انجام بازسازی و نمونه سازی بادبزن قاجاری

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، انجام بازسازی و نمونه سازی بادبزن قاجاری صورت گرفت.

داستان چیست؟

سید عبدالمجید شریف زاده گفت: بادبزن لاکی قاجار توسط سارا زمانی هنرمند رشته لاکی طراحی و ساخته شد. در عهد قاجار شالوده هنر تصویری ایران دچار تغییرات عظیمی شد، اصول نقاشی غربی جایگزین نگارگری فاخر و درخشان ایرانی گردید و ذهنیت آرمان گرای هنرمند ایرانی جای خود را به فضای تجسم یافته و سه بعدی تفکر غربی داد.
او افزود: ادامه این روند، مکتبی را بنیان نهاد که در زمان اقتدار فتحعلیشاه قاجار به شکوفایی رسید و به مکتب قاجار شهرت یافت و در این زمان با حمایت شاهان قاجار از هنرمندان، مضامین و شیوه های متعددی در آثار هنری پدیدار شد.
شریف زاده نقاشی لاکی را نوعی نقاشی دانست که روی اشیایی از جنس کاغذ چون قلمدان، جلد کتاب، قاب آینه انجام می گیرد و در دوران قاجار علاوه بر اینکه شیوه رایج هنر قاجار را با خود به همراه داشت دارای جنبه های تزئینی-تصویری و کاربردی نیز بود و بستر مناسبی برای تصویرسازی بحساب می آمد.
او افزود: هنرمندان برای آفرینش تابلویی زیبا روی اشیای لاکی از موضوعات مختلفی چون گل و مرغ، مضامین ادبی، رزمی و بزمی، چهره نگاری، منظره سازی استفاده می کردند. تنوع موضوعی در نقاشی های لاکی نه تنها از جذابیت آن نکاسته بلکه آن را خواستنی تر و غنی تر نیز کرده است.

رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پیرامون انجام بازسازی و نمونه سازی بادبزن قاجاری تصریح کرد: علاوه بر موضوعات جدید در آثار نقاشی این دوران، زمینه های ارائه آثار نیز از تنوع بیشتری برخوردار می شود و شکل انسان در نقاشی قاجار متأثر از نگرش انسان مدارانه غربی است.
به گفته وی، در نقاشی این عهد شکل انسان همه عناصر دیگر نگاره را تحت الشعاع قرار می دهد و سیطره بی چون و چرای خود را چه به لحاظ اندازه، چه به لحاظ تأکید بر ترکیب تصویر تحمیل می کندو ظریف کاری و ریزه پردازی ها و تنوع رنگی و پرداخت ماهرانه یکسره در شکل انسان خلاصه می شود.
او با ابراز تأسف از اینکه هنر لاکی در سالهای اخیر جایگاه ارزشمند خود را از دست داده، گفت: از این رو در راستای حفظ، احیا و اشاعه هنرهای سنتی بازسازی و نمونه سازی بادبزن قاجاری که در تاریخ 1286 هجری در کارگاه آقا سید محمد در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد، در دستور کار گروه پژوهشی هنرهای سنتی قرار گرفت.
به گفته شریف زاده این بادبزن جمع شو متشکل از11 پره کاغذی با محور مشترک در انتها، در ابعاد 2× 25 سانتیمتر در حالت جمع و 25×25 سانتی متر در حالت باز است؛ زمینه پره ها سیاه رنگ با نوارهای طلایی رنگ بوده و گلهای چند رنگ بر زمینه دارند که در میان آنها شعری از هاتف اصفهانی بصورت نقاشی خط آمده است.

انتهای عریض تر هریک از پره ها با پرتره یا تصویری نیم تنه از زنان و مردان قاجاری نقاشی شده و پشت بادبزن هم گلی به رنگ طلایی به تصویر درآمده و هر یک از پره ها با لایه های کاغذ فشرده شکل گرفته و برش داده شده، سپس اگر خلل و فرجی بوده با بتونه پوشانده و سمباده زده، کاملا زمینۀ کار صیقلی شده و آماده برای نقاشی است.

وی در پایان با اشاره به اینکه تمام چهره ها به شیوه قاجاری و با تکنیک پرداز اجرا شده، اظهار داشت: خوشنویسی بادبزن نیز نقاشی خط است و در مرحله آخر تمام سطح بادبزن با لاک و روغن پوشانده شده است.

نقاشی لاکی نوعی نقاشی آبرنگ روی اشیای مقوایی همچون قلمدان، جلد کتاب، قاب آئینه، رحل قرآن، جعبه آرایش، ورق بازی، سینی است که رویه آن با ماده جلادهنده پوشانیده می شود.

این اسلوب با کمابیش اختلاف، در برخی هنرهای سنتی چین، هند، ایران و نقاط دیگر متداول بوده است. در ایران از اواخر سده یازدهم هجری به خصوص در هنرهایی چون قلمدان نگاری رایج شد. قلمدان نگاران به پیروی از سلیقه خریداران، بیشتر به نقاشی گل و مرغ و فرنگی سازی می پرداختند. در اغلب موارد، فاصله مجالس نقاشی شده را با نقوش گیاهی، قطعات خوشنویسی یا تذهیب می آراستند. از هنرمندان این رشته می توان از علی اشرف و آقا نجف نام برد.

نقاشی لاکی در حقیقت از بطن نگارگری ایران بیرون آمد و میدان عمل وسیع تر و متنوعی را در اختیار نگارگران گذاشت. بیراه نیست که با افول و انحطاط نگارگری و کتاب آرایی ایران، نقاشی لاکی رونق بیشتری یافت. در این نوع نقاشی، نقاش می توانست زوایای دید دیگری را تجربه کند.

نقاشی لاکی با جلدسازی چرمی شروع شد و در طراحی روی چرم و کاغذ در آستر بدرقه از شبکه بندی با بریدگی های توری مانند استفاده کردند. بعدها با استفاده از خمیر کاغذ و چسب و قالب های چوبین، سطح شی مورد نظر را برای نقاشی زمینه سازی می کردند و در پایان سطح نقاشی شده را با پوسته ای ضخیم از مخلوط روغن بزرک، سندروس و روغن جلا می پوشاندند و نقاشی جلوه ای چون نقاشی رنگ روغن پیدا می کرد.

از این نوع نقاشی در روی قلمدان ها، جلد کتاب ها، قاب آینه ها، رحل قرآن ها، جعبه جواهرات، درهای منقوش و محکوک، قاب های تخته ای، کمان های رزمی و تزئینی، ورق های بازی بهره می گرفتند. نخستین قلمدان نگاری به سال 1106 و با رقم یا صاحب الزمان از محمد زمان محفوظ در موزه ارمیتاژ سن پترزبورگ شناخته شد.