​ثبت جهانی ماسوله باید مطالبه همه گیلانی ها باشد

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، ​ثبت جهانی ماسوله باید مطالبه همه گیلانی ها باشد.

فرهنگ میزبانی در ماسوله در حال زوال است

ماسوله معروف ترین روستای پلکانی کشور با قدمتی طولانی است که از سال 2007 در لیست انتظار برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. هر سال می گذرد و یک اثر از ایران به ثبت می رسد و همچنان ماسوله در لیست انتظار باقی ماند. هرچند گفته می شود سیم ها و کابل های برق و تلفن و حتی دفع آب های سطحی یا فاضلاب و... موانعی برای ثبت جهانی این میراث شگفت انگیز هستند، اما مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله معتقد است، اگر اتحاد هدفمندی در این استان برای ثبت جهانی شکل بگیرد، ثبت جهانی ماسوله دور از انتظار نیست و گیلانی ها هستند که باید این مهم را از مسئولان کشوری مطالبه کنند. اما تا به حال این فرایند پیشرفت قابل توجهی نداشته و ماسوله بیش از 13 سال است که در انتظار ثبت جهانی به سر می برد.

سیداحمد نجیبی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله پیرامون ​ثبت جهانی ماسوله باید مطالبه همه گیلانی ها باشد، گفت: ثبت جهانی یک سایت تاریخی مزایای قابل توجهی برای یک استان دارد. حضور گردشگران خارجی اولین و بدیهی ترین این مزیت هاست. ثبت جهانی یک اثر سند یکتایی آن در جهان است و اعتبار سیاسی و اجتماعی قابل توجهی برای منطقه دارد. در شرایط جنگی حمله به یک محوطه میراث جهانی جنایت جنگی شناخته می شود و در شرایط بحران همه کشورهای جهان ملزم به کمک به سایت های جهانی هستند. از همه اینها گذشته کشور میزبان یک اثر جهانی در سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد متعهد می شود که تمام هزینه ها و مسئولیت های حفاظت و توسعه آن را در هر شرایطی تأمین کند. طی سالهای گذشته شاهد آن بودیم که بسیاری از سایت های تاریخی با وجود مشکلاتی که داشتند توانستند ثبت جهانی شوند این در حالیست که به لحاظ حفاظتی ماسوله در شرایط نسبتاً خوبی به سر می برد.

او پیرامون ​ثبت جهانی ماسوله باید مطالبه همه گیلانی ها باشد، افزود: با توجه به آنکه بر اساس سازوکاری معطوف به همه عوامل، تصمیم گیری در وزارت میراث و گردشگری تصمیم برای ارائه پرونده های میراث جهانی انجام می شود. از این رو، برای ارائه هریک از پرونده ها توسط استان های مختلف باید مردم و مسئولان آن استان با اراده و عزم جدی نشان دهند که برای ثبت جهانی آن محوطه دغدغه جدی دارند. فاکتورهای زیادی در خصوص این انتخاب وجود دارد که تاکنون ماسوله گزینه نهایی نبوده است. وقتی تصمیم گرفته شود یکی از پرونده ها برای ثبت در فهرست یونسکو ارسال شود آن زمان مشکلات سایت فقط به آن پایگاه ارتباط پیدا نمی کند بلکه تبدیل به یک موضوع ملی می شود و تمام ارگان ها و مسئولان برای رفع مشکلات پا به میدان می گذارند و خود را مسئول می دانند همانطور که امسال در در خصوص ثبت پرونده منظر فرهنگی اورامانات شاهد بودیم.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله ادامه داد: در مقایسه با بسیاری از سایت های تاریخی می توان گفت ماسوله شرایط خوبی دارد. اینگونه نیست که آمادگی ثبت جهانی را نداشته باشد. هرچند با اداره مخابرات و برق و... مشکل داریم اما زمانیکه اراده برای ثبت جهانی ماسوله جمع شود آنگاه با ظرفیت کشوری می توان برای حل این مشکلات اقدام کرد. در عین حال برای رفع مشکلاتی که یک سایت تاریخی دارد می توان به یونسکو برنامه ارائه داد و لزومی ندارد که فرایند آن تمام شده باشد. اما در هر حال نباید فراموش کرد که آماده کردن یک سایت برای ثبت جهانی بسیار فرآیندی سخت است که وقت و انرژی زیادی لازم دارد و در این راستا باید اشخاص و نهادها منافع و گاه عافیت طلبی های فردی و بخشی را کنار بگذارند.

