اقامت مسافران در مدارس، به نفع گردشگری یا به ضرر آن

هر سال در فصل سفر یکی از آمارهایی که از سوی متولیان گردشگری اعلام می شود، آمار اقامت مسافران در مدارس است. چند سالی است که کلاس های مدارس در شهرهای گردشگر پذیر، تبدیل به اقامتگاه می شوند، این اتفاق در زمانی شروع که ظرفیت اقامتی شهرها محدود بود و کلاس های مدارس در تابستان بلا استفاده می توانست به کمک نهادهای ارائه دهنده خدمات در حوزه گردشگری بیاید، اما امروز که اقامتگاه های بومگردی و مراکز اقامتی سنتی با قیمت های مناسب به مسافران خدمات می دهند و از سویی اقامت در مدارس تبدیل به یکی از راه های درآمد برای آموزش و پرورشی شده که خدمات ویژه ای به گردشگران ارائه نمی کند، آیا باز هم ضرورتی برای استفاده از ظرفیت مدارس برای اقامت وجود دارد یا نه؟

بنگاه داری نهادهای دولتی در حوزه اقامت گردشگران، وارد فاز جدیدی شده است. پس از آنکه چندی پیش استاندار مازندران اعلام کرد قرار است ویلاهای دولتی حاشیه ساحل مازندران در اختیار مردم قرار گیرد، حالا مدیر آموزش و پرورش آستارا نیز از آماده شدن 21 مدرسه با 184 کلاس برای اسکان مسافران فرهنگی این شهرستان در تعطیلات تابستانی خبر داده، اتفاقاتی که در اصلی ترین منطقه گردشگری کشور، یعنی محور شمالی درحال وقوع است.

استاندار مازندران گفته بود هنوز راهکاری که باید براساس آن ویلاهای دولتی حاشیه دریای مازندران در اختیار عموم مردم قرار گیرد، نهایی و ابلاغ نشده و به زودی این اتفاق خواهد افتاد. همین موضوع بر نگرانی فعالان بخش خصوصی در مراکز اقامتی افزوده و به آن ها یادآوری کرده که در این زمینه اختیار کافی ندارند. از سوی دیگر، همین امر باعث شده انگیزه برای سرمایه گذاری در حوزه اقامت گردشگران از بین برود و فرار سرمایه را به دنبال داشته باشد. حالا نیز اقدام دیگری در یکی از مقاصد مهم شمال کشور، تهدید جدیدی را متوجه هتلداران کرده است. براساس آنچه مدیر آموزش و پرورش آستارا اعلام کرده «برای اسکان مسافران فرهنگی، 81کلاس مجهز و 95 کلاس نیمه مجهز به امکانات رفاهی نظیر فرش، یخچال، تلویزیون، اجاق گاز و سیستم گرمایشی آماده و در خانه معلم نیز شش اتاق و 22 تخت فراهم شده است.» اگرچه او از اختصاص این کلاس ها به فرهنگیان خبر می دهد، اما بررسی ها حاکی از آن است که بالغ بر 20 میلیون نفر به نوعی واجد شرایط استفاده از این امکانات خواهند بود. سجاد موسوی حتی یک نشانی اینترنتی برای رزرو آنلاین این کلاس ها اعلام کرده است. این سامانه البته تنها منحصر به رزرو مدارس در آستارا و استان گیلان نمی شود، بلکه این امکان برای دیگر استان ها نیز وجود دارد. این به آن معنا است که فعالان بخش اقامت در تمام نقاط کشور با این تهدید روبه رو هستند و گیلان تنها یکی از این همه است.

حسن مهرور اصلی، رئیس جامعه هتلداران گیلان در این باره به «دنیای اقتصاد» می گوید: «اگرچه به طور رسمی هتل یا مرکز اقامتی تعطیل نشده، اما آنچه هتل های گیلان با آن مواجه هستند، نوعی فروپاشی از درون است.» به گفته وی، این استان 280 هتل و هتل آپارتمان دارد که تنها در تعطیلات اخیر خرداد ماه شاهد ضریب اشغال 100درصد بوده و این رقم برای آن ها پس از تعطیلات به 10 الی 20 درصد کاهش یافته است. این فعال هتلداری، علت اصلی این چالش ها را ورود غیراخلاقی نهادهای دولتی نظیر آموزش و پرورش، نهادهای حاکمیتی و نظامی، بانک های دولتی می داند. مهرور با اشاره به اینکه در جلسه ای با مدیر آموزش و پرورش آستارا موارد گفته شده در خصوص اسکان فرهنگیان در مدارس اعلام شده، یادآور می شود: «اعتراض های ما موثر نیست. مدیرکل میراث فرهنگی گیلان نیز حتی در این نشست حضور داشت اما طرفداری وی از بخش خصوصی نیز نتوانست تغییری در این تصمیم ایجاد کند»؛ نکته ای که یادآوری می کنند تیغ مسئولان گردشگری آن گونه که باید برنده نیست و حتی تلاش های صورت گرفته برای مدیریت نهادهای درگیر گردشگری در قالب یک ستاد واحد با نام «ستاد هماهنگی خدمات سفر» به جایی نرسیده است. هم اینکه پیش از تعطیلات نوروز، معاون گردشگری کشور در این ستاد گفته بود «شکل اسکان مسافران در مدارس محل اسکان فرهنگیان شایسته گردشگران اعم از فرهنگیان و غیر فرهنگیان نیست. » سخنانی که اگر قرار بود شنیده شود خبری از بنگاهداری آشکار مدارس در تعطیلات تابستان نبود.

