قلعه بسطام

دژ بسطام در همسایگی روستای بسطام، در باختر شهر قره ضیاءالدین و در بخش مرکزی شهرستان چایپاره جای گرفته است. این دژ به دستور روسای دوم (645–685 پیش از میلاد) ساخته شده و یکی از مهمترین شهرهای اورارتویی زمان خود بوده است. این دژ پس از چیرگی قوم ماد بر این منطقه به صورت متروک رها شده و تنها در دوران قرون وسطی (هم زمان با دوره مغول) توسط گروهی از مسیحیان بکار گرفته شد و از آثار آنها نقش صلیب هایی روی صخره ها باقی مانده است.

این اثر در دهه 1960 میلادی توسط ولفرم کلایس کشف و در سالهای 1970 تا 1976 توسط گروه باستان شناسی آلمانی کلایس کاوش گردید و بخشی از اطلاعات مربوط به یافته ها و داده های باستان شناسی در سایت بیانلی آلمان http://www.biainili-urartu.de/ با عنوان قلاع اورارتویی شمال غرب ایران و آذربایجان غربی تحت عنوان مقاله مشهود است. بعدها در سال 1377 تا 1379 هجری شمسی توسط گروه باستان شناسی دکتر خطیب شهیدی مورد کاوش قرار گرفت.

آثار دوره اورارتویی شامل ساختمان شرقی، محله مسکونی، قلعه، آثار پشت دژ و کانال آبرسانی است. کاوش های باستانی نشان می دهد که این دژ در مدت پنجاه سال و در سه مرحله ساخته شده و دارای معبد، بازار و جایگاه حکومتی، برج، بارو، دروازه و راه های پنهان خروج ویژه خود بوده است. قلعه دارای دیوارهای مستحکم سنگی بوده که روی صخره ای بلند و رو به دشت و دره ای بزرگ جای دارد. این دژ همچنین دارای سه اشکوب (طبقه) با کارکردهای گوناگون است:

• اشکوب زیرین دربرگیرنده دروازه، مهمانسرا، اصطبل و جایگاه سربازان
• اشکوب میانی که نیایشگاهی است با اتاق های گوناگون
• اشکوب بالایی که اوج هنر معماری اورارتویی بوده و دارای سکونتگاه، جایگاه فرماندهی و راه های خروجی به بیرون از دژ است.