از توریسم تولد تا پاسپورت کانادایی

«پاسپورت کانادایی هدیه ای است که شما به فرزندانتان می دهید» این بخشی از یک آگهی تبلیغاتی در چین است که زنان باردار را تشویق می کند تا فرزندانشان را در کانادا به دنیا بیاورند. این تبلیغات در چین راهی برای دور زدن قانون تک فرزندی در این کشور است، اما در کشورهای دیگر از جمله ایران دلیل والدین برای تولد فرزندشان در کانادا چیز دیگری است. شرکتهای خاصی در کشورهای مختلف با ارائه خدماتی مثل گرفتن نوبت از بیمارستان در کانادا، هماهنگی های لازم جهت اقامت موقت، خدمات پزشکی قبل و بعد از زایمان بسته هایی را به متقاضیان می فروشند. بازار توریسم تولد (birth tourism) در کشورهای آسیایی داغ تر از نقاط دیگر دنیاست. کانادا و ایالات متحده امریکا تنها کشورهای توسعه یافته ای هستند که در قوانینشان از «اصل خاک» تبعیت می کنند. البته در امریکا این شیوه فعلا به دستور رییس جمهور به حالت تعلیق درآمده است. علاوه بر این کشورهای دیگری هم از اصل خاک تبعیت می کنند از جمله: آرژانتین، برزیل، مکزیک، اکوادور، ونزوئلا، پرو، جامائیکا، کاستاریکا، بولیوی، هندوراس، پاکستان، پاراگوئه و ...

«اصل خاک» شیوه ای برای اعطای تابعیت است که بر اساس آن هر نوزادی که در داخل مرزهای یک کشور متولد شود، شهروند آن کشور محسوب می شود، حتی اگر این تولد در یک وسیله نقلیه مانند کشتی یا هواپیما و قطار اتفاق بیفتد. اغلب کشورهایی که از این شیوه برای اعطای تابعیت پیروی می کنند در قاره امریکا قرار دارند. کشورهای اروپایی از سال 2004 تصمیم گرفتند این شیوه را برای همیشه فراموش و یا با قید و شرطهایی همراه کنند. به طور مثال تابعیت و یا اقامت دائم یکی از والدین در فرانسه و آلمان شرط پذیرش تابعیت نوزاد متولد شده در خاک این کشور است.

اعطای تابعیت بر اساس «اصل خاک» در کشورهایی مثل کانادا باعث افزایش آمار کسانی شده که مقیم این کشور نیستند و تنها برای تولد نوزادشان راهی کانادا می شوند. این امر تا جایی پیش رفته که موجب اعتراض نمایندگان پارلمان کانادا شده است. این قانون از سال 1947 در کانادا اجرا می شود و حالا با توجه به موجی که برای «توریسم تولد» در این کشور ایجاد شده است، نمایندگان پارلمان خواهان ایجاد تغییراتی در این قانون هستند. اعتراض این نمایندگان به این دلیل است که والدین کودکانی که شهروندی کانادا را دریافت می کنند هیچ سندی برای اقامت و یا شهروندی این کشور ندارند. علاوه بر این وقتی این کودک به سن قانونی برسد می تواند از امتیاز شهروندی خود استفاده کرده و درخواست اقامت دائم کانادا برای والدین خود ارائه کند.

آمارهای رسمی کانادا می گویند در سالهای 2017 تا 2018 آمار تولد نوزادان از مادران غیر کانادایی 24 درصد رشد داشته و نزدیک به 900 کودک در سال از مادران غیر کانادایی متولد می شوند. با توجه به رویکردی که سیاستمداران و قانون گذاران این کشور دارند، چندان بعید نیست که این قانون در آینده نزدیک دستخوش تغییراتی شود. با تمام اینها در حال حاضر وزارت بهداشت بریتیش کلمبیا از فعالیت 26 مرکز بهداشتی که مشغول ارائه خدمات موقت به مادران غیرکانادایی قبل و بعد از زایمان هستند خبر می دهد.

