حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

حرم شاه عبدالعظیم حسنی در شهر ری (جنوب تهران) قرار دارد. این آرامگاه مربوط به دوره ایلخانی، دوره صفوی، دوره قاجار است. این اثر در تاریخ 11 بهمن 1334 با شماره 406 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. عبدالعظیم حسنی در سال 173 قمری و در زمان موسی کاظم در شهر مدینه زاده شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه نام داشتند و همسر وی هم خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن حسن مجتبی بود. عبدالعظیم پس از ورود به شهر ری، در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می آورد و پس از مدتی بیمار می شود و در سال 252 قمری هم از دنیا می رود.

بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. درگاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد، به فرمان پادشاهان خاندان آل بویه و سپس با تلاش مجدالملک قمی ساخته شد. بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر هست. در بالا هم مانند همه بناهای سلجوقی بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا شده و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده ضلعی را ساخته اند.

روی این شانزده ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده است. تمام این بخش ها از درون آینه کاری شده و تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاه تهماسب صفوی انجام گرفت. صحن ها و ایوان از آثار دوره صفویه بوده و در دوره قاجار هم تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال 1270 هجری قمری برابر با 1835 میلادی انجام گرفته است. تاریخ ساخت صندوق داخل آرامگاه عبدالعظیم 725 هجری قمری برابر با 1335 میلادی بوده و دو لوحه کتیبه چوبی روی یک جفت در چوبی جدیدتر نصب شده و تاریخ ساخت لوحه ها 848 هجری قمری مطابق با 1444 میلادی است. تاریخ ساخت در بزرگ چوبی بین رواق شمالی و مسجد زنانه هم 904 هجری قمری هست.