شهر باستانی بیشاپور

بیشاپور یکی از شهرهای باستانی ایران در بخش مرکزی کازرون و در استان فارس است که در زمان ساسانیان ساخته شده و امروزه ویرانه های آن برجای مانده است. شهر باستانی بیشاپور در 1397/04/09 به ثبت نهایی در میراث جهانی یونسکو در اجلاس بحرین رسید. بیشاپور یکی از کهن ترین شهرهایی بوده که پیشینه ساخت آن در سنگ نوشته ای موجود است. بیشاپور از شهرهای دارای طراحی و مهندسی ویژه روزگار خود بود. در کتاب های تاریخی نام این شهر با عنوان های بیشاپور، بیشابور، به شاپور، بیشاور و به اندیوشاپور ضبط شده است. شهر بیشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره بوده، تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده است و پس از آن ویران گشت.

بیشاپور به سال 266 میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شده است. پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیه ای خوش آب و هوا و بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری را بنا کنند. این جاده در زمان هخامنشیان شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل میکرد. شاپور نام خود را بر این شهر نهاد. معماری هم از اهالی سوریه قدیم به نام اپسای برای ساخت شهر تازه انتخاب شد.

شهر بیشابور با روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود در زمینی مستطیل به گونه ای طراحی شد که چهار دروازه و دو خیابان آن یکدیگر را قطع می کردند. یکی از خیابان ها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب است و هر کدام در انتها به یکی از دروازه های شهر منتهی می شده اند. دروازه غربی هم ورودی اصلی شهر بوده است. شهر بیشاپور از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

• ارگ سلطنتی شامل آثار شاخصی مانند معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزائیک، کاخ به والرین
• منطقه عامه نشین شامل خانه های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار

در بین سالهای 1319 – 1314 خورشیدی برای نخستین بار ژرژ سال و رومن گیرشمن، نمایندگان اعزامی از موزه لوور اقدام به کاوش باستان شناسی در این شهر تاریخی کردند. آنها بنای رفیع و چهار گوشی را که با سنگ های دوجداره ساخته شده بود، آتشگاه نامیدند و تالار عظیم و سر پوشیده وسیعی را به نام کاخ اختصاصی و مکان دیگری را به نام جایگاه نذورات و یک ایوان مزین به موزاییک را به دنیای باستان شناسی و تاریخ معرفی کردند. این حفاری ها ادامه نیافت و برای مدت 30 سال متوقف گردید.

سرانجام اداره کل باستان شناسی و فرهنگ عامه تصمیم گرفت با اعزام یک گروه باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر سرفراز عملیات کاوش در بیشاپور را به منظور روشن ساختن چگونگی حفاری های گذشته و ظاهر ساختن اسکلت این شهر آغاز نماید. در بهمن 1347 هیئت باستان شناسی در شهر شاپور مستقر گردید و شروع به کار کرد. این عملیات حدود 10 سال به طول انجامید که با تلاش هیئت باستان شناسی، برج و باروی شهر، معبد آناهیتا، کاخ شاپور، مسجد دوره اسلامی، ستون های یادبود و برخی آثار ارزشمند دیگر سر از خاک بیرون آورد. عملیات این گروه نیز در سال 1357 متوقف گردید.

مجددا در بهمن سال 1375 عملیات حفاری این شهر به سرپرستی دکتر سرفراز آغاز گردید اما در اردیبهشت 1376 متوقف ماند. پس از آن چند فصل حفاری توسط آقایان مهندس مهریار و نوروزی صورت گرفت و از سال 1382 مهندس امیری به عنوان مسئول پروژه بیشاپور تعیین شده است. شهر تاریخی بیشاپور در 24 شهریور سال 1310 خورشیدی با شماره 24 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.