پاسپورت کانادایی در رده بندی جهانی معتبرترین پاسپورتها، در رتبه چهارم قرار دارد و تنها کشوری است که شهروندان آن برای سفر به امریکا نیازی به ویزا ندارند. یکی از دلایل اقبالی که شهروندان کشورهای آسیایی از جمله ایران -که پاسپورت آنها در رتبه های بسیار پایین این رده بندی قرار دارند- برای استفاده از «اصل خاک» نشان می دهند، همین است. حالا بسیاری از خانواده های ایرانی که از توان مالی خوبی برخوردارند، هزینه ای نزدیک به 500 میلیون تومان برای تولد فرزندانشان کنار می گذارند تا یک پاسپورت معتبر جهانی را به عنوان نخستین هدیه به فرزندشان تقدیم کنند تا زمانی که فرزندشان به سن قانونی رسید بتواند برای زندگی، تحصیل یا کار مقیم کانادا شود.

هزینه زایمان در کانادا و دریافت خدمات مربوطه برای مادرانی که شهروند این کشور نبوده و تحت پوشش خدمات بیمه ای نیستند، حدود 5 هزار دلار کانادا برای زایمان طبیعی است. هزینه های دیگر از جمله قرار گرفتن تحت نظر پزشک و خدمات پزشکی و آزمایشگاهی و سونوگرافی حدود 10 هزار دلار کانادا هزینه دارد. اما ترفندی که شرکتهای ارائه دهنده خدمات birth tourism به کار می برند استفاده از طرح بیمه درمانی برای گردشگران کاناداست، این بیمه تمام هزینه های زایمان و مراقبتهای پس از آن را پوشش می دهد. کسانی که این بیمه را خریداری می کنند می توانند از پرداخت هزینه ها به طور مجزا رها شوند چرا که بیمه تمامی این خدمات را تحت پوشش قرار می دهد. مبلغ این بیمه بسته به جنسیت، سن و شرایط سلامتی بیمه شونده متفاوت و از 10 هزار دلار تا 300 هزار دلار کانادا متغیر است.

هزینه هایی که مرور کردیم، منهای هزینه اقامت در این کشور است. کسانی که برای تولد فرزندشان در کانادا برنامه ریزی می کنند باید حدود 3 ماه پیش از تولد او وارد این کشور شوند تا تحت نظر پزشک زنان قرار گیرند و مراقبتهای پیش از زایمان را دریافت کنند، هزینه اقامت این مدت نیز به هزینه های زایمان اضافه خواهد شد.

توریسم تولد یکی از پرسودترین شاخه های توریسم در کشورهایی مثل کانادا محسوب می شود، چرا که برای تولد هر نوزاد دست کم 20 هزار دلار درآمد نصیب این کشور می شود، با توجه به اقبالی که در سالهای اخیر به این شاخه از گردشگری به ویژه در کانادا شده است، آمارهای اعلام شده نشان می دهد از هر 500 تولد یک تولد متعلق به مادری غیر کانادایی است. درصد بالایی از این مادران از کشور چین به کانادا می آیند تا پروسه زایمانشان را طی کرده و برای فرزندشان پاسپورت کانادایی بگیرند.

در ایران سفر چهره های سرشناس هنری برای زایمان در کانادا بیش از باقی افراد زیر ذره بین رسانه ها رفته و مورد نقد قرار گرفته است، در حالی که بسیاری از افراد در سالهای اخیر این اقدام را انجام می دهند و به فرزندشان پاسپورت کانادایی اهدا می کنند، یکی از دفاتر خدمات مسافرتی که به صورت تخصصی بسته های توریسم تولد می فروشد، می گوید در بعضی مواقع 90 درصد مسافران پروازهایی که به مقصد کانادا انجام می شود مادران بارداری هستند که به قصد زایمان در کانادا ویزای گردشگری می گیرند.

وقتی که پروسه زایمان طی شد، مراحل دریافت پاسپورت با پر کردن چند فرم در بیمارستان طی می شود و در نهایت مبلغی حدود 80 دلار کانادا جهت صدور پاسپورت از والدین دریافت می شود و دو هفته پس از تولد نوزاد پاسپورت تحویل خانواده می شود. اما این کودک برای ورود به ایران هم باید پاسپورت ایرانی داشته باشد که این پروسه هم باید بلافاصله پس از زایمان و با ارسال مدارک مربوطه به ایران انجام شود تا هنگام ورود به ایران مشکلی برای نوزاد به وجود نیاید.

توریسم تولد هرچند برای اتباع کشورهایی مثل ایران و چین حکم هدیه ای ارزشمند به نسل بعدی را دارد، اما در کشور مقصد در طولانی مدت می تواند موجب بروز چالشهایی شود. علت مخالفت اعضا پارلمان کانادا با این قانون بدون قید و شرط هم همین است