قلعه قبان ماکو

قبان به قلعه ای در بخش تاریخی شهر ماکو و زیر بزرگترین کلاهک سنگی جهان می گویند. این قلعه که تاریخ ساخت آن دقیقا مشخص نیست، در بافت قدیمی این شهر با دیوارها، برج ها و باروهای بلندش دارای بخش های شاه نشین، حمام و زندان است. چشمه معروف حاجی بولاغی نیز به همراه دیگر چشمه ها در این بافت قرار دارد. در منابع تاریخی اهمیت نظامی و استراتژیکی قلعه قبان به کرار در دوره های تاریخی تیموریان، سلجوقیان، قره قویونلوها، صفویان و قاجاریان ذکر شد.

از حاکمان تاریخی ماکو در دوره های حکومت ارامنه، عثمانی، صفویان و قاجاری که در این قلعه حکومت می کردند، میتوان نورالدین بیگ آتسرونی، عوض بیگ محمودی، مصطفی سلطان محمودی، خانعلی سلطان ایروانی، مصطفی بیگ بیات و تیمور پاشا خان را نام برد. اما به نظر می رسد که این قلعه در فرهنگ اساطیری ایران و آذربایجان هم قدمت دیرینه ای دارد که متون روضه الصفا و گرشاسب نامه موید این است. داستان محلی اژدهای سنگ شده که آب را به روی مردم می بست و حکومت زنگی دندان گراز که با گرشاسب نبرد کرد، از نشانه های اساطیری این قلعه هست. قلعه حکومتی منطقه طبق نظریات تاریخی از دو قسمت قلعه بالایی (قابان) و قلعه پایینی تشکیل شده بود.