رئیس جامعه هتلداران گیلان از سوی دیگر با انتقاد از اینکه به قانون خصوصی سازی و حمایت از بخش خصوصی احترام گذاشته نمی شود، از ترفندهای مختلف نهادهای دولتی برای اداره مراکز اقامتی در شمال کشور می گوید و تاکید می کند: «برخی از مراکز اقامتی و مهمانسراهای دولتی و نظامی، تابلوی اردوگاه آموزشی یا مرکز آموزشی یا امثال این ها را بر سر در مهمانسرای خود نصب می کنند که به نوعی از زیر قانون شانه خالی کنند اما در عمل این مراکز، بسیاری از اقامتگاه های خصوصی را به ورطه هولناک نابودی انداخته اند.» وی با بیان اینکه آموزش و پرورش برای هر شب اقامت یک خانواده چهار نفره هزینه ای حدود 21هزار تومان از آن ها دریافت می کند، می گوید: «اگر این نهاد مجبور بود مانند بخش خصوصی هزینه های متعدد برای حفظ کسب و کار خود بپردازد، هیچگاه با چنین رقمی کلاس های خود را به گردشگران نمی داد.» مهرور بر این باور است تا زمانی که ارگان های دولتی از تسهیلات دولتی استفاده می کنند و خدمات خود را به صورت آزاد می فروشند، بخش خصوص در ضعف خواهند بود. این فعال هتلداری، با تاکید بر اینکه در حال حاضر مداخله نهادهای دولتی در گردشگری است که باعث می شود گردشگری رشد نکند، می گوید: «جایگاه این صنعت و نقش آفرینان آن باید به درستی و به صورت اصولی تعریف شود. وقتی نهادهای دولتی با بهره گیری از امکانات دولت درحال ارائه خدمات به گردشگران هستند، عرصه بر فعالان بخش خصوصی که با دست خالی وارد این حوزه می شوند و می خواهند روی پای خود بایستند، تنگ می شود.» به باور مهرور، در حال حاضر هر کدام از مراکز اقامتی خصوصی که بتواند از رانت و رابطه با بخش دولتی استفاده کند، قادر به ادامه راه خود خواهد بود و در غیر این صورت محکوم به ورشکستگی است.

چالش هایی که در پی مداخله و بنگاه داری نهادهای دولتی در بخش اقامت برای خصوصی ها ایجاد می شود، تنها موضوعی نیست که کارشناسان بر آن تاکید دارند. آن ها در عین حال این شکل از پذیرش گردشگران را، چه از خانواده فرهنگیان کشور باشند یا خیر، به گونه ای بی احترامی به آن ها می دانند. عدم رعایت بهداشت، نبود حداقل نیازهای گردشگران، شکل اقامت آن ها از جمله موضوعاتی است که کیفیت سفرهای اینچنینی را با کاهش قابل ملاحظه ای روبه رو می کند. فعالان و کارشناسان توریسم کشور تاکید می کنند اگرچه استفاده از ساختمان خالی مدارس در تعطیلات، در برخی مقاصد که اقامتگاه های کمی دارند یا در ایام پیک سفر در مقاصد پرگردشگر، یک نوآوری در شرایط بحران است که حداقل هزینه آن از ایجاد کمپ کمتر است و شرایط بهتری از کمپ دارد، کشور باید کم کم از این شرایط بحرانی خارج شود. در واقع با ادامه این شرایط گردشگران به اسکان در مدارس عادت داده می شوند.

آن ها عادت می کنند سفر خود را به تعطیلات موکول کنند تا اسکان مدارس دایر شود و به این ترتیب چرخه فصلی بودن گردشگری در کشور شدیدتر می شود. آن ها پیشنهاد می کنند وزارت آموزش و پرورش اگر می خواهد به کمک گردشگری کشور بیاید، بهتر است به جای اینکه متولی اقامت شود، تعطیلات خود را در طول سال توزیع کند و گردشگری پایدار را در مدارس آموزش دهد. همچنین بهتر است اسکان مدارس به تدریج از چرخه اقامت کشور حذف شود تا گردشگری و صنعت اقامت کشور کم کم به مسیر درست هدایت شود. این حذف و جایگزینی می تواند از تعطیلات تابستان که هجوم مسافران کمتر از نوروز است، شروع شود. در حالیکه گویا برخی مسوولان تازه درحال پیشرفت های جدیدی در این خصوص هستند. در این بین، توسعه اقامتگاه های ارزان قیمت می تواند جایگزین مناسبی برای مدارسی باشد که هیچ نسبتی با صنعت گردشگری ندارند، البته اگر خود این اقامتگاه ها قربانی سیاست توسعه فعالیت مدارس در امر اقامت نشوند.

منبع: دنیای اقتصاد