گوش دادن به موسیقی و نغمه های دلنشین یا ارتباط تلفنی با دوستان و اقوام به تقویت روحیه خود کمک کنند.

اصل ضروری تغذیه

کسانی که مستعد ابتلا به بیماری های روحی هستند باید از مصرف غذاهای مولد اخلاط غلیظ و سودا مانند سوسیس و کالباس، گوشت گوساله، غذاهای کنسروی، پیتزا، لازانیا، قارچ، بادمجان و... پرهیز کنند و به جای آنها از غذاهای مولد دم یا تولیدکننده خون استفاده کنند. در مبتلایان به افسردگی خورش هایی که با گوشت گوسفند تهیه می شود مانند خورش سیب و آلو، خورش به و آلو، مغزهای آجیلی به خصوص بادام در قالب شیر بادام مفید است. شیربادام مخلوطی از یک لیوان شیر با هفت تا 10 عدد بادام پوست گرفته و یک قاشق عسل است و می تواند در کنار تقویت مغز، رطوبت خوبی به سیستم عصبی برای کاهش افکاروسواسی و بی خوابی بدهد؛ لذا توصیه می شود یک ساعت قبل از خواب میل شود. از دیگر مواد غذایی مفید حریره بادام، شله زرد، شربت گلاب و زعفران، شربت بیدمشک، سیب، به، انگور، انجیر، نارنگی و پرتقال شیرین می توان نام برد.

در میان دمنوش ها، دمنوش گل گاوزبان ایرانی، مفرح و شادی آور بوده و اثرات ضدافسردگی دارد. البته اگر فرد دچار پرفشاری خون است بهتر است این دمنوش با چند قطره آبلیموی تازه میل شود. دمنوش موثر دیگر بادرنجبویه است که می تواند آرام بخش و تقویت کننده قلب ، معده و مغز باشد. دمنوش بهارنارنج هم برای افراد دچار حملات اضطرابی مفید است. مصرف فالوده سیب به همراه مقداری گلاب و عرق بیدمشک و چند پر زعفران و عسل هم توصیه می شود.

درمان سنتی تا چه میزان جواب می دهد؟

درمان های گفته شده از جمله توصیه های کلی است که برای افسردگی و اضطراب با درجات خفیف می تواند کارآمد باشد اما اگر این اختلالات شدید باشد و سبب اختلال عملکرد فرد شود با توجه به سبب شناسی بیماری توسط متخصص طب سنتی، درمان ها باید تخصصی تر انجام شود و هم زمان نیز داروهای روانپزشک و مشاوره های روان شناسی در پروتکل درمانی لحاظ شود تا در کوتاه ترین زمان، بهترین بازده درمانی برای بیمار صورت پذیرد. افراد با درجه شدید بیماری نباید با مشاهده علائمی از بهبودی، سریع داروهایشان را قطع کنند و بهتر است برای پیشگیری از عود یا تشدید این اختلال هر چند ماه به متخصص مراجعه و از یک درمان نگهدارنده پیروی کنند.