جشن چله تابستان؛ جشنی دیدنی در اوج گرما

جشن چله تابستان، جشن نوروز بل، جشن نیلوفر، چله تموز، زیارتگاه نارکی، تمامی این اسامی حکایت از یک جشن بزرگ در میانه فصل تابستان دارند. چله بزرگ یکی از جشنهای ایرانی بوده که امروزه فراموش شده است. اما، در جنوب خراسان طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می دارند، اما نه با آن اهمیتی که برای شب یلدا قائلند. در تقویم محلی بیرجند، چله بزرگ تابستان از اول تیر شروع شده و تا دهم مرداد ادامه می یابد و چله خرد از دهم مرداد شروع و تا سی ام ادامه دارد. در این مقاله جذاب و خواندنی با ما همراه باشید تا اندکی از تاریخچه جشن چله تابستان برایتان سخن بگوییم.

تاریخ و روز جشن

در جنوب خراسان از اول تیر تا دهم مرداد را «چله تموز»، از دهم مرداد تا آخر این ماه را «چله خرد»، از اول دی تا دهم بهمن را «چله کلو» و از دهم بهمن تا آخر این ماه را «چله خرد» می گویند. براساس مقاله تاریخچه جشن چله تابستان باید بدانید که پس از یورش تازیان به ایران، جشن و آیین های ایرانی رفته رفته به فراموشی سپرده می شدند اما، مردم بدلیل علاقه زیادی که به آیین های خود داشتند، در هر گوشه از ایران به شکلی و در تاریخی متفاوت، در گاهشمارهای مختلف و در دوران شاهان متفاوت آنان را برگزار می کردند.

این آیین که جشن چله تابستان هم به آن می گویند، پس از اسلام و در زمان دیلمیان که خود را وارث حکومت هایی مانند اشکانیان، ساسانیان و هخامنشیان می دانستند، رونق گرفت و به نام نوروز بل شهرت یافت. زمان این اقدام مبدا جدید سال شماری دیلمی شد که این مبدا دقیقا برابر است با روز دوشنبه هرمزد؛ اولین روز از سال پنج هزار و 454 باستانی یزدگردی قدیم و 71 هزار و 82 روز پیش از مبدا هجری شمسی. مراسم آغاز سال جدید نوروز بل بطور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه قرار دادن پنج روز کبیسه، بین سیزدهم تا هفدهم مرداد برگزار می شود. در زمان قدیم و در این فصل، کشاورزان توان پرداخت باج و خراج را داشته و می توانستند با فروش محصول خود زندگیشان را سامان دهند. از همین رو، سال نو خود را در این زمان برگزار می کردند.

مراسم جشن چله تابستان

در جشن چله تموز، 10 مرد با کلاه و شولای گالشی به میدان می آیند، دورتا دور آتش می چرخند و نوازنده های محلی موسیقی را با شدت و شور می نوازند. خورشید که در حال غروب باشد، زمان روشن کردن آتش فرا می رسد. هیزم های آغشته به نفت که شعله ور می شوند، مردم به آنها نزدیک شده و همه با هم این شعر را می خوانند:

گروم گروم گروم بل با صدای پرهیبت سوختن هیزم و برکشیدن شعله

نوروز ما و نوروز بل نوروز ماه و شعله آتش نوروزی

نو سال ببی، سال سوسال تازه باشد و سال روشنائی

نو بدی خؤنه واشو تازه باشد و تازه شود و خانه آباد و با برکت

پس از شعر خوانی، همگی سال نو را به هم تبریک می گفتند. گالشان لباسهای کهنه خود شامل نمد، شولا و دیگر اضافاتی را که نمی خواستند برای سال بعد استفاده کنند، در آتش می سوزاندند و به نوعی، آتش را وسیله خبر رسانی و هم جز مقدسات چهارگانه آفرینش می دانستند. آنان در کنار آتش به ستایش اهورامزدا می پرداختند و از او برای سال جدید طلب خیر، نیکی و برکت می کردند.