نجیبی با اشاره به اینکه یکی از مزایای ثبت جهانی افزایش تردد گردشگران بین المللی است، گفت: ماسوله همیشه با حجم زیادی از گردشگران داخلی روبرو بوده و هم اکنون نیز با وجود شیوع ویروس کرونا شاهد حضور تعداد زیادی از مسافران و گردشگران در ماسوله هستیم چنانچه ظرفیت اشتغال مراکز اقامتی در ماسوله بخصوص در روزهای تعطیل بیش از 50 درصد است. این در حالی است که بسیاری از گردشگران داخلی با توجه به آنکه همه نیازهای خودشان از قبیل غذا، آب معدنی، پتو و چادر و مایحتاج عمومی خود را و حتی قلیان با خود به همراه می آورند و در نهایت فقط پسماند و عواقب اجتماعی حضورشان را برای ماسوله به جا می گذارند.

او تصریح کرد: قطعاً این نوع از گردشگری برای اهالی ماسوله بازدهی اقتصادی ندارد. بسیاری از اینها حتی بازدهی فرهنگی نیز ندارند. بسیاری از این گردشگران برای گرفتن عکسهای سلفی از خود به ماسوله می آیند و توجهی به آنچه که در ماسوله وجود دارد، ندارند. روند به گونه ای پیش می رود که اهالی بومی ماسوله به جای آنکه به عنوان جامعه میزبان عمل کنند به فکر محافظت خود در مقابل این گردشگران و البته کسب منافع اقتصادی به هر شکل هستند. با وجود چنین سازوکاری نه تنها گردشگری پایدار در ماسوله اتفاق نمی افتد، بلکه دیگر شاهد مناسباتی از جنس مناسبات میزبان و میهمان نیز در ماسوله نخواهیم بود.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله در پاسخ به این سئوال که آیا فرهنگسازی لازم در جامعه محلی برای پذیرش گردشگر انجام شده یا خیر، اظهار کرد: فرهنگسازی با سیاستگذاری اتفاق می افتد. زمانیکه مسئولان فقط به فکر جذب هرچه بیشتر مسافر و ارائه آمار بیشتر و دریافت عوارض ورودی از مسافران هستند و توجهی به ظرفیت برد و گنجایش مجموعه برای پذیرش گردشگران و مسافران ندارند دیگر نمی توان به فکر فرهنگسازی بود. این درحالی است که توجه به ظرفیت پذیرش سایت های تاریخی در عرصه بین الملل بسیار اهمیت دارد چنانکه در سال 2020 سازمان بین المللی توسعه گردشگری پایدار اعلام کرد که 17 سایت جهانی از جمله ماچو پیچو به دلیل تراکم بازدیدکنندگان دچار آسیب شده اند و باید تعطیل شوند. یا بطور مثال، مسئولان موزه لوور با وجود آنکه سالانه 11 میلیون بازدیدکننده دارند، اما همواره بازدیدها را کنترل می کنند. ما ابزارهایی برای کنترل حجم بازدیدکننده یا سناریوی بازدید در اختیار نداریم و این مهم باید در سایت های تاریخی مورد توجه قرار گیرد.

به گفته نجیبی، به دلیل نبود فهم درست از گردشگری، گاه به اشتباه از گردشگران متنفر هستیم و از دیگر سو خدمات شایسته ای به آنها ارائه نمی دهیم، توقع زیادی از گردشگر داریم و این نگاه سبب شده تا نه جامعه محلی سود کند نه گردشگر منتفع شود؛ با این وصف فرهنگ سیاحت در جایی مثل ماسوله در خطر است. در عین حال با توجه به آنکه امروز تعداد گردشگران خارجی ماسوله نزدیک به صفر است، هیچ مقایسه ای بین حضور گردشگران خارجی و داخلی در ذهن افراد بومی ماسوله شکل نگرفته بنابراین تمام ظرفیت ها صرف ادامه روند فعلی شده است. جامعه محلی به سمت انتفاع صرف از قبل گردشگر داخلی جهت گیری کرده و استاندارد کیفی هم بر همین اساس سنجیده می شود. این درحالی است که شان و جایگاه یک سایت تاریخی مثل ماسوله بسیار فراتر از اینهاست. باید ماسوله مظهر گردشگری فرهنگی پربازده باشد؛ حالا چه بازدهی اجتماعی چه آموزشی و چه اقتصادی. فراموش نکنیم که ماسوله یکی از پربازدیدترین مقاصد گردشگری کشور است.

