غار چهل خانه

در 3 کیلومتری شمال شرق سعدآباد و در ساحل رودخانه شاپور مجموعه ای از غارهای سنگی در دیواره مشرف به رودخانه شاپور به چشم می خورد که بوسیله انسان بصورت اتاق ها و راهروهای منظم ساخته شده و در میان اهالی و عموم مردم بومی منطقه به چهل خانه معروف هست. در حال حاضر، 23 تا از غارهای آن سالم برجای مانده است. بخش پیشین و کانال ها و راهروهای ارتباطی این مجموعه غارها که به شکل چهارگوش بوده هم در اثر گذشت زمان، فرسایش و عوامل طبیعی از بین رفته اند.

در خصوص علت احداث این غارها نظرهای مختلفی از سوی باستان شناسان و مورخان براساس کاوش و پژوهش و مطالعات تطبیقی و قیاس با محل های مشابه این دخمه ها نظیر بندر سیراف، سرمشهد کازرون، کلات حیدری خورموج و دره بامیان افغانستان وجود دارد. از میان آنها این نظریه از احسان یغمایی کاشف بردک سیاه و پژوهشگر توج از اعتبار بیشتری برخوردار است. ایشان این غارها را همچون محل مشابه در بندر سیراف و سرمشهد کازرون محلی برای دفن اجساد مردگان، شهر اداری سیاسی تموکن در دوره هخامنشیان و همچنین شهر توز در دوره ساسانیان میداند، چرا که مردمان زرتشت به سبب مقدس شمردن عناصر چهارگانه، آب، خاک، آتش و باد اجساد خود را در خاک دفن نمی کردند تا قداست خاک محفوظ بماند.

نظریه های دیگر برای ایجاد و کاربرد چهل خانه که اکثرا بر سر زبان ها بوده و برخی از باستان شناسان مانند وارویک بال به آن معتقدند، این هست که غارهای چهل خانه مانند غارهای دره بامیان افغانستان هست که پرستشگاه بوداییان بوده است. اما در هیچ منبع تاریخی نشانی از وجود اقوامی در این مناطق که ادیان بودایی داشته، وجود ندارد و لذا این احتمال و احتمالات دیگر را با ضعف و عدم اعتبار روبرو می کند. البته این امکان وجود دارد که به مرور زمان این محل کاربردهای دیگری مانند محبس، قلعه فراموشی، مخفیگاه، پناهگاه، محل نگهداری بیماران لاعلاج و...توسط بومیان منطقه پیدا کرده باشد اما در حقیقت علت ایجاد و احداث اولیه این سازه نیستند.