تل ابلیس

تل ابلیس در دشت بردسیر و در 80 کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان واقع گردید. حفاری این منطقه توسط یک هیئت باستان شناس آمریکایی به سرپرستی جوزف کلدول و با همکاری اداره باستان شناسی ایران در سال 1964 آغاز گردید. منشأ نام کنونی این تپه به درستی مشخص نیست. اهالی اطراف عقیده دارند که روزگاری شخص بدسیرتی بر سر این تپه سکنی داشت. این مسئله همراه با غیرعادی بودن خود تپه، دلیل شهرت آن به تل ابلیس هست.

تل ابلیس مهمترین سکونتگاه کاوش شده از عصر نوسنگی در جنوب شرقی ایران است که در حدود 6٫400 تا 6٫200 سال پیش (اواخر نوسنگی با سفال و اوایل مس سنگی) مسکونی بود. شواهد معماری در تل ابلیس نشان از تغییراتی در ساختار اجتماعی اقتصادی سکونتگاه ها (از گروه های تک خانواده به واحدهای بزرگتر) در اواخر دوران نوسنگی با سفال دارد. در این سکونتگاه مجموعه ای از اتاق های مستطیل شکل در ابعاد و اندازه های مختلف که به دور یک انبار ساخته شده بوده اند، تعدادی راهرو، حیاط و کوچه یافت شد.

دیوارها از خشت خام بوده اند و حدود 40 سانتیمتر ضخامت داشته اند و روی آنها با 1 تا 2 سانتیمتر گل اندود شده بود. زیر خشت ها با اثر انگشت برای اتصال بهتر با ملات کمی فرورفته است. در دو طرف دیوارها با فواصل تقریبا منظم پشت بندهایی قرار گرفته و کف ها یک لایه زیرسازی شده و با حصیر پوشانده شده بوده اند. در کف اتاق ها هم تیرهای چوبی سوخته یافت شده که احتمالا تیرهای سقف بوده اند. سقف ها احتمالا کمی شیب دار بوده اند.

در داخل اتاق آسیاب مخزن آسیاب، آتشدان و اجاق (10 سانتیمتر پایین تر از کف) و عناصر گلی با عملکرد نامعلوم دیده می شود. در جاهایی درها برای افزودن ضمیمه ای به خانه مسدود شده که گواه تحول واحد اجتماعی از خانواده هسته ای به خانواده گسترده است. یک اتاق منفرد یا سرداب که به باور برخی باستان شناسان کارکرد مذهبی داشته ، گوشه هایی گرد و سقف گنبدی شکل دارد که یک ورودی آن با خشت مسدود شده و اسکلت یک مرد و یک گلدان در کف آن یافت شده است.

این محل در حقیقت بازمانده شهرک هفت هزار ساله ای است که به دست اقوام پیشرفته ای که کشاورزان اولیه استان کرمان را تشکیل می داده ، برپا شده و تا هزاره اول قبل از میلاد به مدت چهار هزار سال مرکز تمدن این ناحیه از استان بوده است. بیشترین اطلاعات بدست آمده از زندگی اولیه در تل ابلیس مربوط به اواخر هزاره پنجم تا اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد هست. با کاوش و مطالعه لایه ای موجود در این تپه هشت دوره متمایز فرهنگی در آن شناسایی گردیده است. طبق شواهد بدست آمده، صنعت فلزکاری در هزاره پنجم قبل از میلاد در این منطقه از پیشرفت زیادی برخوردار و به طرز وسیعی رایج بوده است. آنچه فلزکاری ابلیس را بی نظیر می سازد، روش فلزگدازی در درجه حرارت کم و بیش کنترل شده هست.