این مقام مسئول با اشاره به آنکه ماهیت فعالیت پایگاه میراث ملی ماسوله در راستای مستندسازی، پژوهش و سیاستگذاری است، گفت: اقدامات اجرایی و مرمتی پایگاه جنبه الگوسازی و پرداختن به اقدامات اضطراری دارد و اقداماتی مانند جداره سازی و نماسازی که انجام می دهیم از جنس اقدامات اضطراری است.

وی افزود: برای آنچه به عنوان نتیجه پژوهش های جهانی در حوزه فرهنگی ایجاد می کنیم تضمین اجرایی وجود ندارد. اگر نگاهی به تمام دستگاه های اجرایی وابسته به ماسوله داشته باشیم شاهد آن هستیم که اعتقادی به جلوگیری از ساخت و سازهای بیشتر، کنترل و تعدیل گردشگران حتی دست چین کردن گردشگرانی که می آیند، وجود ندارد. آنچه که در عمل شاهد هستیم نشان دهنده این مهم است که اعتقاد حقیقی برخی افراد و بخش ها، با مانیفست های ملی و بین المللی یکی نیست.

کاوش و جداره سازی

مدیر پایگاه میراث فرهنگی ماسوله گفت: در حال حاضر درصدد توسعه استفاده از مصالح بومی در ساخت و سازها هستیم. همینطور بخشی از توجهمان به جداره سازی ها و اصلاح نما است. اصلاح نمای راسته ورودی بازار را آغاز کرده ایم و سعی داریم ساخت و سازها را کنترل کنیم که بسیار انرژی بر است. از یکسو صاحبان خانه ها در ماسوله ترجیحشان بر آن است برای آنکه بتوانند اتاقهای بیشتری برای اجاره به مسافران داشته باشند و واحدهای بیشتری بسازند و افزایش طبقه داشته باشد. در این میان تضاد ماهوی منافع وجود دارد. هر ارگان و نهادی چه شخصی، چه عمومی و چه دولتی فقط به فکر نفع خود است. بستر اداری و سازمانی آمادگی انجام یک مدیریت یکپارچه علمی و کاملا فنی را ندارد. در عین حال، فعالیت های زیادی انجام شده و سعی ما برآن است تا بر همین بستر کار را پیش ببریم، اما مشکلات زیاد است.

نجیبی همچنین از برنامه ریزی برای انجام فصل های جدید کاوش باستان شناسی در پایگاه میراث ملی ماسوله خبر داد و گفت: بررسی اشکفت واقع در محدوده شمال روستای اشکلیت در پایین دست ماسوله که استعدادهای باستان شناسی قابل توجهی دارد، دامنه جنوبی ماسوله که در مقابل بافت تاریخی شهر قرار دارد و گورستان های تاریخی بدست آمده از آن از نظر مواد فرهنگی بسیار غنی است، و همچنین تکمیل کاوش باستان شناسی در محدوده کهنه ماسوله که به نظر می رسد ظرفیت های زیادی از نظر علمی و پژوهشی داشته باشد، اولویت ما در بررسی های باستان شناختی هستند. در بعضی این مناطق قبرهای پیش از اسلام و شواهدی از دوره اشکانیان به دست آمده حتی آثاری از دوره عصر آهن نیز در منطقه یافت شد. بررسی باستان شناسی کهن ماسوله را به طور جدی در برنامه داریم، منطقه ای که به نظر می رسد استقرارگاه اولیه ماسوله باشد و اهالی ماسوله از زمان حمله مغول به این سو به محل فعلی منتقل شده اند. در آن منطقه نیز کوره های ذوب آهن و ابزارآلات ساخت آهن را بدست آورده ایم و آثار متعددی از عصر آهن در این منطقه بدست آمده است. تا زمان قاجار بخش زیادی از مصالح توپ و تفنگ قورخانه فتحعلیشاهی در ماسول تولید می شد. ریشه هنر چاقوسازی زنجان در ماسوله وجود دارد.

وی افزود: در حوزه فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی، بیشترین انرژی ما صرف تکمیل اطلاعات لازم برای پرونده ثبت جهانی ماسوله معطوف شده است. در کنار آن تألیف و تدوین طرح جامعی برای حفاظت همه جانبه و کل نگر از ماسوله مورد نظر و مصوب شورای راهبردی ماسوله است که البته چنین طرحی در گذشته هم تهیه شده و اقدام ما برای بروزرسانی و ارتقاست. تهیه و بروزرسانی طرح ویژه شهر تاریخی ماسوله را هم با همکاری شهرداری ماسوله در نظر داریم. گام های اولیه آن در حال برداشته شدن است و امیدواریم نتایج خوبی بدست بیایند.