روستای صور

صور دهی از دهستان بناجوی شمالی بخش مرکزی شهرستان بناب بوده، رودخانه قلعه چای از دو کیلومتری شمال غربی روستا میگذرد و کوه دوزلاغ در شمال، کوه پلی گونی در شرق و کوه فرهاد داش در یک کیلومتری جنوب شرقی روستا قرار گرفته اند. این روستا در دره ای قرار گرفته که در دو طرف آن منازل و خانه های مسکونی دیده می شوند و رودخانه ای هم در میانه روستا قرار دارد که آن را به 2 بخش شمالی جنوبی تقسیم می کند. معماری های صخره ای نیز در دو جهت و در زیر خانه های مسکونی فعلی قرار گرفته اند.

بنا به اظهارات محلی ها، در اکثر این واحدها معماری صخره ای وجود داشته که تعداد بیشماری از آنها به مرور پر شده و نیاز به پاکسازی دارند. معماری فوق از سمت ورودی روستا در جنوب آغاز شده و به سمت شرق ادامه دارد. سپس، در قسمت شمالی روستا نیز ادامه یافته است. در حال حاضر، چشمه ای نسبتا پر آب در مرکز روستای صور قرار دارد که آب شرب روستا از آن تامین می شود. این منطقه به دلیل کوهستانی بودن آب فراوانی دارد و زمستانهای آن طولانی است.

هر واحد صخره ای شامل اتاق نشیمن، طویله و انباری با پلان های مدور و بعضا بیضی است که در وسط اتاق نشیمن سکویی با ارتفاع 80 سانتیمتر تا 1/20 سانتیمتر تعبیه شده که در بالای این فضا گنبدی شکل مرتفع هم نورگیری جهت روشنایی وجود دارد. طویله دورادور سکوی اتاق نشیمن قرار گرفته است. آغل ها را هم در کنار سکوی نشیمن و در داخل سنگ به شکل ماهرانه ای کنده اند و حتی جای بستن حیوانات را در کنار بازوی آغل به صورت حلقه های تراشیده اند. در گوشه هایی از این مجموعه ها، فضاهایی نیز به عنوان انباری تعبیه شده است. در دیواره ها و پایه های سنگی هم حفره هایی دیده می شوند که بیانگر محل های پیه سوز است. همچنین، سوراخ هایی وجود دارند که به عنوان قلاب برای آویزان کردن یا بستن وسایل قرار داده شد.

گاهی، برخی عوامل انسانی می تواند در ایجاد چنین فضاهایی دخیل باشد، مانند جنگ، قتل و غارت ها و...انسانهای تاریخی برای پناه گرفتن و در امان ماندن از حیوانات وحشی یا دشمنان خود نیاز به مخفیگاه داشتند که گاهی به جز خود اهالی از وجود آن خبر نداشتند و حتی روستا در دره ای واقع شده که به راحتی در معرض دید نیست. اما به طور کلی نمیتوان تاریخ دقیقی برای این معماری بنا کرد. برخی کارشناسان معتقدند ویژگی های بافت تاریخی روستای صور مهمتر از بافت تاریخی روستای کندوان است.

در حال حاضر، روستای صور جزو روستاهای زنده کشور محسوب می شود و خانه های اهالی آن به وسیله کلنگ و ابزار انسانی در دل کوه ساخته شده است. چیزی که این غارها را برجسته و حائز اهمیت می کند، پیچیدگی در ساختار معماری آنهاست و ساختار معماری غارهای صور خیلی پیشرفته تر از کله قندهای کندوان است. غارهای کندوان به گونه ای ساده ساخته شد در حالی که در داخل غارهای صور گودال های کوچکی وجود دارند که برای ذخیره آب استفاده میشد.

تشکیلات صخره ای صور با توجه به فرم معماری و حالت غار مانندش بیش از هر بنای دیگر به معابد مهری شباهت دارد؛ معابدی که همگی در سینه کوه کنده شده و جز یک مدخل کوچک راه دیگری ندارد. پراکندگی فضاهای مجموعه از قبیل اتاق ها، طاقچه ها، تالارها، آخورها و سکوهای ویژه هر یک از واحدها بدان فرم معابد مهری را بخشیده و از هر قسمت برای مراسم خاص یا فعالیت های نجومی استفاده میشده است.